From Wikipedia, the free encyclopedia
Kruiskleding (Engels: cross-dressing) is die dra van klere en bykomstighede wat gewoonlik in ’n spesifieke gemeenskap met die teenoorgestelde geslag, of gender, verbind word.[1] Dit word gebruik vir vermomming, gerief of selfuitdrukking.[2] Die term kruiskleding dui op ’n daad of gedrag sonder om ’n rede daarvoor te impliseer, terwyl fopdossery ’n "enigsins neerhalende"[3] aanduiding kan wees van fetisjisme of gay gedrag. Ook die term transvestiet word as verouderd en neerhalend beskou.[4] Kruiskleding is nie sinoniem met transgenderisme nie.
.jpg)
Byna elke gemeenskap regdeur die geskiedenis het algemeen aanvaarde verwagtings vir elke geslag wat betref die styl, kleur of soort klere wat hulle dra, en net so het elke gemeenskap ’n stel riglyne, sienings of selfs wette wat bepaal watter drag vir elke gender aanvaarbaar is. Kruiskleding laat individue dus toe om hulleself uit te druk deur op te tree buite die riglyne, menings of selfs wette wat bepaal watter klere vir elke gender toelaatbaar is.[5]
In die geskiedenis is daar talle voorbeelde van kruiskleding, asook in die Griekse, Noorse en Hindoemitologie. Dit kom voor in teater en godsdiens, sowel as in folklore, letterkunde en musiek. In Europese verband het teatergroepe in die vroeë jare net uit mans bestaan, en die rolle van vroue is deur jong seuns vertolk.
Verskeie historiese figure het gekruisklee. Baie vroue het ontdek hulle kan hulleself soos mans vermom om gesogter loopbane te kan volg, omdat hulle van baie poste uitgesluit was. Daar is al voorgestel die Engels-Ierse skryfster Margaret King het in die 19de eeu soos 'n man aangetrek om 'n mediese skool by te woon, want net mans is toe op universiteit toegelaat.
In baie lande is kruiskleding met wette verbied omdat dit as onbetaamlik of immoreel beskou is. Baie sulke wette is in die 1900's verander, maar kruiskleding het eers in die 20ste en 21ste eeu aanvaarbaar geword in liberaler gemeenskappe, deels omdat dit al hoe moeiliker geword het om te onderskei tussen wat kruiskleding is en wat nie namate modes verander het.
Sommige mans, gewoonlik heteroseksueel, dra soms vroulike klere-items as deel van ’n seksuele fetisj. Dit is dikwels beperk tot onderklere. Ander gebruik kruiskleding om ’n algehele indruk te wek dat hulle ’n lid van die teenoorgstelde geslag is, insluitende mannerismes, spraak en seksuele eienskappe. Party mense span ’n gemengde voorkoms in, met manlike én vroulike eienskappe, byvoorbeeld ’n rok en baard.
Cosplayers kan ook van kruiskleding gebruik maak, want sommige vroue kan die rolle van mans wil vertolk, en andersom. Kruiskleding is vandag baie algemener en normaler danksy die optrede van mode-ontwerpers en glanssterre, asook neigings soos kamp styl en androgene modes.
Die verskynsel kruiskleding kom deur die hele aangetekende geskiedenis voor, tot so ver terug as die Hebreeuse Bybel.[6] Die terme waarmee dit beskryf word, het deur die geskiedenis verander. Die term van Angelsaksiese oorsprong, "kruiskleder", het in sommige kringe 'n gunstiger betekenis as die term van Latynse oorsprong, "transvestiet". Laasgenoemde word meestel as verouderd en neerhalend beskou.[4][7]
Die eerste gebruik van laasgenoemde term dateer uit 1910 in Magnus Hirschfeld se Die Transvestiten ("Die Transvestiete"), waar kruiskleding met nieheteroseksuele gedrag of seksuele afwykings verbind word. Die verbintenisse van die term het in die 20ste eeu in 'n groot mate verander en dit is meer dikwels gebruik in verband met seksuele opwinding, wat andersins bekend is as trasvestitiese verstoring.[8] Dié term is histories gebruik om psigiatriese verstorings (soos transvestitiese fetisjisme) te beskryf, maar die term "kruiskleding" is deur die transgender gemeenskap uitgedink.[4][9]
Die vroegste gebruik van "cross-dress" en "cross-dresser" in Engels is onderskeidelik in 1966 en 1976.[10]
.jpg)
Kruiskleding is deur die aangetekende geskiedenis algemeen beoefen, in baie gemeenskappe en om baie redes. Voorbeelde bestaan in die Griekse, Noorse en Hindoemitologie. Dit kom voor in teater en godsdiens, sowel as in folklore, letterkunde en musiek. In Japan se edo-tydperk is kruiskleding nie net vir teaterdoeleindes gebruik nie, maar ook in die gemeenskap self: Kruiskleding en die omruil van geslagsrolle was algemeen onder die Japannese van die tyd.[11] Dit was veral algemeen in die vertellings van antieke stories. Gemeenskapstandaarde in dié tyd het grense tussen geslagte verbreek. So het antieke Japannese portrette van aristokrate geen duidelike onderskeid in die voorkoms van manlike en vroulike skoonheid getref nie.
Die kruiskleding van akteurs was ook algemeen, veral aangesien dit maklik was om biologiese geslag weg te steek onder maskers en swaar kleding.[12]
In 'n nievermaaksopset is kruiskleding ook in Koreaanse sjamanisme aangetref vir godsdienstige doeleindes. Hier het dit verskeie doele gedien: Die sjamaan, gewoonlik 'n vrou, het verskillende klere aangetrek omdat 'n manlike of vroulike gees haar kon beset.
In Europese verband het teatergroepe in die vroeë jare net uit mans bestaan, en die rolle van vroue is deur jong seuns vertolk.
Die Rebekka-opstande het tussen 1839 en 1843 in die weste en sentrale deel van Wallis plaasgevind.[13] Dit was 'n reeks opstande deur boere en plaaswerkers teen onregverdige belastingheffing.
Die mans, wat dikwels soos vroue aangetrek het, het hulle aksie teen tolhekke gemik, aangesien dit verteenwoordigend van hoë belasting en tolgeld was. Die opstande het voor 1844 opgehou, deels vanweë meer soldate wat orde gehandhaaf het, die besluit van betorgers om geweld te vermy en die verskyning van misdaadgroepe wat die vermomming van die Bybelse karakter Rebekka vir hulle eie doeleindes gebruik het.[14] In 1844 is 'n wet in die parlement goedgekeur om die wette oor belasting en tolgeld in Wallis te konsolideer en verander.
Verskeie historiese figure het in wisselende mates gekruisklee. Baie vroue het ontdek hulle kan hulleself soos mans vermom om in die groter wêreld te kan deelneem. Daar is al voorgestel die Engels-Ierse skryfster Margaret King het in die 19de eeu soos 'n man aangetrek om 'n mediese skool by te woon, want universiteite het destyds net mans toegelaat.
Die verbod op vroue wat mansklere dra, iets wat eens streng toegepas is, vind vandag nog weerklank in sommige Westerse gemeenskappe wat van vroue en meisies verwag om rokke en rompe te dra, byvoorbeeld as deel van skool- of kantoordrag.[15] In party lande word vroue steeds verbied om mansklere te dra, selfs in informele situasies. Soms word broeke, ongeag hoe los en lank hulle is, steeds beskou as onbehoorlik. Dit kan lei tot swaar strawwe, soos in die geval van die joernalis Lubna al-Hussein in 2009 in Soedan.
In baie lande is kruiskleding met wette verbied omdat dit as onbetaamlik of immoreel beskou is. Baie sulke wette is in die 1900's verander om mense die reg van vryheid tot genderuitdrukking te gee wat hulle klere betref.[16]
Van 1840 af het staats- en stadswette in die VSA mense verbied om in die openbaar te verskyn met klere wat onvanpas vir hulle geslag was. Die doel daarvan was om 'n gendernormatief af te dwing wat ingedruis het teen talle genderidentiteite. Met die verloop van tyd het dit al hoe moeiliker geword om te onderskei tussen wat kruiskleding is en wat nie. Dié wette het eers onlangs verander. Tot in 2011 was dit nog moontlik dat 'n man in hegtenis geneem kon word vir die "nabootsing van 'n vrou" – 'n oorblyfsel van 19de-eeuse wette.[17]
Regsvoorvalle het egter nog deur die 20ste eeu voorgekom, en polisiemanne het dikwels onbestaande wette of herroepte wette aangehaal om die LGBTQ-gemeenskap te teiken.[18]
Dit was nie tot die VSA beperk nie. Daar is steeds 13 lidlande van die VN wat transgender individue eksplisiet kriminaliseer, en meer lande gebruik uiteenlopende wette om hulle te teiken, veral wette teen kruiskleding, soos bevind deur die Trans Legal Mapping Report van die International Lesbian, Gay, Bisexual, Trans and Intersex Association.[19] In Maleisië is 'n wet byvoorbeeld eers in 2014 herroep wat Moslemmans verbied het om as 'n vrou te kruisklee.[17]
In die Australiese deelstaat Tasmanië is kruiskleding in 1935 'n misdaadoortreding gemaak, en dit is eers in 2000 herroep.[20][21]
Daar is ’n groot verskeidenheid maniere van kruiskleding en baie verskillende redes waarom mense dit doen.[22] Sommige doen dit as ’n stylkeuse of vanweë ’n persoonlike voorkeur vir klere van die teenoorgestelde geslag. Soms word dit gedoen om die sosiale norme uit te daag.
Geslagsvermomming is al deur lede van albei geslagte toegepas om hulself as iemand anders voor te doen, en word dikwels in die letterkunde, toneelstukke, rolprente en ballades[23] as tema gebruik. Histories het vroue hulle al as mans vermom om poste te kry wat deur mans oorheers is of uitsluitlik vir hulle was, soos in die weermag. Mans het hulle weer soos vroue aangetrek om byvoorbeeld militêre diensplig vry te spring.
Kruiskleding, veral mans wat vroueklere dra, word dikwels vir komiese effek op die verhoog en die grootskerm gebruik. Veral fopdossery is ’n spesiale vorm van vermaak wat op kruiskleding geskoei is. ’n Drag queen is gewoonlik ’n man wat as ’n oordrewe vroulike karakter optree, met oordadige klere, hoëhakskoene, baie grimering en ’n pruik. Soms boots hulle spesifieke film- of popsterre na. ’n Faux queen is ’n vrou wat dieselfde tegniek gebruik. ’n Vrou wat soos ’n manlike ster aantrek en optree, is ’n drag king.
Sommige mans, gewoonlik heteroseksueel, dra soms vroulike klere-items as deel van ’n seksuele fetisj. Dit is dikwels beperk tot net vroue-onderklere. Ander gebruik kruiskleding om ’n algehele indruk te skep dat hulle ’n lid van die teenoorgstelde geslag is, insluitende mannerismes, spraak en seksuele eienskappe. Party mense span ’n gemengde voorkoms in, met manlike én vroulike eienskappe, byvoorbeeld ’n rok en baard.
Een beroemde geval van gendervermommimg was toe Bernard Boursicot, 'n Franse diplomaat, betrap is in 'n "heuningpot"-lokval (waarin hy verlei is om aan Chinese spioenasie deel te neem deur Shi Pei Pu, 'n manlike sanger van Beijing wat vroulike rolle vertolk het; Boursicot het gedink hy is 'n vrou.) Dié geval het in 1986 'n soort cause célèbre in Frankryk geword, want Boursicot en Shi is verhoor vanweë die ongewone seksuele slenterslag wat beweer is.[24]
Sommige meisies in Afganistan is selfs ná die val van die Taliban deur hulle families as seuns vermom. Dit is bekend as bacha posh.[25]
Teatergroepe wat net uit lede van een geslag bestaan, gebruik dikwels kruiskleding om die rolle van die teenoorgestelde geslag te vertolk. Fopdossery, veral mans in vroueklere, word dikwles vir komiese effek gebruik.
Seunsakteurs verwys na kinders wat in die Middeleeue en Britse renaissance die rolle van vroulike karakters vertolk het, want vroue is nie destyds op die verhoog toegelaat nie. Ander het in kindergroepe gewerk waar al die rolle deur seuns vertolk is, nie net dié van vroue nie.[26][27]
In 'n poging om die Japannese teaterstyl kabuki minder gewild te maak is vroue in 1629 verbied om daaraan deel te neem omdat hulle glo te eroties was.[28] Daarna het jong seuns daarin gespeel, maar dit is ook verbied.[28] Eindelik het mans die vroulike rolle in kabuki vertolk. Vroue is dikwels ook van die Japannese dansdrama noh uitgesluit en mans het dikwels die vroulike rolle vertolk.[29]
Dan is die algemene naam vir vroulike rolle in Chinese opera, en verwys dikwels na hoofrolle. Dit kan deur mans óf vroue vertolk word. In die vroeë jare van Pekingse opera is alle dan-rolle deur mans vertolk, maar dit is nie meer die geval nie.
Wigging verwys na die praktyk van mans wat waagtoertjies namens aktrises doen.[30] Vroulike waagartieste het begin beswaar maak teen dié vorm van historiese seksisme omdat dit hulle reeds beperkte loopbaangeleenthede verder knou.[31][32]
Kruiskleding is 'n tradisionele, gewilde tegniek in Britse komedie.[33] Die pantomime-dame in Britse pantomimes dateer van die 19de eeu en is deel van die teatertradisie van vroulike karakters wat deur mans in vroueklere vertolk word. Widow Twankey (Aladdin se ma) is 'n gewilde pantomime-dame: In 2004 het Ian McKellen die rol vertolk.
'n Transvestitiese fetisjis is iemand wat kruisklee as deel van 'n seksuele fetisj. Volgens die vierde uitgawe van die Diagnostiese en Statistiese Handleiding van Geestesteurings is dié fetisj beperk tot heteroseksuele mans. Die DSM-5 het egter nie dié beperking nie; dit geld vir mans en vroue, ongeag hulle seksuele oriëntasie.[34]
Soms sal een lid van 'n paartjie kruisklee om die ander een te prikkel. Die man kan byvoorbeeld 'n romp of vroueonderklere dra en die vrou 'n bokserbroekie of mansonderklere.
Sommige mense wat kruisklee, kan probeer om ten volle voor te gee hulle behoort tot die ander geslag, insluitende mannerismes, spraakpatrone en geslagseienskappe. Dit word genoem "om deur te gaan" of "probeer deurgaan", na gelang van hoe suksesvol die persoon is. Daar is video's, boeke en tydskrifte vir mans oor hoe om meer soos 'n vrou te lyk.[35]
Ander kies dalk om vroulike en manlike eienskappe te kombineer, soos om 'n baard en rok te dra. Dit word soms "genderfuck" genoem. In 'n breër sin kan kruiskleding ook verwys na ander maniere om as die ander geslag deur te gaan, soos om iets te dra wat die vorm van 'n manlike penis het of die manlike penis wegsteek.[36]
Die bepaling van kruiskleding is grootliks sosiaal van aard. In die Westerse kultuur word die dra van broeke byvoorbeeld lank reeds vir vroue aanvaar en word dit nie meer as kruiskleding beskou nie. In kulture waar mans tradisioneel rompe of rokke soos kilts of sarongs gedra het, word dit nie as vroueklere beskou nie. Namate gemeenskppe globaler van aard raak, neem mans- en vroueklere style aan wat met ander kulture verbind word.
Cosplayers kan ook van kruiskleding gebruik maak, want sommige vroue kan die rolle van mans wil vertolk, en andersom. Die vasbind van borste vir vroue is nie ongewoon wanneer hulle 'n manlike karakter vertolk nie. Mans kan weer kunsmatige borste gebruik om hulle soos vroue te laat lyk.
Kruiskleders kan as kinders klere van die teenoorgestelde geslag begin dra deur die klere van 'n sibbe, ouer of vriend aan te trek. Sommige ouers erken hulle het hulle kinders toegelaat om te kruisklee. Soms hou die kind op sodra hy ouer word. Dit hou egter soms tot in die volwasse lewe aan en dan kan daar probleme met 'n gade, lewensmaat of familielid wees. Getroude kruiskleders kan wroeging ervaar en skuldig voel as hulle lewensmaat daarteen beswaar maak.
Skuldige gevoelens kan daartoe lei dat iemand van al sy klere van die teenoorgestelde geslag ontslae raak, maar dikwels begin hulle daarna weer om dié klere te versamel.[22]
Die bepleiting van sosiale verandering het daartoe gelei dat beperkings op die genderrolle van mans en vroue verslap het, maar sommige mense het steeds vooroordele daaroor.[37][38][39] Dit is opmerklik dat dié vooroordele vinnig afneem namate transgenderisme al hoe aanvaarbaarder word as 'n normale menslike toestand, nes die vooroordele teenoor gays in die laaste dekades vinnig verander het.[40]
Die rede dat dit so moeilik is om statistieke vir vroulike kruiskleders te kry is dat dit moeilik is om te bepaal waar kruiskleding vir hulle begin en eindig, terwyl dit vir mans duideliker bepaal is. Dit is een van die kwessies wat hanteer word deur moderne maskuliste.
Uiteenlopende menings bestaan oor kruiskleding. Marlene Dietrich in 'n tuxedo is as eroties beskou, maar Jack Lemmon in 'n rok as belaglik.[41] Dit kan die gevolg wees dat menings oor mans se kleredrag rigieder is. Vanweë die heersende genderdinamika in die wêreld ervaar mans dikwels diskriminasie wanneer hulle afwyk van manlike gendernorme.[42]
Psigoanaliste beskou kruiskleding self vandag nie as 'n sielkundige probleem nie, tensy dit inmeng met die kruiskleder se lewe. "Byvoorbeeld," sê Joseph Merlino, senior redakteur van Freud at 150: 21st Century Essays on a Man of Genius, "[veronderstel]...ek is 'n kruiskleder en ek wil dit nie tot my vriendekring beperk nie, of tot my partytjiekring nie, en ek wil dit aan my vrou onthul en ek verstaan nie hoekom sy dit nie aanvaar nie, of ek onthul dit aan my kollegas en verstaan nie hoekom hulle dit nie aanvaar nie, dan word dit 'n probleem omdat dit inmeng in my verhoudings en omgewing."[43]
.jpg)
Kruiskleding is vandag baie algemener en normaler danksy neigings soos kamp styl en androgene modes. Dié neigings kom 'n ver pad, maar is onlangs gewild gemaak deur groot ontwerpers, die modemedia en glanssterre.
.jpg)
Kamp is 'n styl met 'n lang geskiedenis wat strek van die Victoriaanse tydperk tot die moderne era. Gedurende die Victoriaanse tydperk, tot in die middel van die 20ste eeu, is dit gedefinieer as 'n buitensporige en flambojante klerestyl.[44] Dit is algemeen verbind met idees van verwyfdheid, demaskulisasie en homoseksualiteit.[45] Aan die begin van die 20ste eeu is dit ook verbind met 'n gebrek aan behoorlike gedrag en is geglo mense wat kamp aantrek, is onverfyn, onbetaamlik, smaakloos en veral sonder trots.
Kamp het egter nou 'n nuwe rol in die modebedryf. Dit word beskou as 'n modestyl wat voorheen nie as ernstig beskou is nie, maar nou 'n prettige manier van selfuitdrukking is. Dansky die insluiting daarvan in hoogmode en uitspattigheid word kamp nou beskou as 'n hoë kunsvorm van absurditeit: insluitende luide, helder, prettige en leë onbesonnenheid.[44]
Kamp word dikwels in die kruisklederkultuur gebruik as 'n metode om tradisionele begrippe van wat dit beteken om vroulik te wees, te oordryf en verander. Die LGBT-gemeenskap het in werklikheid 'n groot invloed op kamp gehad. Dit kom voor in die baldanskultuur, kamp en glansqueens, Black '70s funk, Caribbean Carnival-kostuums, Blaxploitation-flieks, "pimp/player-modes", ensovoorts. Dié idee word ook uitgeleef deur kamp ikone soos Josephine Baker en RuPaul.[44]
.jpg)
Androgene modes word beskryf as nóg manlik nóg vroulik. Dit is die vergestalting van 'n genderinklusiewe en seksueel neutrale modeuitdrukking. Onder die term word verstaan die menging van manlike en vroulike kledingstukke met die doel om 'n voorkoms te skep wat geen sigbare onderskeid tussen genders tref nie. Die voorkoms word verkry deur die liggaam so te bedek dat 'n mens nie die persoon se biologiese geslag kan sien nie en 'n sihoeët van die kledingstukke kry: Die androgene voorkoms sluit dus los klere in wat die kurwes van die vroulike liggaam bedek, asook "vrouliker" materiale en afdrukke vir mans.[46]
Albei dié stylvorme is genormaliseer en gewild gemaak deur sterre soos Harry Styles, Timothée Chalamet, Billie Eilish, prinses Diana en ander.[47][46] Dit word ook in ontwerpe gebruik deur Telfar, One DNA, Toogood, ensovoorts.[46]
Vroue wat soos mans aangetrek is, en minder dikwels andersom, word algemeen in fiksie[48] en folklore uitgebeeld. In die Noorse mitologie vermom Thor hom byvoorbeeld as Freya.[48] Sulke vermommimgs was ook gewild in Gotiese fiksie, soos in die werk van Charles Dickens, Alexandre Dumas, père en Eugène Sue,[48] asook in 'n paar van Shakespeare se toneelstukke, soos Twaalfde Nag. In The Wind in the Willows trek Toad soos 'n wasvrou aan en in The Lord of the Rings gee Éowyn voor sy is 'n man.
In wetenskapsfiksie en fantasie word dié letterkundemotief soms verder gevoer, met die letterlike transformasie van 'n man in 'n vrou en andersom. Virginia Woolf se Orlando: A Biography fokus op 'n man wat 'n vrou word, en so ook 'n vegter in Peter S. Beagle se The Innkeeper's Song;[49] in Geoff Ryman se The Warrior Who Carried Life verander Cara haar wonderbaarlik in 'n man.[49]
Ander gewilde voorbeelde sluit in die boek Madame Doubtfire en sy fliekweergawe, Mrs. Doubtfire, oor 'n man wat hom as 'n vrou vermom.[50] Ook in die fliek Tootsie is Dustin Hoffman 'n man wat hom as 'n vrou vermom, terwyl Whoopi Goldberg in The Associate die rol speel van 'n vrou vermom as 'n man.
Die 10de uitgawe van die Internasionale Statistiese Klassifikasie van Siektes en Verwante Gesondheidsprobleme lys "dubbelrol-transvestisme" (nieseksuele kruiskleding)[51] en "fetsjistiese transvestisme" (kruiskleding vir seksuele genot) as verstorings.[52] Albei is uit die 11de uitgawe verwyder.[53]
"Transvestitiese fetisjisme" is 'n parafilie en 'n sielkundige diagnose in die DSM-5-uitgawe van die Diagnostiese en Statistiese Handleiding van Geestesteurings.[54]
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
