Vương quốc Liên hiệp Anh và Bắc Ireland
đảo quốc có chủ quyền nằm ở châu Âu / From Wikipedia, the free encyclopedia
Vương quốc Liên hiệp Anh và Bắc Ireland hoặc Liên hiệp Vương quốc Anh và Bắc Ireland[10][11] (tiếng Anh: United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland), cũng thường được gọi là Anh Quốc, Vương quốc Anh hoặc Anh (tiếng Anh: United Kingdom, Great Britain hoặc Britain, Viết tắt: UK, the UK), là một quốc đảo tại châu Âu. Quốc gia này nằm tại ngoài khơi châu Âu lục địa, bao gồm toàn bộ đảo Anh và một phần phía đông bắc của đảo Ireland cùng nhiều đảo nhỏ khác. Bắc Ireland là bộ phận duy nhất của Vương quốc Liên hiệp Anh thuộc đảo Ireland và có đường biên giới trên bộ với quốc gia độc lập phía nam là Cộng hòa Ireland.[nb 1] Ngoài biên giới trên bộ này, bao quanh Vương quốc Liên hiệp Anh và Bắc Ireland là biển Đại Tây Dương, trong đó, biển Bắc bao quanh phần phía đông và eo biển Manche bao quanh phần phía nam. Biển Ireland nằm giữa đảo Anh và đảo Ireland. Vương quốc Liên hiệp Anh và Bắc Ireland có diện tích 243.610 km², là quốc gia rộng thứ 78 trên thế giới và rộng thứ 11 tại châu Âu.
Vương quốc
Liên hiệp Anh và Bắc Ireland |
|||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Tên bản ngữ
| |||||||||||||||
Hoàng gia huy:[lower-alpha 2] | |||||||||||||||
Vị trí U.K trên thế giới | |||||||||||||||
Vị trí U.K (xanh) trong Châu Âu | |||||||||||||||
Tổng quan | |||||||||||||||
Thủ đô và thành phố lớn nhất | Luân Đôn 51°30′B 0°7′T | ||||||||||||||
Ngôn ngữ chính thức | Không có | ||||||||||||||
Ngôn ngữ quốc gia | Tiếng Anh | ||||||||||||||
Ngôn ngữ địa phương và ngôn ngữ thiểu số | |||||||||||||||
Sắc tộc (2011) |
| ||||||||||||||
Tôn giáo chính |
| ||||||||||||||
Tên dân cư | Người Anh | ||||||||||||||
Chính trị | |||||||||||||||
Chính phủ | Quân chủ lập hiến đơn nhất | ||||||||||||||
• Quân chủ | Charles III | ||||||||||||||
Keir Starmer | |||||||||||||||
Lập pháp | Quốc hội | ||||||||||||||
Viện Quý tộc | |||||||||||||||
• Hạ viện | Viện Thứ dân | ||||||||||||||
Lịch sử | |||||||||||||||
Hình thành | |||||||||||||||
• Các hiệp định sáp nhập Wales vào Anh | 1535 và 1542 | ||||||||||||||
24 tháng 3 năm 1603 | |||||||||||||||
• Các hiệp định Liên hiệp Anh và Scotland | 1 tháng 5 năm 1707 | ||||||||||||||
• Các hiệp định Liên hiệp Anh và Ireland | 1 tháng 1 năm 1801 | ||||||||||||||
5 tháng 2 năm 1922 | |||||||||||||||
• Gia nhập EU | 1 tháng 1 năm 1973 | ||||||||||||||
• Rời EU | 31 tháng 1 năm 2020 | ||||||||||||||
Quốc gia cấu thành | |||||||||||||||
Địa lý | |||||||||||||||
Diện tích | |||||||||||||||
• Tổng cộng | 242.495 km2[4] (hạng 79) 93.628 mi2 | ||||||||||||||
• Mặt nước (%) | 1,34 | ||||||||||||||
Dân số | |||||||||||||||
• Ước lượng 2020 | 57.886.004[5] (hạng 21) | ||||||||||||||
• Điều tra 2011 | 53.182.178[6] (hạng 22) | ||||||||||||||
• Mật độ | 270,7/km2 (hạng 50) 701,2/mi2 | ||||||||||||||
Kinh tế | |||||||||||||||
GDP (PPP) | Ước lượng 2021 | ||||||||||||||
• Tổng số | US$3,276 nghìn tỷ[7] (hạng 10) | ||||||||||||||
US$58.693[7] (hạng 24) | |||||||||||||||
GDP (danh nghĩa) | Ước lượng 2022 | ||||||||||||||
• Tổng số | US$3,460 nghìn tỷ[7] (hạng 6) | ||||||||||||||
• Bình quân đầu người | US$46.200[7] (hạng 21) | ||||||||||||||
Đơn vị tiền tệ | Bảng Anh (£) (GBP) | ||||||||||||||
Thông tin khác | |||||||||||||||
Gini? (2019) | 36,6[8] trung bình | ||||||||||||||
HDI? (2019) | 0,932[9] rất cao · hạng 13 | ||||||||||||||
Múi giờ | UTC (GMT, WET[lower-alpha 3]) | ||||||||||||||
UTC+1 (Giờ mùa hè Anh, WEST) | |||||||||||||||
Cách ghi ngày tháng | nn.tt.nnnn (AD) | ||||||||||||||
Giao thông bên | trái[lower-alpha 4] | ||||||||||||||
Mã điện thoại | +44[lower-alpha 5] | ||||||||||||||
Mã ISO 3166 | GB | ||||||||||||||
Tên miền Internet | .uk | ||||||||||||||
Vương quốc Liên hiệp Anh và Bắc Ireland là quốc gia đông dân thứ 22 trên thế giới, với dân số ước tính đạt vào khoảng hơn 68 triệu người (2022).[12] Anh là một quốc gia quân chủ lập hiến theo thể chế dân chủ đại nghị kết hợp với dân chủ trực tiếp.[13][14] Thủ đô Luân Đôn là một trong những thành phố tiến hành cách mạng công nghiệp sớm nhất trên thế giới và ngày nay là một thành phố toàn cầu hạng Alpha++, trung tâm tài chính toàn cầu và cũng là khu vực đô thị lớn thứ 4 tại châu Âu.[15] Các vùng đô thị lớn khác tập trung xung quanh Luân Đôn là Manchester (thành phố công nghiệp đầu tiên trong lịch sử thế giới)[16], Birmingham, Leeds và Glasgow. Vương quốc Liên hiệp Anh và Bắc Ireland bao gồm có bốn quốc gia cấu thành bao gồm Anh, Scotland, Wales, và Bắc Ireland.[17] ba quốc gia sau trong đó có chính phủ được phân quyền.[18] Guernsey, Jersey và Đảo Man là Lãnh địa vương quyền không phải là một bộ phận cấu thành của Vương quốc Liên hiệp Anh và Bắc Ireland, Chính phủ Anh chịu trách nhiệm về mặt quốc phòng cũng như đại diện quốc tế.[19] Vương quốc Liên hiệp Anh và Bắc Ireland cũng có 14 lãnh thổ hải ngoại khác[20], các vùng lãnh thổ đang xảy ra tranh chấp là quần đảo Falkland (với Argentina), Gibraltar (với Tây Ban Nha) và Lãnh thổ Ấn Độ Dương.
Mối quan hệ giữa các quốc gia trong Vương quốc Liên hiệp Anh và Bắc Ireland thay đổi theo thời gian. Wales được hợp nhất vào Vương quốc Anh theo Đạo luật Liên Minh vào các năm 1535 và 1542. Một hiệp định tiếp theo được ký kết giữa Anh và Vương quốc Scotland có kết quả là một Vương quốc Anh thống nhất vào năm 1707 và đến năm 1801 thì vương quốc này tiếp tục hợp nhất với Vương quốc Ireland để hình thành Vương quốc Liên hiệp Anh và Ireland. Năm 1922, phần lớn lãnh thổ Ireland tuyên bố ly khai khỏi Vương quốc Liên hiệp, để lại Vương quốc Liên hiệp Anh và Bắc Ireland như hiện nay.[nb 2] Các lãnh thổ hải ngoại của Vương quốc Liên hiệp Anh và Bắc Ireland nguyên là những thuộc địa, tàn dư của Đế quốc Anh từng bao phủ rộng khắp diện tích đất liền trên bề mặt trái đất vào cuối thế kỷ XIX - đầu thế kỷ XX. Đế quốc Anh là đế quốc rộng lớn nhất và cũng là một trong những đế quốc đã để lại nhiều di sản khổng lồ cùng tầm ảnh hưởng sâu rộng nhất trong lịch sử nhân loại với biệt danh "Đế quốc nơi mặt trời không bao giờ lặn".
Ngày nay, Vương quốc Liên hiệp Anh và Bắc Ireland là một quốc gia công nghiệp phát triển với kỹ nghệ tiên tiến, Anh chỉ có khoảng 68 triệu dân nhưng có quy mô nền kinh tế lớn thứ 5 trên thế giới theo GDP danh nghĩa, đứng thứ 9 toàn cầu xét theo sức mua tương đương (2020) và giữ hạng 5 toàn cầu về tổng giá trị thương hiệu quốc gia[21]. Người dân Vương quốc Liên hiệp Anh và Bắc Ireland có thu nhập bình quân đầu người ở mức rất cao với cả danh nghĩa và sức mua, được xếp loại rất cao về chỉ số phát triển con người. Đây là quốc gia tiến hành cuộc Cách mạng công nghiệp hóa lần đầu tiên trong lịch sử thế giới, là siêu cường đứng đầu thế giới trong thế kỷ XIX và đầu thế kỷ XX.[22][23] Vương quốc Liên hiệp Anh và Bắc Ireland hiện nay duy trì sức ảnh hưởng đáng kể về kinh tế, văn hoá, quân sự, khoa học, kỹ thuật và chính trị với tiếng Anh là ngôn ngữ toàn cầu.[24][25] Quân đội Hoàng gia Anh sở hữu vũ khí hạt nhân được công nhận và có sức mạnh quân sự được xếp hạng 8 toàn cầu năm 2021[26], Anh xếp hạng 5 thế giới về tổng mức ngân sách chi tiêu quốc phòng năm 2021.[27] Vương quốc Liên hiệp Anh và Bắc Ireland là quốc gia tham gia sáng lập Liên Hợp Quốc, một thành viên thường trực trong Hội đồng Bảo an. Quốc gia này cũng là thành viên của hầu hết các tổ chức quốc tế lớn, trong đó nổi bật như Thịnh vượng chung các Quốc gia, các nhóm G7, G8, G20, NATO, OECD, Câu lạc bộ Paris và WTO.