Nguyên Thái Định Đế
hoàng đế của triều đại nhà Nguyên / From Wikipedia, the free encyclopedia
Nguyên Thái Định Đế (28 tháng 11, 1293 - 15 tháng 8 1328), tên thật là Bột Nhi Chỉ Cân Dã Tôn Thiết Mộc Nhi (tiếng Mông Cổ: ᠶᠢᠰᠦᠨᠲᠡᠮᠦᠷ, Chuyển tự Latinh: Yisüntemür qaγan, chữ Mông Cổ: Есөнтөмөр хаан;phiên âm: Borjigin Yesun Temur), là vị Hoàng đế thứ sáu của nhà Nguyên trong lịch sử Trung Quốc và là Đại hãn thứ 10 của đế quốc Mông Cổ. Trong các ghi chép của các sử gia Trung Quốc, ông thường được gọi là Thái Định Đế (tiếng Trung: 元泰定帝) theo niên hiệu đã đặt trong thời gian trị vì. Tên của ông có nghĩa là "Khã hãn chín sắt" trong tiếng Mông Cổ. Cuối thời Càn Long, nhà Thanh đổi phiên âm tên của ông trong ba bộ sử của Liêu, Kim và Nguyên thành Y Tô Đặc Mục Nhi, tuy nhiên tên này không được sử dụng trong giới sử học.[1]
Nguyên Thái Định Đế 元泰定帝 Dã Tôn Thiết Mộc Nhi Hãn 也孫鐵木兒汗 | |||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Hoàng đế Trung Hoa, Khả Hãn Mông Cổ | |||||||||
Hoàng đế Đại Nguyên | |||||||||
Trị vì | 4 tháng 10, 1323 – 15 tháng 8, 1328 (4 năm, 316 ngày) | ||||||||
Đăng quang | 4 tháng 10 năm 1323 tại Đại đô | ||||||||
Tiền nhiệm | Nguyên Anh Tông | ||||||||
Kế nhiệm | Nguyên Thiên Thuận Đế | ||||||||
Khả Hãn Mông Cổ (danh nghĩa) | |||||||||
Tại vị | 4 tháng 10, 1323 – 15 tháng 8, 1328 (4 năm, 316 ngày) | ||||||||
Tiền nhiệm | Cách Kiên hãn | ||||||||
Kế nhiệm | A Tốc Cát Bát | ||||||||
Thông tin chung | |||||||||
Sinh | 28 tháng 11, 1293 | ||||||||
Mất | 15 tháng 8, 1328(1328-08-15) (34 tuổi) Thượng Đô | ||||||||
Thê thiếp | Bát Bất Hãn Hoàng hậu (Hoằng Cát Lạt thị) | ||||||||
| |||||||||
Hoàng tộc | Bột Nhi Chỉ Cân (Боржигин) | ||||||||
Thân phụ | Cam Ma Lạt | ||||||||
Thân mẫu | Phổ Nhan Khiếp Lý Mê Thất (Hoằng Cát Lạt thị) |
Ông là cháu bốn đời của Nguyên Thế Tổ Hốt Tất Liệt và là con trai tướng Cam Ma Lạt, được Thiết Thất - người chỉ huy phe cánh của Thiếp Mộc Điệp, ủng hộ kế vị sau khi ám sát Nguyên Anh Tông. Dã Tôn Thiết Mộc Nhi rất thích văn hóa truyền thống người Mông Cổ, vì thế trong thời gian trị vì ông đã đảo ngược chính sách trọng dụng nhân tài người Hán của các vị vua tiền triều, thay vào đó là những quan lại Mông Cổ và Hồi giáo.[2]
Ông có lẽ là vị hoàng đế được viếng thăm bởi giáo sĩ dòng Phanxicô Odoric, người đã để lại một bản ghi chép tuyệt vời về các chuyến đi của mình.