Islom sanʼati muzeyi (Doha)
From Wikipedia, the free encyclopedia
From Wikipedia, the free encyclopedia
25°17′42.06732″N 51°32′21.35562″E
Islom sanʼati muzeyi متحف الفن الإسلامي | |
---|---|
Joylashuvi | Qatar |
Direktor | Julia Gonnella (2017-yildan buyon) |
Islom sanʼati muzeyi (ISM) Dohadagi Cornichedan 7 km uzodlikda joylashgan Qatarning mashxur muzeydir. Arxitektor I. M. Pei spetsifikatsiyasiga koʻra, muzey anʼanaviy Dhou bandargohi yaqinidagi sunʼiy proyeksiya yarim orolidagi hududda qurilgan. Alohida barpo etilgan park binoning sharqiy va janubiy qismlarida oʻrab oladi, ikkita koʻprik esa hududning janubiy old qismini asosiy yarim orol bilan bogʻlaydi[1]. Gʻarbiy va shimoliy qismlar Qatarning oʻtmishini namoyish qiluvchi port bilan ajralib turadi. 2017-yil sentyabr oyida Qatar muzeylari uyushmasi Julia Gonnellani ISM ning yangi direktori etib tayinladi[2].
Muzeyda bosh oshpaz Alen Ducasse boshchiligidagi IDAM restorani joylashgan[3]. Restoran fransuzlarga xos Oʻrta yer dengizi taomlaridan ilhomlangan. IDAM shuningdek, non va yarim tayyor taomlarni tayyorlash boʻyicha mahorat darslarini ham taklif etadi[4]. Muzeyda park[5], maktablar va keng jamoatchilik uchun ustaxonalar[6], hamda ingliz va arab tillarida islom sanʼati haqida maʼlumot beruvchi kutubxona mavjud. Kutubxonada toʻqqizta oʻquv xonasi faoliyat yuritadi[7].
Muzey yaqinida joylashgan ISM bogʻi, muzey tomonidan boshqariladigan dengiz boʻyidagi ochiq maydon hisoblanadi. Unda kafelar, bolalar oʻyin maydonchasi va amerikalik haykaltarosh Richard Serraning vertikal poʻlatdan yasalgan 7 nomli haykali mavjud[8]. Bu hududda 2012-yildan buyon oyda bir marta naoyish etiladigan bozor ham oʻtkaziladi, ammo 2016-yil oxiridan boshlab bu bozor haftasiga ikki marta oʻtkaziladigan boʻlgan[9]. 2022-yilda Covid-19 pandemiyasi[10] tufayli pauza qilinganidan soʻng, bozor 2023-yil fevral oyining oxirida[11] yana oʻz faoliyatini boshlagan.
Muzey anʼanaviy islom arxitekturasi[12] taʼsirida yaratilgan boʻlsa-da, geometrik naqshlarni oʻz ichiga olgan noyob zamonaviy dizaynga ega. Bu Fors koʻrfazidagi arab davlatlarida 14 asrdan ortiq yashagan islom sanʼatining birinchi turidir[13].
45,000 m2 (480,000 kv ft) maydonni egallagan muzey Doha koʻrfazining janubiy tomoniga qaraydigan sunʼiy yarim orolda joylashgan[14]. Binoning qurilishi 2006-yilda Turkiyaning Baytur Construction kompaniyasi tomonidan amalga oshirilgan. Ichki galereya boʻshliqlari Wilmotte Associates jamoasi tomonidan ishlab chiqilgan. Muzey 2008-yil 22-noyabrda Qatarning oʻsha paytdagi amiri Shayx Hamad tomonidan ochib berilgan[15]. U 2008-yil 8-dekabrda keng jamoatchilikka ochiq deb eʼlon qilndi[16][17].
91 yoshida muzey arxitektori I. M. Pei ushbu loyihani oʻz zimmasiga olishi uchun nafaqaga chiqishi kerak edi. U musulmon arxitekturasi va tarixini oʻrganish va uning dizaynidan ilhom olish uchun musulmon matnlarini olti oylik izlanish davomida musulmon olami boʻylab sayohat qilgan[18]. Peining soʻzlariga koʻra, 9-asrda qurilgan Qohiradagi Ibn Tulun masjididagi yorugʻlik favvorasi arxitektorga ilhom manbai boʻlgan[19].
Muzey hududi uchun barcha taklif qilingan variantlardan voz kechib, u kelajakda boshqa binolarga halaqit bermasligi maqsadida tuzilma uchun mustaqil orol tanlab olindi. U sunʼiy yarim orolda qurilgan, taxminan Doha Cornichedan taxminan 60 m (200 ft) uzoqlikda joylashgn va bir oz yarim oy shaklidagi 290,000 m2 (3,100,000 kv ft) lik yashl maydon bilan oʻralgan[18]. Pei muzey hududlarini Luvr loyihasidagi hamkori Wilmotte & Associates tomonidan loyihalashtirishni soʻradi, keyin ular Plowden & Smith (tabiatni muhofaza qilish boʻyicha maslahatchilar), Isometrix Lighting + Design (yorugʻlik boʻyicha maslahatchilar) va SG Conseil (AV Consultants) ni oʻz ichiga olgan dizayn guruhini Turner Projacs ostida yigʻdilar. Ushbu dizayn jamoasi bilan bir qatorda Lesli E. Robertson Associates loyihaning strukturaviy muhandisi vazifasini bajardi.
Asosiy bino besh qavatdan iborat boʻlib, asosiy gumbaz va markaziy minoralar mavjud. Katta markaziy qism orqali taʼlim boʻlimi bilan bogʻlaniladi[20]. Pei kunning turli vaqtlarida turli xil soyalarni namoyish etish uchun tashqi qismlarda qaymoqrang ohaktoshdan foydalangan. Besh qavat shimol tomonda shisha bilan qoplangan va u Fors koʻrfazining panoramik koʻrinishini namoyish etadi. Binoning ichki qismi bir nechta islom sanʼati ashyolari bilan bezatilgan, katta metall qandil esa qabulxonaning asosiy zinapoyasiga osilgan[21]. Ibn Tulun masjidida topilgan koʻplab elementlar binoda mavhum shakl sifatida tasvirlangan. Bu zamonaviylik va tarixiy islom meʼmorchiligining oʻziga xosligini uygʻunlashtirgan postmodern arxitektura tarixiy yoʻnalishining qadriyatlari va tamoyillari bilan kelishish imkonini beradi[19].
2022-yilgi futbol boʻyicha Jahon chempionatiga tayyorgarlik vaqtida Islom sanʼati muzeyi 2021-yil iyun oyida asosiy kirish eshigi, galereyalar, maʼruzalar zali va boshqa ichki qismlarni yangilash uchun 2022-yil kuzigacha yopilishini eʼlon qildi[22][23]. 2022-yil iyun oyida ISM direktori Julia Gonnella[24] qoʻshimcha tashrif buyuruvchilarni jalb qilish hamda oilalar va yosh mehmonlarga islom sanʼati bilan tanishish imkonini yaratish maqsadida muzeyning qayta koʻrib chiqilgan „immersiv madaniy tajriba“[25] konsepsiyasini taqdim etdi[26]. 2022-yil avgust oyida rasmiy qayta ochilish sanasi 2022-yil 5-oktabrda boʻlishi tasdiqlandi va koʻrgazmada 1100 dan ortiq asosan yangi sotib olingan eksponatlar namoyish etildi. Taʼmirlash yanada qulaylik va taʼlim muhitini yaxshilash imkonini berdi[27], jumladan raqamli taqdimotlar va yosh mehmonlar uchun qiziqarli mavzular namoyish qilindi. Muzey oʻz veb-saytiga 3D ekskursiyani ham qoʻshdi[28].
Muzey 2022-yil 4-oktabrda „Qatar Creative“ milliy madaniy tadbiri[29] vaqtida qayta ochildi, bu Qatarning ijodiy sohalarini keng jamoatchilik bilan birlashtirish imkonini yaratgan edi[30]. Uning 480 000 kvadrat fut maydonni egallagan 18 ta yangi taʼmirlangan galereyasi VII asrdan XX asrgacha boʻlgan islom sanʼatini oʻzlarining tarixiy davrlari va madaniy va geografik kelib chiqishiga koʻra boʻlingan holda namoyish etadi[31], bu zamonaviy Dohaga tashrif buyuruvchilarga islom tarixi haqida kengroq tasavvurga ega boʻlish imkonini beradi[32]. Taʼmirlangan muzeyning birinchi koʻrgazmasi „Bagʻdod: Koʻz zavqi“ deb nomlanib, Iroq poytaxtining anʼanalari va tarixini namoyish etgan[33]. Koʻrgazmada Nyu-Yorkdagi Metropolitan sanʼat muzeyi va Parijdagi Luvrdan olingan buyumlar ham taqdim etilgan[34].
Islom sanʼati muzeyi 1400 yildan ortiq boʻlgan uchta qitʼaning islom sanʼatini namoyish etadi[35]. Uning kolleksiyasiga uchta qitʼadan olingan. Toʻplam VII-XX asrlarga oid metall buyumlar, keramika, zargarlik buyumlari, yogʻoch buyumlari, toʻqimachilik va shishalar kabilardan tashkil topgan[36].
Muzeyda 1980-yillarning oxiridan beri toʻplangan qoʻlyozmalar, toʻqimachilik va kulolchilik buyumlari toʻplami ham mavjud[37]. Bu Ispaniya, Misr, Eron, Iroq, Turkiya, Hindiston va Markaziy Osiyodan olingan buyumlar bilan toʻlgan dunyodagi eng toʻliq islomiy asarlar toʻplami hisoblanadi[38].
Toʻplamdagi muhim Qur’on qoʻlyozmasi MS.474.2003 hisoblanadi[39]. Muzeyda, shuningdek, 1000 yil avval yaratilgan, dunyodagi eng mukammal Qur’onlardan biri boʻlgan, indigo rangga boʻyalgan qoʻlyozma koʻk Qur’on sahifasi ham mavjud[40][41].
ISM tomonidan tashkil etilgan koʻrgazmalarga quyidagilar kiradi:
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.