Кот-д’Ивуар республикасы (фр. République de Côte d'Ivoire [ʁepyˈblik də kot diˈvwaʀ] ; 1986 елга кадәр рәсми рәвештә Фил Сөяге Яры Республикасы дип тәрҗемә ителгән)- Көнбатыш Африкадагы дәүләт. Либерия, Гвинея, Мали, Буркина-Фасо һәм Гана кебек илләр белән чиктәш. Көньяктан Атлантик океан сулары белән юыла. Франциянең элеккеге колониясе.
| Кот-д’Ивуар | |
| фр. République de Côte d'Ivoire | |
| Байрак[d] | Илтамга[d] |
 | .svg) |
| Нигезләнү датасы | 1960 |
|---|---|
_-_CIV_-_UNOCHA.svg) | |
| Рәсми исем | Repubblica della Costa d'Avorio, République de Côte d’Ivoire, Côte d'Ivoire, la République de Côte d’Ivoire[1] һәм Republic of Côte d’Ivoire[2] |
| Кыскача исем | 🇨🇮 |
| ХФӘ билгесе | 'ɛlfənbeːnsçʏstn̩ |
| Гомер озынлыгы | 53,582 ел[3] |
| ... хөрмәтенә аталган | фил казык теше[d] һәм Яр буе |
| Демоним | Ivorian, Ivoirian, elefántcsontparti, Ivoirien[1], ivorianer, Viorajolänan, إيفواري, إيفوارية, إيفواريون, ivorieni, ivorian, ivoriană, ивуариец, ивуарийка, ивуарийцы, আইভোরীয়, ivoriano, ivoriana, ivoriani, ivoriane, ivorian, costamarfiliegu, costamarfiliega, marfileño, marfileña, Ebur-Bordano, Ivoirienne[1], מחוף השנהב, ivorià, ivoriana, ivorians, ivorianes, ivoriana, ivoriane, ivoriani, ivorian, إڤواري, إڤوارية, إڤواريين һәм إڤوارييات |
| Рәсми тел | француз теле[4] |
| Гимн | Абиҗан җыры |
| Мәдәният | Кот-д’Ивуар мәдәнияте[d] |
| Шигарь тексты | Union – Discipline – Travail, Unity – Discipline – Work, Единство - дисциплина - труд һәм Undod – Disgyblaeth – Gwaith |
| Дөнья кисәге | Африка[5] |
| Дәүләт |
Кот-д’Ивуар |
| Башкала | Ямусукро[d] |
| Сәгать поясы | UTC±00:00[d] һәм Африка/Абиджан[d][6] |
| Диңгез, күл яки елга эчендә яки янында урнашуы | Атлантик океан |
| Табигый-георафик объект эчендә урнашкан | Көнбатыш Африка |
| Иң көнчыгыш ноктасы | 8°12′23″ т. к. 2°29′35″ кб. о. |
| Иң төньяк ноктасы | 10°44′ т. к. 6°15′ кб. о. |
| Иң көньяк ноктасы | 4°21′43″ т. к. 7°31′30″ кб. о. |
| Иң көнбатыш ноктасы | 6°30′23″ т. к. 8°36′07″ кб. о. |
| Геомәгълүматлар | Data:Ivory Coast.map |
| Иң югары ноктасы | Нимба[d] |
| Иң түбән ноктасы | Гвинея култыгы |
| Идарә итү формасы | җөмһүрият |
| Дәүләт башлыгы вазыйфасы | Кот-д’Ивуар президенты[d] |
| Ил башлыгы | Алассан Уаттара[d] |
| Хөкүмәт башлыгы вазыйфасы | Кот-д’Ивуар премьер-министры[d] |
| Хөкүмәт башлыгы | Робер Бёгре Мамбе[d] |
| Канунбирү органы | Кот-д’Ивуар парламенты[d] |
| Үзәк банкы | Көнбатыш Африка дәүләтләре үзәк банкы[d] |
| Дипломатик мөнәсәбәтләр | Германия, Гана, СССР, Мексика, Америка Кушма Штатлары, Россия, Һиндстан, Кытай, Бангладеш, Гөрҗистан, Кытай Җөмһүрияте, Корея Халык Демократик Җөмһүрияте[7] һәм Косово Җөмһүрияте |
| Әгъзалык | Берләшкән Милләтләр Оешмасы, АБ, Бөтендөнья сәүдә оешмасы, Ислам хезмәттәшлеге оешмасы[8], Халыкара реконструкция һәм үсеш банкы[d], Халыкара үсеш ассоциациясе[d], Халыкара финанс корпорациясе[d], Инвестицияләр иминлеген гарантияләү буенча күпъяклы агентлык[d], Инвестицион бәхәсләрне хәл итү буенча халыкара үзәк[d], Африка үсеш банкы[d], Африка, Кариб диңгезе һәм Тын океан дәүләтләре[d], Африка илләре сәүдә хокукын гармонизация оешмасы[d], Conseil de l'Entente[d], Интерпол[9][10], ХКТО[d][11][12], Мәгариф, фән һәм мәдәният сораулары буенча Берләшкән Милләтләр Оешмасы[13], Җирнең биофизик торышын күзәтү төркеме[d], АФРИСТАТ[d], Бөтендөнья почта берлеге[14][15], Халыкара телекоммуникацияләр берлеге[d][16], Франкофония[d], Халыкара гражданнар иминлеген саклау оешмасы[d], Бөтендөнья метеорология оешмасы[17], Бөтендөнья сәламәтлек оешмасы[18], Көнбатыш Африка илләре икътисади җәмгыяте[d], Мано елгасы дәүләтләре берлеге[d] һәм Бөтендөнья таможня оешмасы[d][19] |
| Балигълык яше | 21 яшь |
| Никахка керү яше | 20 яшь һәм 18 яшь |
| Халык саны | 24 294 750 (2017)[20] |
| Ир-ат халкы | 13 218 128[21], 13 547 621[21], 13 877 714[21] һәм 14 215 570[21] |
| Хатын-кыз халкы | 12 929 424[21], 13 264 169[21], 13 600 535[21] һәм 13 944 972[21] |
| Административ бүленеше | Агнеби[d], О-Сассандра[d], Бафинг[d], Сюд-Бандама[d], Ба-Сассандра[d], Сюд-Комоэ[d], Денгеле[d], Фромаже[d], Лак[d], Лагюн[d], Марауэ[d], Муайен-Кавелли[d], Муайен-Комоэ[d], Монтань[d], Нзи-Комоэ[d], Саван[d], Валле-дю-Бандама[d], Вородугу[d] һәм Занзан[d] |
| Акча берәмлеге | КФА франкы[d] |
| Номиналь тулаем эчке продукт | 71 811 075 955 $[22] һәм 70 018 715 017 $[22] |
| Кеше потенциалы үсеше индексы | 0,55[23] |
| Inequality-adjusted Human Development Index | 0,358[24] |
| Үз-үзенә кул салулар күрсәткече | 14,5[25] |
| Нәрсә белән чиктәш | Буркина Фасо, Гана, Гвинея, Либерия һәм Мали |
| Нигезсалгыч текст | Кот-д’Ивуар конституциясе[d] |
| Автомобил хәрәкәте ягы | уң[d][26] |
| Челтәр көчәнеше | 230 вольт[27] |
| Электр аергычы төре | Europlug[d][27] һәм CEE 7/5[d][28] |
| Алыштырган | Француз Көнбатыш Африкасы[d] һәм Кот-д’Ивуар колониясе[d] |
| Кулланылган тел | Lakota Dida[d], Bondoukou Kulango[d], Western Wee[d], Southern Wee[d], Bouna Kulango[d], Yocoboué Dida[d], Dan[d], Tiagba[d], Mbre[d], Western Krahn[d], Cebaara[d], Tonjon[d], Wan[d], Beng[d], Gagu[d], Lomakka[d], Kwadia[d], Wané[d], Godié[d], Yaure[d], Khisa[d], Wobé[d], Daho-Doo[d], Eotile[d], Mbato[d], эга теле[d], Glio-Ubi[d], Tura[d], муан теле[d], Cerma[d], бауле теле, гуро теле[d], Djimini[d], Krobu[d], Kuya[d], Mobu[d], лоби теле[d], Nyarafolo[d], Shempire[d], нзима теле[d], Кпалага[d], Tagwana[d], Lorhon[d], Ebrié[d], Neyo[d], француз теле, дьюла теле, Anyin[d], бамана теле, Nyabwa[d], Abidji[d], Avikam[d], Alladian[d], Аджукру[d], Abé[d], боно теле[d], Аттие[d], Apro[d], бакве теле[d], Abure[d], Anyin Morofo[d], Mahou[d], Gagnoa Bété[d], Plapo Krumen[d], Tepo Krumen[d], Bete Guiberoua[d], Bete Daloa[d], Wojenaka[d], Jeri Kuo[d], Koyaga[d], Worodougou[d], Pye Krumen[d], Koro[d], Southern Birifor[d] һәм Kla-Dan[d] |
| Җитештерү статистикасы | какао борчагы[d] |
| Мәйдан | 322 463 ± 1 км² |
| Рәсми веб-сайт | gouv.ci |
| Һәштәге | IvoryCoast |
| Югары дәрәҗәле Интернет домены | .ci |
 | |
| Тематик география | Кот-д’Ивуар географиясе[d] |
| Тимер юл хәрәкәте ягы | сул[d] |
| Феноменның икътисады | Кот-д’Ивуар икътисады[d] |
| Феноменның демографиясе | Кот-д’Ивуар халкы[d] |
| Джини коэффициенты | 37,2[29] |
| Өстәлгән кыйммәт салымы күләме | 18 процент |
| Тулаем туулар коэффициенты | 5,001[30] |
| Шәһәр халкы | 13 397 744[21], 13 863 304[21], 14 338 150[21] һәм 14 829 623[21] |
| Авыл халкы | 12 749 807[21], 12 948 486[21], 13 140 099[21] һәм 13 330 919[21] |
| Демократия индексы | 4,11[31] |
| BTI Governance Index | 1,83[32], 2,17[32], 2,91[32], 1,84[32], 4,4[32], 5,13[32], 5,54[32], 5,47[32] һәм 5,4[33] |
| BTI Status Index | 3,14[32], 3,22[32], 3,53[32], 3,31[32], 4,53[32], 5,09[32], 5,38[32], 5,49[32] һәм 4,97[33] |
| Туым күрсәткече | 34,554[21], 34,197[21], 33,934[21] һәм 33,492[21] |
| Үлем күрсәткече | 8,728[21], 8,817[21], 9,001[21] һәм 8,843[21] |
| Happy Planet Index score | 39,6[34] |
| Илнең мобиль коды | 612 |
| Илнең телефон коды | +225 |
| Гадәттән тыш хәлләрдә ярдәм телефоны | 180[d][35], 185[d][35], 110[d][35], 111[d][35] һәм 170[d][35] |
| Илнең GS1 коды | 618 |
| Номер тамгасы коды | CI |
| Диңгездәге идентификацияләү номеры | 619 |
| Бу якта төшерелгән фильмнар төркеме | Төркем:Кот-д’Ивуарда төшерелгән фильмнар[d] |
 | |
 Кот-д’Ивуар Викиҗыентыкта | |
Илдә 60 тан артык этник группа санала. Башкаласы - Ямусукро, илнең төп шәһәре - Абиджан. Рәсми тел - француз теле, калган җирле телләр - бауле, дьюла, бете. Төп милли бәйрәм - Азатлык игълан иткән көн (1960 елның 7 августы).
Табигый шартлар
Кот-д’Ивуарда күбесенчә тигез рельеф өстенлек итә, көньякта - дымлы тропик урманнар белән, төньякта озын үләнле саванналар белән капланган. Климат — экваториаль һәм субэкваториаль. Уртача температура— + 26° - + 28°. Еллык явым-төшем күләме— 1100 мм-5000 мм.
Табигый ресурслар — нефть, газ, алмаз, марганис, тимер рудалары, кобальт, боксит, бакыр,алтын, никел, тантал. Төп елгалар — Сасандра, Бандама һәм Комоэ.
Кот-д’Ивуарда шакаллар, гиеналар, пантералар, филләр, шимпанзе, крокодиллар яши.
Дәүләт төзелеше
Кот-д’Ивуар - президент республикасы. Президент турыдан-туры сайлау ярдәмендә 5 елга бер сайланыла.
Халкы
Халык саны - 21,1 млн.
Еллык үсеш - 2,1%.
Туу күрсәткече - 32 гә 1000.
Үлем күрсәткече - 11 гә 1000.
Уртача гомер озынлыгы - ирләрнеке 55 ел һәм хатын-кызларныкы - 57 ел.
Шәһәр халкы - 49%.
Этник состав — аканнар 42 %, гурлар 17 %, төньяк манде 16 %, кру 11 %, көньяк манде 10 % һәм башкалар.
Диннәр
Дин тотучылар — мөселманнар 39 %, христианнар 33 %, абориген культы 11 %, атеистлар 17 %.
2020 елда: Мөселманнар ― 49,2 %, католиклар ― 17,2 %, евангелистлар ― 11,8 %, методистлар ― 1,7 %, башка христианнар ― 3,2 %, анимистлар ― 3,6 %, башка диннәр ― 0,5 %, бернинди дингә дә ышанмаучылар ― 19,1 % [36].
Икътисад
Төп өстенлекләре: авыл хуҗалыгы яхшы үсеш алган, какао (беренче урын) һәм каһвә (3 урын) җитештерелә. Нефть һәм газ сәнәгате үсеп килә. начар яклары: стабильлек булмау һәм каһвә-какаога бәйлелек.
Экспорт — 8,7 млрд долл. 2009 елда — какао, каһвә, үзагач, нефть, мамык, банан, ананас, балык.
Төп сатып алучылар — Нидерландлар 13,9 %, Франция 10,8 %, АКШ 7,8 %, Германия 7,2 %, Нигерия 7 %, Гана 5,6 %.
Импорт — 6,5 млрд долл. в 2009 елда — нефть продуктлары, сәнәгать товарлары, азык-төлек.
Искәрмәләр
Сылтамалар
Моны да карагыз
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
