Amerikan doları veya Birleşik Devletler doları (İngilizce: United States dollar; sembol: $; kod: USD), 1792 Para Yasası ile yürürlüğe girmiş, Amerika Birleşik Devletleri'nin resmî para birimidir. Dünya ticareti üzerinde en yaygın kullanılan para birimi olmasıyla da bilinir.[4] Muhasebe, ticaret ve vergilendirme problemlerinin çözümü için 100 cente (¢) ve 1000 mille (₥) bölünmüştür. 31 Ocak 2019 itibarıyla dünyada dolaşımda yaklaşık 1,7 trilyon Amerikan doları olduğu tahmin ediliyor.[5] Bu miktarın 2/3'ü ABD dışındadır. Bazı ülkeler Amerikan dolarını kendi resmî para birimleri olarak kullanmakta, bir kısım ülkede fiili tedavüldeki (de facto currency) para birimi, Britanya denizaşırı ülkelerinde ise tek para birimi olarak kullanılır (Britanya Virjin Adaları ve Turks ve Caicos Adaları).
 | Bu maddede yeterince bilgilendirici olmayan ve bağlantı ölümüne karşı savunmasız olan yalın URL'ler kullanılmıştır. (Ağustos 2024) |
 | Bu maddenin daha doğru ve güvenilir bilgi sunması için güncellenmesi gerekmektedir. Daha fazla bilgi için tartışma sayfasına bakınız. |
| Amerikan doları | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| United States dollar | |||||
| |||||
| ISO 4217 Kodu | USD | ||||
| Kullanıcı(lar) |  Birleşik Devletler
| ||||
| Resmi olmayan | 34 ülke 3 şehir
| ||||
| Enflasyon | 2.6 (May 2024 itibarıyla) | ||||
| Kaynak | (May 2024 itibarıyla) | ||||
| Metod | TÜFE | ||||
| Altbirim | |||||
| 1⁄4 | Quarter | ||||
| 1⁄100 | Cent | ||||
| 1⁄1000 | Mill | ||||
| Sembol | $ | ||||
| Cent | ¢ | ||||
| Mill | ₥ | ||||
| Madenî paralar | |||||
| Sıkça kullanılan | ¢1, ¢5, ¢10, ¢25 | ||||
| Nadiren kullanılan | ¢50, $1 | ||||
| Banknotlar | |||||
| Sıkça kullanılan | $1, $5, $10, $20, $50, $100 | ||||
| Nadiren kullanılan | $2, $500, $1.000, $5.000, $10.000 | ||||
| Merkez bankası | Federal Rezerv Sistemi | ||||
| Yazıcı | Bureau of Engraving and Printing | ||||
| Website | www.moneyfactory.gov | ||||
| Darphane | United States Mint | ||||
| Website | www.usmint.gov | ||||
10 Şubat 2021 itibarıyla dolaşımdaki para birimi 2,10 trilyon ABD dolarıdır ve bunun 2,05 trilyon doları Federal Rezerv Banknotlarıdır (kalan 50 milyar ABD doları madeni para ve eski tip Birleşik Devletler Banknotları şeklindedir). 20 Eylül 2023 itibarıyla, Federal Rezerv dolaşımdaki toplam para miktarının yaklaşık 2,33 trilyon ABD Doları olduğunu tahmin etmektedir.[6][7]
20 Eylül 2023 itibarıyla, Federal Rezerv dolaşımdaki toplam para miktarının yaklaşık 2,33 trilyon ABD Doları olduğunu tahmin etmektedir.[8]
Tarih
Yeni kıtada kâğıt para dönemi 1600'lü yılların sonlarında İngiliz kolonilerinde askeri maliyetleri karşılamak için basılan banknotlar ile başlamıştır. İlk banknot 1690 yılında Massachusetts Körfezi Kolonisi'nde basılarak dolaşıma çıkmıştır. Kağıt para çıkarma yöntemi diğer Kolonilerce de kısa sürede benimsenerek yaygınlaşmıştır.
1775'te, Amerikan Devrimi sırasında, ABD kongresi ilk kıta parası olan "Continental"i çıkardı. Ancak, bu para birimi hızla değer kaybetti.[9]
ABD Kongresi, 1781 yılında yeni hükûmetin mali operasyonlarına destek olmak amacıyla, Philadelphia'da bulunan The Bank of North America'yı ilk ulusal banka ilan eder. 1792'de kabul edilen Tedavüle Para Çıkarma Kanunu ile ABD Darphanesi kurulur ve federal para sistemi çerçevesinde her birinin değeri altın, gümüş veya bakır üzerinden saptanan farklı değerdeki madeni paraların basımına başlanır.
1785 yılında ABD Kongresi Doları ABD'nin para birimi olarak kabul eder. Federal hükûmet ülke genelinde ilk kâğıt parayı 1861 yılında dolaşıma çıkarır. İç Savaşı finanse etmekte zorlanan Kongre ABD Hazinesine faiz getirisi olmayan vadesiz banknot ihraç etme yetkisi verir. Bu banknotlara, renkleri dolayısıyla "yeşil" adı takılır.
1913'te çıkarılan Amerikan Merkez Bankası Kanunu, Amerikan Merkez Bankasını (Federal Reserve Bank) ülkenin merkez bankası ilan eder. Banka, Amerikan Merkez Bankası Banknotları (Federal Reserve Notes) adlı yeni bir parayı dolaşıma sunar. "Tanrıya Güveniyoruz" (In God We Trust) ibaresi tüm banknotlar üzerinde kullanımı 1955'te kanunla zorunlu kılınmıştır.
Temmuz 1944'te, ABD'nin New Hampshire eyaletinde bulunan Bretton Woods kasabasında Birleşmiş Milletler Para ve Finans Konferansı düzenlendi. Bu konferansa, Doğu Bloku ülkeleri dışındaki 44 ülkeden 730 delege katıldı ve uluslararası para sisteminin kurallarını belirleyen "Uluslararası Para Anlaşması" imzalandı. Bretton Woods Anlaşması denilen bu anlaşma ile , II. Dünya Savaşı sonrası dönemde kambiyo kurlarının dünya ticaretini geliştirecek şekilde düzenlenmesi için önemli adımlar attı. Bu anlaşmanın en önemli maddelerinden biri
Anlaşmaya katılan ülkelerin para birimleri, dolar esas alınarak sabitlenmesiydi . Dolar ise altına sabitlenmiş olarak kaldı. Bu bağlamda, 1 ons altın = 35 dolar veya 1 dolar = 0.88867 gram altın olarak belirlendi. ABD, talep üzerine doları bu parite üzerinden altına çevirmeyi kabul etti.
ABD doları altın karşılığı 15 Ağustos 1971'de kaldırıldı. Bu tarih, Başkan Richard Nixon'ın Bretton Woods sistemi kapsamında doların altına olan dönüştürülebilirliğini sonlandırdığı "Nixon Şoku" olarak bilinir. Bu karar, II. Dünya Savaşı sonrası kurulan Bretton Woods sisteminin de fiilen sona ermesi anlamına geliyordu. Nixon'ın bu hamlesi, o dönemde ABD'nin büyük ticaret açığı ve altın rezervlerindeki azalma gibi ekonomik sorunlara bir yanıt olarak geldi.
Nixon'ın açıklamasıyla, doların altına sabitlenmesi durduruldu ve dolar serbest dalgalanmaya bırakıldı. Bu değişiklik, modern serbest piyasa döviz kurları döneminin başlangıcını işaret eder. Bretton Woods sisteminin çöküşüyle birlikte, dünya genelindeki para birimleri, altın veya diğer sabit değerler yerine piyasa güçlerine göre belirlenmeye başladı.
Önemi
ABD Doları, dünya ekonomisinde kritik bir öneme sahiptir.
Dolar, ülkelerin merkez bankalarında tutulan rezerv miktarlarına bakıldığında hala 1. derece önemini korumaktadır. Dünyadaki tüm döviz rezervlerinin %59'u dolar, %20'si euro, %6'sı Japon yeni ve %5'i İngiliz sterlinidir.[10] Bununla birlikte özellikle Çin ve Rusya merkez bankalarının başını çektiği bir kısım ülke merkez bankaları, rezervlerinde bulunan Dolar'ın bir kısmını Avro ile değiştirmeyi gündeme getirmektedir.[11] Dolar, dünya merkez bankalarının rezervlerinde en çok tutulan para birimi olarak öne çıkar ve uluslararası ticarette geniş bir kullanım alanına sahiptir. Özellikle petrol ve diğer emtiyaların dolar üzerinden fiyatlandırılması, doları küresel ticaretin ana para birimi yapar. ABD'nin büyük ve likit tahvil piyasası da doları finansal yatırımlar için cazip kılmaktadır. Ekonomik istikrar ve güven açısından, ABD ekonomisinin büyüklüğü ve göreceli istikrarı dolara olan güveni artırır ve bu nedenle yatırımcılar belirsizlik dönemlerinde dolara yönelmektedir.[12] ABD Merkez Bankası'nın (Fed) aldığı para politikası kararları, dünya ekonomisi üzerinde geniş etkiler yaratır; örneğin, Fed’in faiz oranlarını artırması veya düşürmesi global sermaye akışlarını ve döviz kurlarını etkiler.[13] Şirketler de döviz risklerini yönetmek için doları kullanmaktadır, bu da uluslararası ticaret yapan şirketlerin döviz kur riskini azaltmasına yardımcı olur. Bazı ülkeler ekonomik istikrarsızlık dönemlerinde kendi para birimlerinin yerine doları kullanmayı tercih eder, bu duruma " Dolarizasyon " denir ve bu durum doların uluslararası önemini gösterir. Bu faktörler, ABD Doları'nın dünya ekonomisinde merkezi bir rol oynamasını sağlar ve küresel ticaretin sürdürülebilirliğinde önemli bir unsur olarak kabul edilir [14][15]
Madenî paralar
| Resim | Değeri | Bilgi | Çap, ağırlık ve metal | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Ön yüz | Arka yüz | Ön yüz (dizayn tarihi) | Arka yüz (dizayn tarihi) | Ağırlık | Çap | Metal (%) | |
 |
1¢ | Abraham Lincoln (1909) | Birlik kalkanı (2010) | 2,5 g (0,088 oz) |
0,75 in (19,05 mm) |
%97,5 Zn
%2,5 Cu | |
 |
5¢ | Thomas Jefferson (2006) | Monticello (1938) | 5,0 g (0,176 oz) |
0,835 in (21,21 mm) |
%75 Cu
%25 Ni | |
 |
 |
10¢ | Franklin D. Roosevelt (1946) | Zeytin dalı, meşale ve meşe dalı (1946) | 2,268 g (0,08 oz) |
0,705 in (17,91 mm) |
%91,67 Cu
%8,33 Ni |
 |
25¢ | George Washington (1932) | Çeşitli; yılda beş tasarım | 5,67 g (0,2 oz) |
0,955 in (24,26 mm) |
%91,67 Cu
%%8,33 Ni | |
 |
 |
50¢ | John F. Kennedy (1964) | Amerika Başkanlık Arması (1964) | 11,34 g (0,4 oz) |
1,205 in (30,61 mm) |
%91,67 Cu
%8,33 Ni |
| $1 | Sacagawea'nin çocuğu Jean Baptiste Charbonneau ile profili (2000) | Kel kartal (2000-2008)
Çeşitli; yılda dört tasarım |
8,10 g (0,286 oz) |
1,043 in (26,50 mm) |
%88,5 Cu
%2 Ni | ||
Banknotlar
| Değer | Ön yüzü | Arka yüzü | İlk seri | Son seri | Dolaşım |
|---|---|---|---|---|---|
| Bir dolar |  |
 |
1963 serisi | 2021 serisi | Yaygın |
| İki dolar |  |
 |
1976 serisi | 2017A serisi | Sınırlı |
| Beş dolar |  |
 |
2006 serisi | 2021 serisi | Yaygın |
| On dolar |  |
 |
2004A serisi | 2017A serisi | Yaygın |
| Yirmi dolar |  |
 |
2004 serisi | 2017A serisi | Yaygın |
| Elli dolar |  |
 |
2004 serisi | 2017A serisi | Yaygın |
| Yüz dolar |  |
 |
2009 serisi | 2017A serisi | Yaygın |
Değer
Fiyatı etkileyen faktör
Borçlanma maliyeti
| YIL | Alım Gücü Karşılığı | YIL | Alım Gücü Karşılığı | YIL | Alım Gücü Karşılığı |
|---|---|---|---|---|---|
| 1774 | $0,09 | 1780 | $0,16 | 1790 | $0,11 |
| 1800 | $0,15 | 1810 | $0,14 | 1820 | $0,14 |
| 1830 | $0,11 | 1840 | $0,10 | 1850 | $0,9 |
| 1860 | $0,10 | 1870 | $0,15 | 1880 | $0,12 |
| 1890 | $0,11 | 1900 | $0,10 | 1910 | $0,11 |
| 1920 | $0,24 | 1930 | $0,20 | 1940 | $0,17 |
| 1950 | $0,29 | 1960 | $0,36 | 1970 | $0,47 |
| 1980 | $1,00 | 1990 | $1,59 | 2000 | $2,09 |
| 2006 | $2,45 | 2020 | $7.01 |
Değişim oranları
| 1970* | 1980* | 1985* | 1990* | 1993 | 1999 | 2000 | 2001 | 2002 | 2003 | 2004 | 2005 | 2006 | 2007 | 2008 | 2009 | 2010 | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Euro | - | - | - | 0,8343 | 0,8551 | 0,9387 | 1,0832 | 1,1171 | 1,0578 | 0,8833 | 0,8040 | 0,8033 | 0,7960 | 0,7293 | 0,6791 | 0,7176 | 0,6739 |
| Yen | 357,6 | 240,45 | 250,35 | 146,25 | 111,08 | 113,73 | 107,80 | 121,57 | 125,22 | 115,94 | 108,15 | 110,11 | 116,31 | 117,76 | 103,39 | 93,68 | 87,78 |
| İngiliz sterlini | 8s 4d | 0,4484[17] | 0.8613[17] | 0,6207 | 0,6660 | 0,6184 | 0,6598 | 0,6946 | 0,6656 | 0,6117 | 0,5456 | 0,5493 | 0,5425 | 0,4995 | 0,5392 | 0,6385 | 0,4548 |
| Kanada doları | 1,081 | 1,168 | 1,321 | 1,1605 | 1,2902 | 1,4858 | 1,4855 | 1,5487 | 1,5704 | 1,4008 | 1,3017 | 1,2115 | 1,1340 | 1,0734 | 1,0660 | 1,1412 | 1,0298 |
| Meksika pesosu | - | 2,80[lower-alpha 1] | 2,67[lower-alpha 1] | 2,50[lower-alpha 1] | 3,1237 | 9,553 | 9,459 | 9,337 | 9,663 | 10,793 | 11,290 | 10,894 | 10,906 | 10,928 | 11,143 | 13,498 | 12,623 |
| Yuan | 2,46 | 1,7050 | 2,9366 | 4,7832 | 5,7620 | 8,2783 | 8,2784 | 8,2770 | 8,2771 | 8,2772 | 8,2768 | 8,1936 | 7,9723 | 7,6058 | 6,9477 | 6,8307 | 6,7696 |
| Hindistan rupisi | - | 0,0213 | 0,024 | 0,029 | 0,021 | 0,021 | 0,026 | 0,024 | 0,027 | 0,021 | 0,026 | 0,021 | 0,025 | 0,027 | 0,021 | 0,029 | 0,026 |
| Singapur doları | - | - | 2,179 | 1,903 | 1,6158 | 1,6951 | 1,7361 | 1,7930 | 1,7908 | 1,7429 | 1,6902 | 1,6639 | 1,5882 | 1,5065 | 1,4140 | 1,4543 | 1,24586 |
| Güney Afrika randı | 0,7182 | 0,7780 | 2,2343[18] | 2,5600 | 3,2729 | 6,1191 | 6,9468 | 8,6093 | 10,5176 | 7,5550 | 6,4402 | 6,3606 | 6,7668 | 7,0477 | 8,2480 | 8,4117 | 11,73161 |
| Kaynak:[19][20][21][22][23][24][25][26] | |||||||||||||||||
Kaynakça
Dış bağlantılar
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
