Teb
Antik Mısır'ın şehirlerinden birisinin Yunanca ismi Vikipedi'den, özgür ansiklopediden
Teb, Thebes, Thebai (Grekçe: Θῆβαι) veya Mısır dildeki adıyla Waset, Nil Nehrinin kıyılarına kurulmuş ve Akdeniz'in yaklaşık olarak 800 km güneyinde yer alan Antik Mısır'ın önemli şehirlerinden biridir. Yukarı Mısır'ın dördüncü nomunun ana şehridir ve Orta Krallık ve Yeni Krallık dönemlerinde uzun süre Mısır'a başkentlik yapmıştır. Nübye ve Doğu Çölüne yakın lokasyonda bulunan şehir aynı zamanda bir ticaret rotalarının üzerindeydi. Aynı zamanda dini bir merkez olan şehir, Antik Mısır'da en saygı duyulan şehirlerindendi. Şehir, Nil Nehrinin yakasına yayılmıştır. günümüzde Nil'in doğu tarafında Luxor kenti ve Karnak ve Luksor Tapınaklarının harabeleri, batı tarafında ise Teb Nekropolü bulunmaktadır. 1979 senesinde UNESCO Dünya Mirası listesine dahil edilmiştir.[2]
| UNESCO Dünya Mirası | |
|---|---|
 | |
| Konum | Luksor,  Mısır |
| Kriter | Kültürel: i, iii, vi |
| Referans | 87[1] |
| Tescil | 1979 (3. oturum) |
| Bölge | Yukarı Mısır |
| Koordinatlar | 25°43′14″K 32°36′37″D |
Tıp kelimesinin Thebes şehrinden geldiğine dair iddialar mesnetsizdir. Kelime Arapça "Tibb طِبّ" kelimesinden gelir.[3][4][5][a]
Toponim
|
|
|
Şehrin Mısır dilindeki ismi wꜣs.t, "wꜣs[b] şehri" manasına gelmektedir. Yeni Krallığın sonralarından sonra şehir njw.t-jmn "Amun[c] şehri" ismiyle alınır. Şehrin ismi Tanah'ın Nahum Kitabında[8] "Nōʼ ʼĀmôn" (נא אמון) şeklinde ve Hezekiel[9] ve Yeremya Kitabında[10] "No" (נא) şeklindedir.
"Thebes" kelimesinin şehrin Demotik Mısırcadaki adı olan tꜣ jpt ("mabed") kelimesinin Helenize hali olan Grekçe Thebai (Θῆβαι) kelimesinin Latinize edilmiş olduğu bazılarınca savunulmaktadır. Lakin Homeros'un İlyada'sında[11] şehre Thebai denmesi bu etimoloji şüpheli yapmaktadır. Yunanlar şehri "Yüz geçitli Teb" (Θῆβαι ἑκατόμπυλοι, Thēbai hekatómpyloi) olarak Böotya'daki "Yedi geçitli Teb" (Θῆβαι ἑπτάπυλοι, Thēbai heptápyloi) şehrinden ayırır.[d]
Günümüzde şehrin Arapça ismi olan "Karnak" müstahkem köy manasına gelmektedir.[13]
Şehrin özellikleri
 | Bu bölümün gelişebilmesi için alakalı konuda uzman kişilere gereksinim duyulmaktadır. |
Coğrafya
Şehir Yukarı Mısır'ın orta kısmında bulunan, Nil Deltasının 800 km güneyinde bulunan, Nil Vadisinideki büyük kıvrımdaki alüvyal bir ovaya kurulmuştur. Kurn tepesi(en) dahil birkaç tepe de dahil olmak üzere 93 km3'ye yayılmıştı. Doğusunda Nil'e akan vadiler ve Doğu Çölü bulunuyordu ki bunların en önemlisi Hamamat Vadisiydi ki vadi Prehistorik Mısır'dan beri Mısır'ın Kızıldenize bağlandığı ana güzergahlardan biriydi. Şehir ticaret rotalarının üzerinde bulunuyordu.[14] Uruk Medeniyeti ile bu koridordan ticaret yapılmaktaydı. Birinci Hanedanın başkenti Thinis de aynı sebeplerden dolayı Teb şehrine yakın bir yerde kurulmuştu. Her iki şehir de Hamamat Vadisiyle Kızıldenize ve Güney ve Kuzey Mısıra ulaşan kervan yollarının kesişim noktasıydı. Şehir aynı zamanda Batı çölündeki bir vahaya ulaşan Hol Vadisine(en) da yakın bir lokasyondaydı. Bu vadide bilinen ilk Proto-Sinaitik yazı(en) keşfedilmiştir ki Teb'in başkent olmasından kısa süre sonrasına tarihlenmektedir.
Etrafındaki Yukarı Mısır'ın dördüncü nom'dan kasabalar şunlardır: Gebelein, Medamud, El-Tod, Armant, Sumenu[15]
Demografi
George Modelski'ye göre, MÖ 2000 tarihinde şehir 40.000 nüfusa (ki o zaman 60.000 nüfusa ship olan Memfis Dünya'nın en büyük şehriydi) sahipti. Memfis'in nüfusu MÖ 1800'de 30.000'e geriledi ve Teb Mısır'ın en büyük şehri oldu.[16] Tarihçi Ian Morris, şehrin MÖ 1500 senesinde 75.000 nüfusu ile Dünya'nın en büyük şehri haline geldiğini ve bu unvanını MÖ 900'e kadar (Nimrud tarafından geçilene kadar) koruduğunu tahmin etmektedir.[17]
Ekonomi
Yunan şair Homeros, İlyada 9. Kitapta(yaklaşık MÖ 8.yüzyıl), şehrin zenginliğini methetmek için der ki: "Mısır'daki Teb şehrinde değerli külçe yığınları parlar, yüz geçitli Teb." Arkeolojik kalıntılar da Mısır Medeniyetinin altın çağlarına tanıklık etmektedir.[18][19]
Kültür
Teb şehrinde yılda altmış festival kutlanırdı. Bunlardan en mühim olanları, Edfu Jeografik Yazısına göre: Opet Festivali[20], Khoiak Festivali, 1.Shemu(Hasat) Festivali, 2.Shemu Festivali ve Güzellik Festivali idi.
Tarih
| Bu bölümün gelişebilmesi için alakalı konuda uzman kişilere gereksinim duyulmaktadır. |
 | Bu madde, İngilizce Türkçeye çeviri yapılarak genişletilebilir.
Başlıca çeviri yönergeleri için [genişlet] düğmesine tıklayınız.
|
Dipnotlar
- Ölümünden sonra tıp ve şifa tanrısı olarak tanrılaştırılan İmhotep, Teb şehrinde, şifa tanrısı Hapu'nun oğlu Amenhotep'in(en) kardeşi olarak hürmet edilen bir tanrıydı. İmhotep'in Yunan eşdeğeri Asklepios'tur. Çeşitli makalelerde kendine yer bulan ve günümüzde tıp fakültelerinde yaygın olarak öğretilen Teb'in tıp kelimesinin kökeni olduğu iddiasının şehrin dini açıdan önemli bir merkez olmasına, Yunanistan'daki addaşının içinde yılan olan bir mite sahip olmasına ve şehrin Grekçe isminin tıp kelimesine olan benzerliğine dayandırıldığı iddia edilebilir. Fakat gerek şehrin Grekçe ismi olan Thebai kelimesinin Arapça "tıbb" kelimesine evriminin açıklanmaması gerek bunun bazı lengüistik bilgilerle uyuşmaması tıp kelimesinin Teb kelimesinden geldiği argümanını zayıf ve ikna edicilikten uzak yapmaktadır.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
Dış bağlantılar
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
