Tevârîh-i Âl-i Selçuk

Tevârîh-i Âl-i Selçuk (Osmanlı alfabesi: تواريخ آل سلچوق), Târîh-i Âl-i Selçûk, Selçuknâme ya da Oğuznâme, Yazıcıoğlu Ali [ru] tarafından Osmanlı Padişahı II. Murad'ın isteği üzerine kaleme alınmış bir tarih kitabıdır. Yazıcıoğlu Ali, Anadolu Selçuklu Devleti'nin tarih yazarı İbn Bîbî'nin el-Evâmirü'l-Alâiyye fi'l-umûri'l-Alâiyye adlı Farsça eserinin Türkçe çevirisini eklemiş, böylece Tevârîh-i Al-i Selçuk'un en önemli bölümü oluşturmuştur. Ayrıca, Reşidüddin Hamedani'nin, Câmiu't-Tevârîh adlı eserinden faydalanmakla birlikte, tarihi Oğuz efsanelerinden ve Uygurca Oğuznâme'den de istifade etmiştir.^[2]

Tevârîh-i Âl-i Selçuk
Millet Yazma Eser Kütüphanesi
Eserin orijinal el yazmasından bir sayfa.
Diğer ad(lar)	Târîh-i Âli Selçûk, Selçuknâme, Oğuznâme
Tür	Tarih
Tarih	15. yy.[1]
Dil(ler)	Osmanlı Türkçesi
Yazar	Yazıcıoğlu Ali
Talep eden	II. Murad
Konu(lar)	Oğuzlar, Selçuklu Hanedanı, İlhanlılar, Osmanlılar

Yazıcıoğlu Ali

XV. yüzyıl tarihçilerinden Yazıcıoğlu Ali hakkındaki bilgiler oldukça sınırlıdır. Neşrî Târîhi'nde onun, II. Murad devrinde Mısır’da Memlûk sultanlarının yanında Osmanlı elçiliği yapan bir siyaset adamı olduğu ve kitabını muhtemelen 1436 yılında sultanın emriyle hazırladığı bildirilmektedir.^[3]

İçerik

Tevârîh-i Âl-i Selçuk, İslâm öncesi Türk tarihinden Osmanlıların kuruluşuna kadar geçen dönemin anlatıldığı tarihi bir kaynaktır. Dört bölümden oluşan eserin birinci bölümünde Türk ve Moğol boylarının tarihi ile şeceresi ve Oğuz boylarının isimleri, tamgaları, ongunları, Türklerdeki toy, orun, ülüş adetleri ve uygulanması, Selçuklu Hanedanı dönemi ordu sistemi, unvanlar ve o dönemde Anadolu'daki yer ve şahıs adları hakkında bilgiler içerir.

Türklerin kökeni

Ebü Hayyan, Oğuz boy adı için kendi sözlüğünde, "Yafes'ten sonra Türklerin büyük babasıdır." (Abū'l-Tūrku'l-kebir bade'l-yāfes) şeklinde tanımlamıştır. Tevrat'ta ise mevcut rivayetlerle Türk soyunun Nuh peygamberin oğlu olan Yafes'ten geldiği söylenir.^[4]

Oğuzlar

Oḡuz șuʿbesi șöyle-kim anuñ șerḥi Oḡuz-nāme’de ve Cami'üt-Tevarihte gelür, anuñ altı oḡlı vār-ıdı ve anlaruñ her birinüñ Ḥātūnlarından dörder oḡlānları vār-ıdı. Ve Oḡuz çerinüñ șaḡ ḳolı ve șol ḳolın anlara virdi, bu mūcebce ki ẕikr olınur:

Șaḡ Ḳol:

Gün Ḫan, Ay Ḫan, Yılduz Ḫan

Ḵayı, Bayat, Yazur, Döger, Ușar (Avşar), Ḳayzıḳ (Kızık), Alḳaövli, Ḳaraövlü, Davdarḡa (Dodurğa), Yaparlu, Bigdeli, Ḳarḳın.

Șol Ḳol:

Gök Ḫan, Ṯaḳ Ḫan, Dingiz Ḫan

Payındur (Bayındur), Becene (Biçene), Salur, İgdür, Bügdüz, Çavundur, Cibini (Çepni), Alayundlu, Evdagir (Üregir), Yıva, Ḳınuḳ.

Șuʿbe:

Oḡuz’uñ ḳardașları ve baʿżı ʿammuzādeleri ki anuñ-ıla müttefìḳ oldılar:

Ayģur, Ḵanḵlı, Ḳapçaḳ, Ḳarluḳ, Ḳılıç (Ḳalaç), Aḡaçeri

Oḡuz'uñ ʿammūları ḳavmlarınuñ șuʿbeleri:

Or Ḫan ve Gür Ḫan ve anuñ ḳardașları ve anuñ oḡlanları ki Oḡuz-ıla müttefìk degüller idi. Ve bu ḵavmler ki iki ḳısım dururlar, biri ol ki anlaruñ așlı ve șuʿbeleri ḳadìmlıḳ cihetiyle mufașșal [ve] maʿlūm degül ve biri ol ki tafãìl-ile maʿlumdur.