Loading AI tools
Peygamber Vikipedi'den, özgür ansiklopediden
Nuh (İbranice: נֹחַ, romanize: Nōaẖ; Amharca: ኖህ, Noḥ; Arapça: نُوح, Nūḥ; Yunanca: Νῶε, Nôe), İbrahimî dinlerde kendisinden söz edilen Tufan peygamberidir. Tevrat'ta Nuh'un 950 yıl yaşadığına işaret edilir.[3] Kur'an'da ise kaç yıl yaşadığı bildirilmemiş, yalnızca kendisinin 950 yıl boyunca kavmi içinde yaşadığı belirtilmiştir.[4] İnanışa göre Tufan'dan önce Allah'ın emriyle büyük bir gemi inşa etmiş ve bu gemiye "Nuh'un Gemisi" denmiştir.
Tevrat ve Kur'an'da Nuh ile ilgili ifadeler, Babiller ve Sümerlerin tufan anlatılarındaki (Gılgamış Destanı) Ziusudra / Utnapiştim karakterleri ile büyük benzerlikler gösterir. Mezopotamya'da toplumu derinden etkileyen bir sel felaketi üzerine üretilen ve toplum hafızasına kazınan destanlarının İbranilerin Babil Sürgünü dönüşünde yazılan Tevrat nüshalarına aktarıldığı düşünülmektedir. Ancak bu aktarımlar, her kültür ve coğrafi bölgede yeni ve yerel özellikler ile değiştirilerek yeniden yazım şeklinde gerçekleşmiştir.[5]
| Âdem | Havva | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Kabil | Habil | Şit | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Enoh | Enoş | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| İrad | Kenan | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Mehuyael | Mahalalel | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Metuşael | Yared | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Adah | Lameh | Tsillah | Enoh | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Yaval | Yuval | Tuval-Kayin | Naamah | Metuselah | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Lameh | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Nuh | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Sam | Ham | Yafes | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Tevrat’a göre Nuh, Âdem’in yaratılışından 1056, ölümünden 126 yıl sonra doğmuştur. Hayatının ilk 500 yılı hakkında Kitâb-ı Mukaddes'te bir bilgi yoktur. Tevrat’ın naklettiğine göre Nuh zamanında insanlar çok bozulmuştu ve yeryüzünde kötülük hüküm sürüyordu. Örneğin Âdem'in oğlu olan Şît'in çocukları, diğer oğlu Kabil'in soyundan gelen kızlarla evlenmiş ve bunun sonucunda şiddet yanlısı kötü bir nesil ortaya çıkmıştı. Tevrat'a göre, bu nesil kötülükte çok daha fazla ileri gittikleri için, Tanrı insanı yarattığına pişman olmuş ve büyük bir tufanla bütün insanlığı, hayvanları, sürüngenleri ve kuşları yok etmeye karar vermişti. Sadece Nuh, Tanrı'nın gözünde değerliydi; çünkü kendisi sadık ve eksiksiz birisiydi.[3][6] Büyük Tufan, Nuh 600 yaşında iken başlar.
Yaratılış Kitabı'na göre Nuh'un üç oğlu vardır ve üç oğlundan üç temel ırk meydana gelmiştir.[7]
İbn-i Abbas'tan rivayete göre Nuh 480 yaşındaydı. 120 yıl süren peygamberliği boyunca onları Allah'a çağırdı. Ona karşı geldiler ve onu yalanladılar. Allah ona gemi yapmasını emretti. Gemiyi yaptı ve 600 yaşında olduğu hâlde içine bindi. Boğulanlar boğuldu, bundan sonra o, 350 yıl daha yaşadı. Tufan yükseldi ve bütün yeryüzünü kapladı. Adem'le Nuh arasında 2200 yıl vardır. İnanca göre Tufan 40 yıl sürmüştür.[8]
İslam geleneğinde Nuh ile İbrahim arasında da 950 yıl olduğuna inanılır. Kur'an'da Nuh Müminun Suresi, Ankebut Suresi 14. ayet ve Nuh suresinde benzer ifadelerle anlatılır:
Evrensel tufan efsanesi günümüz bilimsel ve jeolojik verilerine uymamakta,[9] dinsel mantık açısından da kendilerine peygamber gönderilmeyen diğer toplumların da aynı felaketle yok ediliyor oluşu gibi sorunlar ortaya çıkarmakta, yeni yorumlar Kur'an'ın tufan olayını yerel bir afet olarak ele aldığı yaklaşımı üzerinden yapılmaktadır. Tufanın gerçekleştiği bölge için de Mezopotamya bölgesine işaret edilmektedir.[10] Ancak bu yaklaşımlar yerel bir afet için büyük bir gemi inşası ve bu gemiye az sayıda inanan insan ve hayvanlardan çifter çifter bindirilmesi, sonrasında da Nuh'un insanlığın ikinci babası kabul edilmesi[11] gibi anlatımlarla uyuşmamaktadır. Fakat, 2016 yılında Northwestern Üniversitesinden Steve Jacobsen ve ekibi yerin 1000 km altında devasa okyanuslar olduğunu buldular.[12] Hûd suresi 40. ayette "tandır’dan (fırın) sular fışkırmaya başladığı zaman" ifadesi geçer. Müslümanlar tarafından tandır ifadesinin magma tabakası olduğu iddia edilir ve bu bir mucize olarak görülür. Bir diğer ayette “ey yer suyunu yut” ifadesi geçer. (Hûd 44)[13] Steve Jacobsen'in bulduğu söylenen yeraltı okyanusu bir tezdir. Bilim dunyasinda da rağbet görmüş değildir. Kesin bir bilgi değildir.
Hint ve Yunan tufan efsaneleri de mevcuttur, ancak bunların İncil'deki anlatının temelini oluşturan Mezopotamya tufan efsanesinden türetildiğine dair çok az kanıt vardır.[14]
Tevrat'taki Nuh tufanı hikâyesi, MÖ 1800'lerde yazıldığı tahmin edilen Sümer destanı Gılgamış'ta geçen bir tufan hikâyesine oldukça benzer. Gılgamış destanında Mezopotamya tanrıları insanlığı yok etmek için büyük bir tufan göndermeye karar verirler. Nuh ve Gılgamış hikâyeleri arasındaki çeşitli benzerlikler (tufan, gemi yapımı, hayvanların kurtuluşu ve tufandan sonra kuşların serbest bırakılması), Gılgamış hikâyesinin Nuh hikâyesinin kaynağı olarak görülmesine neden olmuştur. İki hikâye arasındaki birkaç farklılık ise tufanın gün sayısı, kuşların gönderilme sırası ve geminin karaya oturduğu dağın adıdır. Tevrat'taki Nuh tufanı hikâyesi, Gılgamış'taki tufan hikâyesiyle o kadar örtüşür ki, "bu hikayenin Mezopotamya'dan kaynaklandığına dair çok az şüphe vardır."[15] Özellikle dikkat çeken nokta, Tevrat'taki tufan hikâyesinin, başka alternatifler mümkünken bile, Gılgamış'taki tufan hikâyesini "nokta nokta ve aynı sırayla" takip etmesidir.[16]
Bilinen en eski tufan mitine, Mezopotamya'daki Atrahasis Destanı ve Gılgamış Destanı metinlerinde rastlıyoruz. Encyclopædia Britannica, "Bu mitler, Nuh Tufanı hikâyesinde geçen gemi yapımı ve tedariki, geminin suda yüzmesi, suların çekilmesi ve insan kahramanın rolü gibi unsurların kaynağını oluşturur"[17] der. Encyclopedia Judaica ise "bu hikâyeler arasında aracılık eden bir unsurun varlığını kuvvetle düşündüren kanıtlar mevcut. Bu rolü üstlenmiş olma ihtimali en yüksek olanlar, toprakları arasında İbrahim Peygamber'in kökeninin bulunduğu Harran şehrini de barındıran Hurrilerdir. Hurriler, Tufan hikâyesini Babillilerden devralmışlardır" diye ekler. Ansiklopedi, hikâyeler arasındaki bir diğer benzerliğe de dikkat çeker: Nuh onuncu atadır ve Berossus, "Büyük Tufan'ın kahramanı, Babil'in onuncu tufan öncesi kralıydı" diye belirtir. Ancak, kahramanların yaşları arasında bir farklılık vardır. Mezopotamya kaynaklarında, "tufan öncesi kralların saltanatları 18.600 yıldan neredeyse 65.000 yıla kadar uzanır." İncil'de ise ömürler, "Mezopotamya metinlerinde bahsedilen en kısa saltanattan bile çok daha kısadır." Ayrıca, kahramanın adı da farklı geleneklerde değişiklik gösterir: "Sümer dilinde yazılmış en eski Mezopotamya tufan anlatısında, tufan kahramanına Ziusudra denir."
Yi Samuel Chen'e göre, Gılgamış Destanı'nın en eski versiyonlarında tufandan hiç bahsedilmez, sadece Gılgamış'ın ölümsüzlüğün sırrını öğrenmek için Utnapiştim'le konuşmaya gittiği belirtilir. Eski Babil Dönemi'nden itibaren, daha önce farklı figürler olarak görülen Utnapiştim ile Ziusudra'yı birleştirme çabaları başlamıştır. Gılgamış'ın tufan kahramanı ile karşılaşması ilk olarak Eski Babil Dönemi'nde "Gılgamış'ın Ölümü"nde ima edilmiş ve nihayetinde Orta Babil Dönemi'nde Gılgamış Destanı'na dahil edilerek standart hale getirilmiştir.[18]
Gılgamış'ın tarihsel hükümdarlığının M.Ö. yaklaşık 2700'lerde[19],en eski bilinen yazılı hikayelerin hemen öncesinde olduğuna inanılmaktadır. Gılgamış'in anlatıldığı hikayelerde adı geçen diğer iki kral, Kish'in Aga ve Enmebaragesi'yle ilişkilendirilen eski buluntuların keşfedilmesi, Gılgamış'in tarihsel varlığına güvenilirlik kazandırmıştır.[20]
En eski Sümer Gılgamış şiirleri, Ur'un Üçüncü Hanedanlığı'na (MÖ 2100-2000) kadar uzanır.[21] Bu şiirlerden biri, Gılgamış'ın tufan kahramanıyla buluşmak için yaptığı yolculuğun yanı sıra kısa bir tufan hikayesinden bahseder, ancak bazı uzmanlara göre bu hikaye Eski Babil Dönemi'nde yazılan metinlere dahil edilmiştir. Birleştirilmiş destanın en eski Akad versiyonları ise MÖ 2000-1700 yıllarına tarihlenir.[22] Bu Eski Babil versiyonlarının parçalı doğası nedeniyle, tufan mitinin genişletilmiş bir anlatımını içerip içermediği belirsizdir; ancak bir parça kesinlikle Gılgamış'ın Utnapiştim ile buluşmak için yaptığı yolculuğun hikayesini içerir. Akadca "standart" versiyonu tufan hikâyesinin uzun bir versiyonunu içeriyordu ve MÖ 1300 ile 1000 yılları arasında Sin-liqe-unninni tarafından düzenlendi.[23]
Erken Hanedanlık III Dönemi'nden Eski Babil Dönemi'ne kadar çeşitli metinleri inceleyen uzmanlar, tufan anlatısının sadece Eski Babil Dönemi'nde yazılan metinlere eklendiğini savunur. Uzmanların gözlemleri, Sümer Kral Listesi'nin tufandan önceki zamanlardan bahseden kısımlarının, Kral Listesi'nin esas kısmından üslup olarak farklı olduğunu göstermektedir. Eski Babil kopyalarının, Kral Listesi'nden ayrı bir tufan öncesi geleneğini gösterme eğiliminde olduğu görülmektedir. Ayrıca, Ur III Kral Listesi kopyası ve benzeri belgeler, Kral Listesi'nin bir zamanlar tufan anlatısından veya tufan öncesi geleneğinden bağımsız olarak var olduğunu göstermektedir. Tufana atıf yapan Sümer Kral Listesi'nin bölümlerinin tamamının, Eski Babil Dönemi'nde daha sonra yapılan güncellemeler ve düzenlemelerle eklendiği sonucuna varılmıştır. Dünyanın erken tarihinde bir dönüm noktası olarak Tufan, muhtemelen Eski Babil Dönemi'nde Mezopotamya edebiyat geleneklerinde ortaya çıkan yeni bir tarihsel kavramdı, çünkü tufan motifinin Ur III kopyasında yer almadığı ve tufanla ilgili en eski kronolojik kaynakların Eski Babil Dönemi'nde ortaya çıktığı görülmektedir. Eski Babil Versiyonu'ndaki Şuruppak Talimatları'nda tufan kahramanı olarak Ziusudra'nın adının yanı sıra tufana yapılan her türlü ima, Eski Babil Dönemi'nde gelişmekte olan Tufan Öncesi Geleneği'nden metne eklenen güncel bilgilerden kaynaklanan daha sonraki gelişmeler olarak görülmektedir.[24]
Nuh, sıklıkla Yunan mitolojisinde Prometheus ve Pronoia'nın oğlu Deucalion ile karşılaştırılır. Nuh gibi, Deucalion da (Zeus ve Poseidon tarafından) sel konusunda uyarılır; bir gemi inşa eder ve onu canlılarla doldurur - ve yolculuğunu tamamladığında, tanrılara şükreder ve onlardan Dünya'yı nasıl yeniden dolduracağı konusunda tavsiyeler alır. Deucalion da bir güvercin gönderir, dünyanın durumunu öğrenir ve kuş bir zeytin dalı ile döner. Deucalion, efsanenin bazı versiyonlarında, Nuh gibi, şarabın da mucidi olur.[25] Philo[26] ve Justin, Deucalion'u Nuh ile eşit tutar ve Josephus, Deucalion'un hikâyesini, Tufan'ın gerçekten gerçekleştiğine ve bu nedenle Nuh'un var olduğuna dair kanıt olarak kullanır.[27][28]
Büyük tufana neden olan panteonun başındaki hava tanrısı ve daha sonra insanı kurtaran çamurdan insanı yaratan hilebaz motifi, Zeus yerine Enlil olarak Sümer Mitolojisinde de mevcutturr ve Prometheus yerine Enki insanı kurtarır. Stephanie West, bunun belki de Yunanların Yakın Doğu'dan öyküler ödünç almalarından kaynaklandığını yazmıştır.[29]
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
