Tahran

Tahran (Farsça: تهران), İran'ın başkenti, Tahran Eyaleti'nin merkezi ve 18 milyonu aşan metropol nüfusuyla İran'ın en büyük kentidir. Hazar Denizine yaklaşık 100 km uzaklıkta, Elburz Dağlarının güney yamaçlarında bulunur.

Tahran Farsça: تهران
Başkent
Bayrak Arma
Tahran Şehrin İran'daki konumu
Ülke	İran
Eyalet	Tahran Eyaleti
Şehristan	Tahran şehristanı
Bahş	Merkezî bahşı
İdare
• Belediye Başkanı	Ali Zakani
Yüzölçümü
• Başkent	730 km²
Rakım	1200 m
Nüfus
• Başkent	18.587.453
• Yoğunluk	oto/km²
• Kent	13,413,348
Zaman dilimi	UTC+03.30 (IRST)
• Yaz (YSU)	UTC+04.30 (IRST)
Resmî site http://www.tehran.ir

Tarihçe

Gülistan Sarayı

Eskiden başkent Rey'in yakınlarında küçük bir köydü. Rey'in İS 1220'de Moğollar tarafından yıkılmasından sonra kent halkının büyük bölümü Tahran'a yerleşti ve Tahran bir kent olarak gelişmeye başladı; Rey'in kalıntıları günümüzde Tahran'ın güneyindedir.

Kaçar Hanedanı'nı (1779-1925) kuran Ağa Muhammed Han, 1785'te ele geçirdiği Tahran'ı 1788'de başkent ilan etti. Bu tarihten sonra hızla gelişen kent günümüze değin İran'ın başkenti olarak kaldı. Kaçar Hanedanı'nın 1925'te devrilmesinden sonra tahta çıkan Şah Rıza Pehlevi'nin (hükümdarlığı 1924-41) hükümdarlığı sırasında büyük ölçüde genişledi. II. Dünya Savaşı sırasında, kentte Tahran Konferansı olarak bilinen bir toplantı düzenlendi (1943). Muhammed Rıza Pehlevi'nin hükümdarlığı sırasında (1941-79), petrol sanayisindeki gelişmenin de etkisiyle kent hızla modernleşti. 1979'da Şah'ın devrilerek İran'nin kurulmasından sonra, ekonomik ve siyasal sorunlar nedeniyle kent bir duraklama dönemine girdi.^[1]

Tahran başkent olarak, İran'ın ekonomik ve sosyal yaşamına yön veren en çağdaş kentlerinden birisidir.

Nüfus

1979 İran İslam Devrimi'nden sonra ülke nüfusuna paralel olarak kentin nüfusu 2,5 kat artmış ve 13 milyona yaklaşmıştır.

Yapılar

Kentin kuzey kesimindeki gösterişli modern semtlerle güneydeki eski kent ve çarşı tam bir karşıtlık içindedir. Kentteki başlıca yapılar Sipahsalar Camisi, meclisin bulunduğu Baharistan Sarayı, Şemsü'l-İmare ve Niavaran Sarayı'dır. Ünlü tavuskuşu tahtının ve değerli taşlarla süslü Nadiri tahtının bulunduğu Gülistan Sarayı, Sadabad Sarayı ve Mermer Saray günümüzde müze olarak kullanılmaktadır. Kentte ayrıca bir arkeoloji müzesi ve etnografya müzesi vardır. Tahran Üniversitesi, İran Ulusal Üniversitesi ve Şerif Vagefi Teknik Üniversitesi kentteki başlıca yükseköğretim kurumlarıdır.

Coğrafya

Kent, Elburz Dağları eteklerindeki bir yaylaya kurulmuş olduğundan ve çevresinde nehir, göl, deniz gibi bir su kaynağı bulunmadığından (başta hava kirliliği olmak üzere) ciddi çevre sorunlarıyla boğuşmaktadır. Kenti tehlikeli bir biçimde etkileyen hava kirliliğinin bir nedeni de Tahran'ın dünyaca ünlü trafik sorunudur. Çevre yollarının göreceli olarak geç yapılması ve yetersiz oluşu; kentteki toplu taşımacılığın tekerlekli taşıtlarla yapılması; kullanılan araçların eskiliği buna neden olmaktadır. Ama trafik sorunununa çözüm olarak Ortadoğu'daki en büyük metro ağlarından biri olan Tahran metrosu yapılmıştır ve hatları uzatılmaya devam edilmektedir.

İklim

Tipik bir bozkır ikliminin hüküm sürdüğü Tahran'da kışlar soğuk ve kar yağışlı, yazlar ise sıcak ve kuraktır. Yağışlar en çok kış mevsimindedir ve ilkbahar ve sonbahar mevsimlerinde de görülür. Kışın kar yağışı ve don çok şiddetli olabiliyor. Gece ile gündüz, yaz ile kış mevsimi arasında önemli sıcaklık farkları bulunur.

Tahran iklimi
Aylar	Oca	Şub	Mar	Nis	May	Haz	Tem	Ağu	Eyl	Eki	Kas	Ara	Yıl
En yüksek sıcaklık (°C)	16,4	19,0	23,8	33,6	33,6	37,8	39,8	39,4	35,6	31,2	23,0	19,0	39,8
Ortalama en yüksek sıcaklık (°C)	6,1	8,1	12,9	19,8	25,0	31,2	33,9	33,5	29,3	22,4	14,3	8,6	20,4
Ortalama en düşük sıcaklık (°C)	−1,5	−0,2	4,0	9,8	14	19,6	22,6	21,9	17,5	11,6	5,4	1,0	10,5
En düşük sıcaklık (°C)	−11,4	−11	−8	−1,6	3,0	12,0	15,4	13,5	8,8	2,6	−5,2	−9,6	−11,4
Ortalama yağış (mm)	63,1	66,5	83,3	50,1	27,1	4,0	4,2	3,2	3,4	16,5	41,3	66,3	429
Kaynak: Dünya Meteoroloji Örgütü[2]

Kardeş kentler

• Pretoria, Güney Afrika Cumhuriyeti 2002
• Moskova, Rusya
• Karakas, Venezuela 2005
• Pekin, Çin 2006
• Minsk, Belarus 2006
• Duşanbe, Tacikistan
• Londra, Birleşik Krallık 2006
• İstanbul, Türkiye 2000
• Bağdat, Irak
• Erivan, Ermenistan
• Brasília, Brezilya
• Budapeşte, Macaristan
• Havana, Küba
• Los Angeles, ABD
• Manila, Filipinler
• Tiflis, Gürcistan

Yönetim yapısı

Tahran şehri 22 alt ilçeye ayrılmıştır. Bu ilçeler ve büyük semtler aşağıdaki haritada gösterilmiştir.

Tahran'ın büyük semtleri şunlardır: Abbas Abad, Afsarıya, Amanya, Emir Abad, Aryaşehir, Bağ Feyz, Baharistan, Dereke, Derbent, Dardasht, Dar Abad, Darrous, Dehkadeh Olampik, Ekhtiyariyeh, Ekbatan, İlahya, Evin, Fermanya, Fereşte, Kıytarya, Golhek, Gişa, Gümrük, Hasan Abad, Jamaran, Cennet Abad, Javadiyeh, Jomhuri, Jordan, Lavizan, Mehran, Narmak, Navab, Nazi Abad, Niavaran, Park-e Shahr, Pasdaran, Piroozi, Punak, Ray, Sa'adat Abad, Sadeghiyeh, Seyed Khandan, Sohrevardi, Shahrara, Shahr-e ziba, Shahrak-e Gharb, Shemiran, Tajrish, Tehranno, Tehranpars, Tehransar, Vanak, Velenjak, Yaft Abad, Yusef Abad, Zafaraniye.

Kuzey: İlçe 1:  • Cizar  • Darabad  • Dereke  • Derbend  • Çamaran  • İlahiye  • Farmanije  • Gejtarije  • Nobonjad  • Tecriş  • Zaferaniye İlçe 2:  • Farahzad  • Gişa  • Punak-e    Bahtari  • Sadat Abad  • Sadegije  • Šahrak-e Garb  • Šahrak-e    Žandarmeri  • Tarast  • Tevhid İlçe 3:  • Darus  • Davudiye  • Ehtijarije  • Gülhak  • Venek  • Zordan İlçe 5:  • Bulvar-e    Firdusi  • Džanat Abad  • Ekbatan  • Punak İlçe 6:  • Amirabad  • Aržantin  • Yusufabad  • Park-e Lale

Doğu: İlçe 4:  • Hak Sefid  • Hakimije  • Lavizan  • Ozgol  • Pasdaran  • Resalat  • Šams Abad  • Şemiranat No  • Tahranpars  • Zargande İlçe 7:  • Abas Abad  • Behdžat    Abad  • Emam    Hosein  • Sabalan İlçe 8:  • Mualim  • Narmak  • Samangan İlçe 13:  • Dušan Tape  • Niru Havaji  • Teheran No İlçe 14:  • Čaharsad    Dastgah  • Dulab  • Esfahanak  • Horasan  • Sad Dastgah

Merkez: İlçe 10:  • Berjanak  • Haft Čenar  • Salsabil İlçe 11:  • Dohanijat  • Laškar  • Monirije  • Šejh Hadi İlçe 12:  • Baharistan  • Tahran Çarşısı  • Firdevsi  • Gürgan  • Park-e Šar  • Pič-e Šemiran İlçe 17:  • Emamzade    Hasan  • Hazane Falah  • Kale Morgi

Güney: İlçe 15:  • Afsarije  • Bisim  • Havaran  • Kijanšar  • Masudiye  • Mosiriye İlçe 16:  • Ali Abad  • Bağ Azeri  • Hazane    Boharae  • Cahciabad  • Naziabad İlçe 19:  • Abdulabad  • Hava Niruz  • Nimetabad İlçe 20:  • Dovlat Abad  • Džavanm.-e    Kasab  • Ebn-e    Babavejh  • Hazrat-e    Abdol-Azim  • Sizdah-e    Aban

Batı: İlçe 9:  • Džej  • Sar-Asjab İlçe 18:  • Čahar Bari  • Jaft Abad  • Šad Abad  • Šahrak-e    Vali-Asr  • Tolid Daru İlçe 21:  • Iran Hodro  • Tahranser  • Vardavard İlçe 22:  • Bağ    Hadž-Sejf  • Kan  • Kuj-e    Sazman-e    Barname  • Parc Čitgar  • Peckanşar  • Stadyum    Azadi  • Şehrek    Češme  • Şehrek    Rah-Ahan

Galeri

• 
  2019'da Tahran'ın bir resmi
• 
  Tahran'daki Hemet karayolu üzerindeki Fecr köprüsü
• 
  İmam Humeyni Uluslararası Havaalanı, Tahran
• 
  Ortadoğu'nun en önemli kayak merkezi Dezin kayak merkezi

Kaynakça

1. Encyclopædia Britannica Fifteenth Edition
2. "Dünya Meteoroloji Örgütü". Birleşmiş Milletler. Erişim tarihi: 1 Ocak 2011.Arşivlenmesi gereken bağlantıya sahip kaynak şablonu içeren maddeler (link)

Dış bağlantılar

• Tahran şehir haritası