Radikal Parti (Fransa)

Cumhuriyetçi, Radikal ve Radikal-Sosyalist Parti (Fransızca: Parti républicain, radical et radical-socialiste) Fransa'nın en eski siyasi partisidir. Günümüzde merkez çizgide yer almaktadır. 1971'de parti içindeki anlaşmazlıklar sonucu sol politikaları desteklemek amacıyla Radikal Sol Parti kurulmuş ve Radikal Parti ise daha merkez sağ çizgiye kaymış, 1978-2002 yıllarında UDF'in ortak partileri arasında yer almış, 2002-2011 yıllarında ise UMP'ye bağlı olarak siyasi yaşamını sürdürmüş ancak 2011'de UMP'den ayrılarak bağımsız bir parti olmuş, 2012'de UDI'nin kuruluşunda yer almıştır.

Radikal Parti (Fransa) Parti radical
Kısaltma	PRV
Genel başkan	Laurent Hénart
Genel sekreter	Nathalie Delattre
Kurucu	Georges Clemenceau
Genel sayman	Jean-Marc Gabouty
Kuruluş tarihi	23 Haziran 1901
Ardılı	Radikal Hareket
Merkez	27, place de Valois Paris 1. arrondissement
İdeoloji	Radikalizm Cumhuriyetçilik Avrupa Federalizmi Hümanizm Laiklik Sosyal Liberalizm
Siyasi pozisyon	Merkez
Resmî renkler	Mavi, Beyaz, Kırmızı
Ulusal Meclis	2 / 577
Senato	8 / 348
Avrupa Parlamentosu	1 / 81
Bölgesel Konseyler	22 / 1.758
İnternet sitesi
www.partiradical.net
Fransa

Radikalizmin 19. yüzyıldaki yapılanması

Radikal Parti kökenlerini, 19. yüzyılda, cumhuriyetçi çizgi içerisinde bulmuş ve siyasi yelpazenin aşırı sol çizgisinde yer almıştır. Siyasi Felsefesi, kendi tarihinde uzun süre ciddi şekilde masonluktan etkilenmiştir ki geçmişte birçok Radikal siyasi figür masondur.

Temmuz Monarşisi Dönemi

1843'te, Temmuz Monarşisi döneminde, radikaller Alexandre Ledru-Rollin'in çevresinde toparlanmışlar ve İkinci Fransa Cumhuriyeti'nin gelişine dahil olmuşlardır. 1848'deki büyük reformları desteklemişlerdir: Genel oy hakkı, Köleliğin kaldırılması, Basın özgürlüğü, Toplantı ve gösteri özgürlüğü

III. Napolyon rejimine muhalefet etmişler ve yeni bir lider 1868 yılında bulmuşlardır: Léon Gambetta ki 1869'da halka duyurduğu programla (Programme de Belleville) özellikle sivil özgürlüklere odaklanmıştır.

1870 - 1901

1870'te Pruslara karşı imparatorluğun yenilgiye uğraması üzerine cumhuriyet ilan edilmiştir. Monarşici Orléanistler ve ılımlı cumhuriyetçiler hükûmet kurmuşlardır. Sonuç olarak kırsal kesimdeki seçmenler tarafından radikalizm çok fazla ilerici algılanmış ve onlar ılımlı monarşiyi radikalizme tercih etmişlerdir. Üçüncü Fransa Cumhuriyeti döneminde, radikaller Anti-klerikalizmi savunmuş ve sömürgeci genişlemeye karşı çıkmışlardır.

Üçüncü Cumhuriyet'te partinin kurulması ve rolü

21, 22, 23 Haziran 1901 tarihilerinde parti kurulmuştur. 1902'de yapılan milletvekili seçimlerinde başarı elde etmiştir ve 3. cumhuriyet döneminin anahtar partisi olmuştur. Bu dönemde önemli reformlar yapılmıştır:

• 1905, Kilise ve Devletin Ayrılması Kanunu
• Gelir Vergisi
• Bedava ortaöğretim

Birinci Dünya Savaşı sonunda Georges Clemenceau liderliğinde parti başarı sağlamış, 1927'de ise Partinin sol kanadındaki Édouard Daladier parti lideri olduktan sonra diğer sol partilerle ittifak lehinde çalışmalar yapmış, hükûmet esnasında önemli demokratik ve modern adımlar atılmıştır.

1926'da Fransa Radikal Partisi milletvekillerinden Paul Bastid [en] Ankara’ya gelerek Cumhuriyet Halk Fırkası hakkında bilgi topladı. Avrupa’daki radikal partilerin programıyla örtüştüğü için oluşturulmuş olan uluslararası birliğe (o günkü ifadeyle enternasyonale) CHF’nin de katılmasını önerdi. CHF bu daveti “memnuniyetle ve hüsn-i nazarla” karşılamış ancak bu konunun Büyük Kongre’de karara bağlanabileceği belirtti. Bu esnada Radikal-Sosyalist Antant’ın programı Ankara’ya ulaşmış, Türkçeye çevrilmiş ve Ayın Tarihi’nde yayımlanmıştır. Antant’ın ikinci kongresine CHF'nin genel sekreteri (Kâtib-i Umumi) Saffet Arıkan gözlemci sıfatıyla çağrıldı ve 1927'de Karlsruhe'de katıldı.^[1]

1930'larda ise partide, iki savaş arasında partinin düşünce yapısının reforme edilmesini savunan, Genç Türkler adı verilen genç isimler yer almaya başlamış bunlara örnek olarak Pierre Mendès France, Jean Zay, Pierre Cot ve Émile Roche verilebilir.

İkinci Dünya Savaşı

Pek çok radikal isim Fransız Direnişi'nde yer almıştır. Ön planda Jean Moulin, Émile Bollaert yer almış ancak Jean Zay, Pierre Mendès France, Henri Queuille, Paul Anxionnaz, René Mayer ve İnsan Hakları Evrensel Bildirisi'ni yazan isimler arasında yer alan René Cassin'de Direniş Hareketi içinde görev almışlardır.

Dördüncü Cumhuriyet

Dördüncü Fransa Cumhuriyeti döneminde tekrar anahtar rol oynamaya başlamış ancak çabucak Komünist olmayan en büyük sol parti olan SFIO (İşçi Enternasyonali Fransız Bölümü) ile merkez çizgideki yeni bir parti olan MRP ile rekabete girmiştir. Sonuç olarak liberal ve merkez çizgideki partilerle Cumhuriyetçi Sol Birlik adında bir koalisyon kurmuştur. 1946'daki seçimlerde %15'e oy oranı düşmüştür, daha sonra 4. cumhuriyet döneminde oy oranını %10'da tutmayı başarabilmiştir.

Ortak Avrupa İnşasını desteklemiş ve Dekolonizasyonun lehinde yer almıştır.

Beşinci Cumhuriyet: Merkez sağa doğru evrilme

Beşinci Fransa Cumhuriyeti'nde Radikal Parti çok ciddi oy kaybı yaşamaya başlamıştır. Charles de Gaulle'ün iktidara dönüşüne ve 1958 Anayasası'nın kabulüne ciddi derecede karşı çıkmıştır. 1958 milletvekili seçimlerinde 13 milletvekili, 1962'de ise Radikal Parti'nin dahil olduğu "Hayır karteli" 23 milletvekili çıkarmıştır. 1965-1968 yılları arasında SFIO ile beraber Sosyalist ve Demokrat Sol Federasyon'a (FGDS) katılmıştır. Fiilen merkez çizgide yer almaya başlamış, sol gelenekten olup sağa kaymıştır. 1969 Fransa cumhurbaşkanlığı seçimlerinde Parti yönetim kurulu Merkez Demokrat parti mensubu olan senato başkanı Alain Poher'i desteklemiştir.

1970 - 1979 : Bölünme ve Göreceli Diriliş

29 Ekim 1969'da partinin başına geçen ve ABD modeline tutkun olan Jean-Jacques Servan-Schreiber soldan gelmesine rağmen 1971'de partinin merkez sağa geçişinde önemli bir yere sahip olmuştur. 1972'de, daha sonradan François Mitterrand'ın 1974 Fransa cumhurbaşkanlığı seçimlerinde solun ortak adayı olmasına destek olan ortak sol programı destekleyen Radikal Parti'deki azınlık görüşteki isimlerin Sol Radikaller Hareketi'ni kurması ile beraber partide bir bölünme olmuştur.

1973'te Radikal Parti merkez çizgideki MRP'nin devamı olan Jean Lecanuet'nin partisi Reformcu Hareket ile ittifak içine girmiştir. Komünistlerle seçim ittifakına karşı çıkmış ancak her zaman gaullizm karşıtı olarak kalmıştır. Valéry Giscard d'Estaing'in cumhurbaşkanlığı döneminde yapılan başlıca sosyal reformlara eşlik etmiştir. (Doğum kontrol haplarının izni, kadın haklarının tanınması)

UDF'e entegrasyon

Valéry Giscard d'Estaing'in inisiyatifle 1978'de oluşturulan UDF'in kuruluşunda yer almış ve UDF'in 6 bileşeninden biri olmuştur, diğer 5 bileşen ise; Hristiyan demokrat çizgideki Sosyal Demokratların Merkezi, liberal çizgideki Cumhuriyetçi Parti ile Gerçeklikler ve Perspektifler Kulüpleri Ulusal Federasyonu, sosyaldemokrat çizgideki Sosyalist-Demokrat Hareket ayrıca Doğrudan Üyeler.

UDF aracılığıyla Radikal Parti, RPR/UDF çoğunluğunun oluşturduğu bütün hükûmetlerde yer almıştır.

UMP ile ortaklığı

Sağdan ve soldan bağımsız bir merkez çizgiyi savunan François Bayrou'nun başkanlığındaki UDF ile Radikal Parti sorumluları düşünce farklılıkları yaşamaya başlamıştır.

2002 Fransa cumhurbaşkanlığı seçimlerinde Jacques Chirac'ı destekleyen parti, UDF'ten ayrılmış ve seçimlerin ardından oluşan Halk Hareketi Birliği anlaşmaya varmış, bu anlaşma sonucu Radikal Parti varlığına devam edip, etkinliklerini sürdürecek ayrıca mali açıdan UMP'ye bağlı olup, UMP tarafından finanse edilecektir. Bu birliktelik 14 Mayıs 2011'de son bulmuş ve UMP'yi aşmak amacıyla Merkezler Konfederasyonu'na dahil olmuştur. Ancak UMP üyesi olan Radikal Parti üyelerini bağlayan anlaşma 31 Aralık 2011'de son bulmuştur. İki partide de çifte üyeliği sürdürenlere ise müsamahalı davranılmaktadır.

UDI'nin kuruluşu

Bağımsızlar ve Demokratlar Birliği (UDI) merkez bir parti olup, sol iktidara karşı sorumlu bir muhalefet içinde yer almaktadır. Bu siyasi çizgiyi kabullenen her siyasi yapıya açık olan UDI, Radikal Parti, Yeni Merkez, Merkezci İttifak, Modern Sol ve Avrupalı Demokrat Güç'ü kendi içinde barındırmaktadır.

Radikal Hareketin Lansmanı ve Dondurulması

Radikallerin Birleşmesi

2017 seçimleri ardından Radikal Sol Parti ile temasa geçilmiş ve 2017 yılında iki radikal parti birleşerek Radikal Hareket adını almış parti UDI'den de ayrılmıştır. Radikal Hareket'in Sylvia Pinel ile Laurent Hénart eş başkanları olmuştur.

Eleştiriler

Sağ kanattan bazı milletvekili ve senatörler birleşmeyi reddederek UDI'de kalıp Radikal Hareket'e dahil olmamış, sol kanattaki bazı isimler ise Sol Radikaller adında parti kurmuşlardır.

Radikal Parti'nin dondurulması

Birleşme kongresi sonrası Radikal Parti dondurulmuş ve Radikal Hareket olarak devam edilmiştir.

Radikal Parti'nin tekrar canlandırılması

2021'de Radikal Hareket'in sonlandırıldığı ve Radikal Parti'nin tekrar canlandırıldığı duyurulmuş ve 2021 yılı sonunda bu karar resmiyet kazanmıştır.

Radikal Parti Emmanuel Macron'un cumhurbaşkanlığı çoğunluğunda yer almaktadır.

Radikal Parti Genel Başkanları

• Gustave Mesureur (1901–1902)
• Jean Dubief (1902–1903)
• Maurice Fauré (1903–1904)
• Maurice Berteaux (1904–1905)
• Émile Combes (1905–1906)
• Camille Pelletan (1906–1907)
• Auguste Delpech (1907–1908)
• Louis Lafferre (1908–1909)
• Ernest Vallé (1909–1910)
• Émile Combes (1910–1913)
• Joseph Caillaux (1913–1917)
• Charles Debierre (1917–1918)
• André Renard (1918–1919)
• Édouard Herriot (1919–1920)
• Maurice Sarraut (1920–1927)
• Édouard Daladier (1927–1931)
• Édouard Herriot (1931–1936)
• Édouard Daladier (1936–1944)
• Édouard Herriot (1944–1957)
• Édouard Daladier (1957–1958)
• Félix Gaillard (1958–1961)
• Maurice Faure (1961–1965)
• René Billères (1965–1969)
• Maurice Faure (1969–1971)
• Jean-Jacques Servan-Schreiber (1971–1975)
• Gabriel Péronnet (1975–1977)
• Jean-Jacques Servan-Schreiber (1977–1979)
• Didier Bariani (1979–1983)
• André Rossinot (1983–1988)
• Yves Galland (1988–1993)
• André Rossinot (1993–1997)
• Thierry Cornillet (1997–1999)
• François Loos (1999–2003)
• André Rossinot (2003–2005)
• Jean-Louis Borloo ve André Rossinot (eş başkanlar, 2005–2007)
• Jean-Louis Borloo (2007–2014)
• Laurent Hénart (2014-2017)
• Laurent Hénart (2021-)

Kaynakça

1. Zafer Toprak (Ekim 2002). "Radikal Sosyalist 'Enternasyonal' ve Cumhuriyet Halk Fırkası 1927 Kongresi". Zafer Toprak, 106. Toplumsal Tarih. ss. 42-49. 17 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2023.