Remove ads
Toplanma ve gösteri özgürlüğü, bireylerin ve kurumların düşüncelerini açığa vurmak amacıyla toplanabilmelerini ve yürüyüş ya da başka yöntemlerle gösteri yapabilmelerini öngören özgürlüktür. İnsan hakları ve Siyasi özgürlükler kapsamında değerlendirilir.
Barışçıl toplanma ve gösteri özgürlüğü, insanların bir araya gelme ve fikirlerini toplu olarak ifade etme, teşvik etme ve savunma konusunda bir insan hakkı ve siyasi özgürlük olarak tanımlanır.[1]
Bu hakkın temelindeki "toplanma" kavramı, kişilerin ortak menfaatlerini koruma, savunma veya tartışma amaçlarıyla önceden organize olarak geçici olmak suretiyle bir araya gelmelerinden oluşur. Avrupa Komisyonu'na göre toplantı, bir fikrin veya amacın açıklanması için kişilerin halka açık veya kapalı yerlerde toplantı veya yürüyüş yapmak ya da gösteri düzenlemek gibi şekillerde bir araya gelmesi şeklinde gerçekleştirilebilir. Bu toplantıların barışçıl olması gerekmektedir, yani asayişi bozacak nitelikteki toplantılar bu kapsama girmemektedir. Bu nedenle, asayişi sağlamak ve/veya korumak için toplantı düzenlemenin bildirimde bulunma, izin alma gibi şartlara bağlanmasının bu hakkın ihlaline yol açmayacağı belirtilmiştir. Ayrıca devletin bu hakka yalnızca karışmama yoluyla hakkı temin etmesi durumu söz konusu değildir; gerektiğinde devletin bu özgürlük için gerekli tedbirleri alması gerekir.[2]
Bazen birbirinin yerine kullanıldığı da görülen, toplanma ve gösteri özgürlüğü ile örgütlenme özgürlüğü terimleri, halka açık yerlerde toplanabilme özgürlüğü ile bir derneğe katılabilme özgürlüğü arasında ayrım yapmak için kullanılabilir. Toplanma özgürlüğü protesto hakkı bağlamında sıklıkla kullanılırken, örgütlenme özgürlüğü çalışma hakları gibi alanlarda kullanılır.[3]
Temel hak ve özgürlüklerin en önde gelen örneklerinden olan bu özgürlük, düşünce özgürlüğünü tamamlayıcı bir nitelik taşır. Kişilerin toplantılar yaparak siyasal düşünce ve irade oluşumuna katılması demokratik toplumun vazgeçilmez öğelerindendir. Siyasal iradenin oluşumu büyük ölçüde toplantılarda gerçekleşen bir toplumsal iletişime bağlıdır. Ayrıca toplantılar açıklanan düşüncelerin güç kazanmasına yardım ederler. Demokrasilerde en güçlü siyasal mücadele araçlarından biri olan toplantı ve gösteri özgürlüğü, 19. yüzyıldan bu yana birçok ülkede anayasayla güvence altına alınmıştır. Bu düzenlemelerde genellikle toplantı ve gösteri özgürlüğünün izne ya da bildirime bağlı olmaksızın kullanılabileceği, yalnızca açık hava toplantıları için yasayla sınırlama getirilebileceği hükmü yer alır.
Ayrıca kolluk kuvvetlerinin yasal toplantı ve gösterilerin güvenliğini sağlama yükümlülüğü belirtilir. Kolluk kuvvetlerinin müdahalesine ise yalnızca toplantı ya da gösterinin barışçıl niteliğini yitirmesi ve yasadışı eylemlere yol açması durumunda izin verilir. Hukuka göre toplantı ve gösterilerin sınırlandırılmasında "gerçek bir tehlike"nin var olup olmadığına bakılmalıdır. Ancak o zaman devletin bu hakkı kısıtlaması haklı görülebilir.
Remove ads
Toplantı ve gösteri özgürlüğü, yukarıda değinilenlerin yanı sıra, aşağıdaki insan hakları belgelerinde de yer almaktadır:
- İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi – Madde 20
- Kişisel ve Siyasal Haklar Uluslararası Sözleşmesi – Madde 21
- Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi – Madde 11 ECHR
- Amerika İnsan Hakları Sözleşmesi – Madde 15
Toplanma ve gösteri özgürlüğünü tanıyan ulusal ve bölgesel anayasalara örnekler şöyle sıralanabilir:
- Almanya – Grundgesetz, (Federal Almanya Cumhuriyeti Temel Kanunu) Madde 8 GG
- Amerika Birleşik Devletleri – ABD Anayasası'nın Birinci Ek Maddesi
- Bangladeş – Bangladeş Anayasası Madde 37 ve 38 toplanma ve örgütlenme özgürlüğünü garanti altına alır.[5]
- Birleşik Arap Emirlikleri – BAE Anayasası barışçıl toplantı özgürlüğünü korumaktadır.[6]
- Brezilya – Madde 5
- Filipinler - Filipinler Anayasası, Madde III, Bölüm 4
- Fransa – Nouveau Code Pénal (Yeni Ceza Kanunu), Madde 431-1
- Güney Afrika – Güney Afrika Anayasası Bölüm 2 Madde 17
- Hindistan – Hindistan Temel Hakları
- Hong Kong – Temel Kanun, Bölüm 27
- İrlanda – İrlanda Anayasası, Madde 40.6.1'in "Temel Haklar" başlığı altında sıralanmıştır.[7][8]
- İspanya – İspanya Anayasası Madde 21
- İsveç – İsveç Temel Kanunları Bölüm 2[9]
- İtalya – İtalya Anayasası, Madde 17[10]
- Kanada – Kanada Anayasası, Kanada Hak ve Özgürlükler Şartı, Bölüm 2
- Japonya – Japonya Anayasası, Madde 21
- Macaristan – Macaristan Anayasası Temel Kanun, Madde VIII (1)
- Makao - Makao Temel Kanunu, Madde 27
- Malezya – Malezya Anayasası, Madde 10
- Norveç – Norveç Anayasası, Bölüm 101
- Polonya – Polonya Anayasası, Madde 57
- Rusya – Rusya Anayasası, Madde 30 ve 31, barışçıl toplanma ve örgütlenme özgürlüğünü garanti altına alır.[11]
- Tayvan – Madde 14 toplanma ve örgütlenme özgürlüğünü garanti altına alır.
- Türkiye – Türkiye Anayasası'ndaki Madde 33 ve 34, örgütlenme özgürlüğünü garanti altına almıştır.
- Yeni Zelanda – Yeni Zelanda Haklar Kanunu 1990 Bölüm 16
Remove ads
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
Remove ads