Eteneliler

Ayrıca bakınız: Eutheria

Eteneliler, eteneli memeliler veya plasentalı memeliler,^[5] (Latince: Placentalia) memelilerin bir infra sınıfı. Diğer alt sınıflar keseliler (Metatheria) ve hâlâ yumurtlayarak üreyen ilkel memelilerdir (Protheria). Aralarında büyük bir farkla en büyük grup etenelilerdir. Günümüzde, 6000'in üzerinde eteneli türü bulunmaktadır.^[6] Vücut yapıları ve yaşam alanlarının farklılıkları ile en çeşitli memeli grubunu oluştururlar.

Plasentalı Memeliler Yaşadığı dönem aralığı: 66-0 myö Senozoyik-Günümüz[1][2] (Moleküler genetik çalışmalara göre 130/100–0[3][4])  PreЄ Є O S D C P T J K Pg N
Biyolojik sınıflandırma
Âlem: Animalia Şube: Chordata Sınıf: Mammalia Alt sınıf: Theria İnfra sınıf: Placentalia Owen, 1837
Alt gruplar
Boreoeutheria Afrotheria Xenarthra Takımlar için metne bakınız.

Anatomik farklılıklar

Plasentalı memeliler anatomik olarak diğer memelilerden şu şekilde ayrılır:

• Annenin boyuna göre iri bir bebeğin doğmasına izin vermek için pelvisin alt kısmında yeterince geniş bir açıklık.^[7]
• Diğer tüm memelilerde bulunan pelvisten ileriye doğru uzanan epipubik kemiklerin yokluğu. (Plasentalı olmayan memelilerdeki işlevleri, hareket sırasında vücudu sertleştirmektir, ancak plasentalarda hamilelik sırasında karnın genişlemesini engellerler.)^[8][9]
• Ayağın en arka kemikleri, kaval kemiği ve fibula uçlarının oluşturduğu bir yuvaya oturarak tam bir zıvana ve zıvana üst ayak bileği eklemi oluşturur.^[10]
• Fibulanın alt kısmında bir malleol varlığı.^[10]

Evrimsel tarih

Eteneliler, eutherian memelilerin taç grubudur ve tamamen soyu tükenmiş çeşitli takımlar ile (örn. Meridiungulata, Creodonta, Dinocerata, Mesonychia, Embrithopoda, Desmostylia ve Leptictida) mevcut 18-19 farklı takımı içerir. Eteneli radyasyonunun hem takımlar arasında hem de takımlar içinde zamanlamasını çözmek, evrimsel biyolojide uzun süredir devam eden bir problemdir. Bu radyasyonun zamanlamasının açıklanması, K-Pg kitlesel yok oluşunun eteneli radyasyonunu teşvik etmedeki rolünü anlamak için önemli çıkarımlara sahiptir.^[11]

Fosil kayıtlarına göre bilinen en eski eteneliler yaklaşık 64.85 milyon yıllıktır (Protungulatim donnae). O'Leary vd. (2013) tarafından yapılmış fosil kanıtlarını baz alan çalışmada, etenelilerin son ortak atasının 100 ila 108 milyon yıl önce yaşadığını önerildi. Aynı çalışmada kesin olarak eteneli ayrışmasının Paleojen-Kretase sınırından önce gerçekleştiği belirtildi. Keseliler ile etenelilerin ayrışma tarihleri için sonuçlar ise 125 ila 180 myö arasında değişir.^[12]

Mevcut eteneli gruplarına ait en eski fosiller^[12]

Klad ismi	Tür veya grup ismi	Yaş (milyon yıl)	Bulunduğu yer
Placentalia, Boreoeutheria, Laurasiatheria,	Protungulatum donnae	64.85	ABD
Euarchontoglires, Euarchonta, Primatomorpha, Primates?	Purgatorius coracis	64.8	ABD
Afrotheria?	Prodiacodon crustulum	64.85	Kuzey Amerika[13]
Paenungulata?	Simpsonotus praecursor	61.8	Güney Amerika[14]
Xenarthra	Riosgotherium yanei	58.3
Carnivora	Hesperocyon gregarius	43.3	Kuzey Amerika[15]
Chiroptera	Archaeonycteris praecursor	55.5	Portekiz[16]
Primates (Euprimates), Haplorrhini, Tarsiiformes?	Teilhardina brandti	54.97[17]	Kuzey Amerika, Asya
Lagomorpha	Leporidae	53	Asya[18]
Eulipotyphla	Litolestes ignotus	58.3	ABD[19]
Rodentia	Sciurus sp.	56.8

Sınıflandırma

• Alt sınıf: Placentalia veya Eutheria — Eteneliler
  • Klad: Xenarthra
    • Takım: Cingulata — Armadillo
    • Takım: Pilosa
  • Klad: Afrotheria
    • Klad: Afroinsectiphilia
      • Takım: Tubulidentata — Damarlı dişliler
      • Takım: Afrosoricida — Tenreksiler
      • Takım: Pacroscelidea
    • Klad: Paenungulata
      • Takım: † Desmostylia
      • Takım: Hyracoidea — Kır sıçanımsılar
      • Takım: Sirenia — Deniz inekleri
      • Takım: Proboscidea — Hortumlular
  • Magna takım:Boreoeutheria
    • Üsttakım:Laurasiatheria
      • Takım: Artiodactyla — Çift parmaklılar
      • Takım: Carnivora — Etçiller
      • Takım: Cetacea — Balinalar
      • Takım: Chiroptera — Yarasalar
      • Takım: Insectivora — Böcekçiller
      • Takım: Perissodactyla — Tek toynaklılar
      • Takım: Pholidota
    • Üst takım:Euarchontoglires
      • Takım: Lagomorpha — Tavşanımsılar
      • Takım: Dermoptera — Abalı memeliler
      • Takım: Primates — Primatlar
      • Takım: Rodentia — Kemiriciler
      • Takım: Scandentia

Filogeni

Placentalia	Atlantogenata   Afrotheria     Xenarthra     Boreoeutheria Euarchontoglires   Euarchonta     Glires     Laurasiatheria   Eulipotyphla   Scrotifera   Chiroptera   Ferungulata Ungulata   Artiodactyla     Perissodactyla     Ferae   Pholidota     Carnivora

H. vd. (2003)^[20] ve Asher, R. J. vd. (2009)^[21] tarafından yapılan çalışmalara göre uyarlanmış kladogram.