Loading AI tools
Paleozoyik Zaman'ın ikinci dönemidir ve 485 ile 444 milyon yıl önce aralığındaki süreyi kapsar Vikipedi'den, özgür ansiklopediden
Ordovisiyen, Paleozoyik Zaman'ın ikinci dönemi olarak kabul edilir ve 485,4 milyon yıl önce başlamış ve 443,8 milyon yıl önce sona ermiştir. Ordovisiyen, jeolojik zaman cetvelindeki dönemlerden biridir. Bu dönem boyunca yerküre tarihindeki bazı kayda değer evrimsel olaylar görülmüştür.
| Ordovisiyen | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
485,4 ± 1,9 - 443,8 ± 1,5 myö | |||||||||||
 Orta Ordovisiyen sırasında Dünya (yaklaşık 460 myö) | |||||||||||
| Kronoloji | |||||||||||
| |||||||||||
| Etimoloji | |||||||||||
| Onaylanmış isim | 1960 | ||||||||||
| Kullanım bilgisi | |||||||||||
| Gök cismi | Dünya | ||||||||||
| Bölgesel kullanım | Küresel (ICS) | ||||||||||
| Kullanılan zaman çizelgesi | ICS Zaman Cetveli | ||||||||||
| Tanım | |||||||||||
| Kronolojik birim | Dönem | ||||||||||
| Stratigrafik birim | Sistem | ||||||||||
| İlk öneren | Charles Lapworth, 1879 | ||||||||||
| Zaman aralığının resmîyeti | Resmî | ||||||||||
| Alt sınırını belirleyen | Bir konodont olan Iapetognathus fluctivagus'un ilk ortaya çıkışı. | ||||||||||
| Alt sınır KSKN | Greenpoint kesiti, Green Point, Newfoundland, Kanada 49.6829°K 57.9653°B | ||||||||||
| KSKN onayı | 2000[5] | ||||||||||
| Üst sınırını belirleyen | Bir graptolit olan Akidograptus ascensus'un ilk ortaya çıkışı. | ||||||||||
| Üst sınır KSKN | Dob's Linn, Moffat, Birleşik Krallık 55.4400°K 3.2700°B | ||||||||||
| KSKN onayı | 1984[6][7] | ||||||||||
| Atmosfer ve iklim verileri | |||||||||||
| Deniz seviyesinin günümüze göre yüksekliği | Deniz seviyeleri 180 metrede seyreder. Caradoc'ta 220 metreye yükselirken, Ordovisiyen sonu buzullaşmalarıyla keskin bir şekilde 140 metreye düşer.[8] | ||||||||||
Dönemin adı, Galler'deki Ordovices kabilesinden gelir. Ordovisiyen'e adını veren kişi Charles Lapworth'tur. Lapworth, 1879'da Kuzey Galler'deki kayaçlardaki fosil faunasının ne Kambriyen ne de Silüriyen sistemlerine ait olduğunu keşfetmiştir. Bu nedenle, Lapworth bu fosil faunasını kendi sistemine dahil etmiş ve Ordovisiyen Dönemi olarak adlandırmıştır. Fakat bu dönemin uluslararası tanınırlığı, Lapworth'un ölümünden 40 yıl sonra, 1960'ta Uluslararası Jeolojik Kongre'nin bu dönemi Paleozoyik Zaman'ın bir parçası olarak kabul etmesiyle gerçekleşmiştir.
Ordovisiyen Dönemi, Kambriyen Dönemi'nin zengin deniz yaşamının ardından gelen ve deniz ekosistemlerinin daha da çeşitlendiği bir dönemdir. Denizler, omurgasızlar arasında yumuşakça ve eklem bacaklıların hâkimiyet kurduğu zengin bir biyolojik çeşitliliğe sahiptir. Ayrıca, bu dönemde ilk kara bitkileri ortaya çıkmıştır. Büyük Ordovisiyen Biyoçeşitlilik Olayı olarak adlandırılan bir evrimsel patlama, canlıların çeşitliliğini artırmıştır. Ayrıca, omurgalıların ilk temsilcileri de (örneğin balıklar) bu dönemde evrimsel sahnede belirmiştir. Coğrafi olarak bu dönem boyunca süperkıta Gondvana'nın oluşumu dikkat çekmektedir. Dünya coğrafyası dikkate değer ölçüde değişmiş, kıtalar farklı şekillerde birleşmiş ve ayrılmıştır. Bu süreçte dağ oluşumları ve yanardağ faaliyetleri meydana gelmiştir. Dönemin sonlarında yaşanan yok oluşlar, buzulların deniz yaşamı üzerindeki etkilerini gösterir niteliktedir. Bu döneme ait kayaçların analizi, buzul hareketlerinin deniz seviyelerini düşürdüğünü ve ekosistemlerde değişikliklere neden olduğunu göstermektedir. Ordovisiyen Dönemi'nin sona erdiği zamanlarda, Dünya üzerindeki yaşamı etkileyen bir dizi yok oluş meydana gelmiştir. Bu yok oluşlar, dönemin sonunda Kambriyen'de olduğu gibi çeşitli deniz canlılarının neslinin tükenmesine yol açmıştır. Bununla birlikte, bu yok oluşlarının tam olarak neyin sonucunda meydana geldiği hâlâ tartışma konusudur. Sıcaklık değişiklikleri, buzullar ve deniz seviyelerindeki dalgalanmalar gibi faktörlerin etkileşimiyle gerçekleşen bu olaylar, dönemin sonlarında deniz yaşamının çeşitliliğinde belirgin bir düşüşe neden olmuştur.
Sonuç olarak, Ordovisiyen Dönemi, jeolojik tarih boyunca kayda değer bir yere sahip olan ve yaşamın evriminde rolü olan bir dönemdir. Deniz yaşamının çeşitliliği, kara bitkilerinin ortaya çıkışı, coğrafî değişimler ve yok oluşlar, bu dönemin belirgin özellikleri arasındadır. Bu döneme ait jeolojik kayıtlar, yerkürenin geçmişine ışık tutan ve yaşamın nasıl evrildiğinin anlaşılmasına yardımcı olan verilere sahiptir.
Ordovisiyen, Ordovices adını taşıyan bir Galler kabilesine ithafen adlandırılmıştır. Adam Sedgwick'in takipçileri ile Roderick Murchison'ın takipçileri arasında bir anlaşmazlığı çözmek için Charles Lapworth tarafından 1879'da tanımlanmıştır. Bu takipçiler, Kuzey Galler'deki aynı kayaç yataklarını sırasıyla Kambriyen ve Silüriyen sistemleri içine dahil ediyorlardı.[9]
Ordovisiyen Dönemi, Kambriyen Dönemi'nin sonu olan 485,4 milyon yıl öncesinden Silüriyen Dönemi'nin başlangıcı olan 443,8 milyon yıl öncesine kadar uzanır ve 41,6 milyon yıllık bir süreyi kapsar.[10]
Ordovisiyen Dönemi boyunca Güney yarımküredeki kıtalar Gondvana adı verilen tek bir kıtada birleşti ve bu kıta, ekvatorun kuzeyinden Güney Kutbu'na kadar uzanıyordu. Merkezi Kuzey yarımkürede olan Panthalassa Okyanusu, yeryüzünün yarısından fazlasını kaplamıştır.[11] Dönemin başlangıcında, Laurentia (bugünkü Kuzey Amerika), Sibirya ve Baltika (bugünkü Kuzey Avrupa) kıtaları, aralığı 5.000 kilometreden (3.100 mi) fazla bir okyanusla Gondvana'dan ayrılmıştı. Bu daha küçük kıtaların birbirlerinden yeterince uzakta olmaları bentik canlıların farklı topluluklarının gelişmesine olanak tanımıştır.[12] Avalonya adlı küçük kıta, Gondvana'dan yeni ayrılmış ve Baltika ile Laurentia'ya doğru kuzeye hareket etmeye başlamıştır. Bu süreç, Gondvana ile Avalonya arasında açılan bölgede Reyik Okyanusu'nun oluşmasına neden olmuştur.[13][14][15] Avalonya, Ordovisiyen'in sonlarına doğru Baltika ile çarpışmıştır.[16][17]
Ordovisiyen, düşük magnezyum içeren kalsit deniz jeokimyasının hakim olduğu bir dönemdi ve bu dönemde düşük magnezyum içeren kireç taşı, kalsiyum karbonatın temel inorganik deniz çökeltilerinden biriydi.[18] Bu nedenle sert kalsit zeminler oldukça yaygındı ve kireç taşı ooidler, bağlayıcılar ve ağırlıklı olarak kireç taşından iskeletlere sahip omurgasız faunalar da yaygındı. Büyük çoğunluğu kireç taşından oluşan yumuşakça kabuklarındaki maddeye benzer olan biyojenik aragonit, canlıların ölümlerinden sonra deniz tabanında hızla çözünüyordu.[19][20]
Kireç taşı oluşumunun ağırlıklı olarak mikrobiyal ve biyolojik olmayan süreçlerle gerçekleştiği Kambriyen Dönemi'nin aksine Ordovisiyen çökeltilerinde hayvanlar (ve makroalgler), kalkerli maddelerin asıl kaynağı hâline geldi.[21]
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
