Kalsiyum karbonat

Kalsiyum karbonat, halk arasında kireç taşı olarak bilinen bir tür kimyasal bileşiktir. Bileşik formülü CaCO₃ şeklindedir. Bu bileşik doğada en fazla eski kayaçlarda ve deniz kabuklarında bulunur. Kalsiyum karbonat, antiasitlerin bir üyesi olsa da, fazlası biyolojik olarak zararlıdır.

Kalsiyum karbonat

Kalsiyum karbonatın iyon yapısı CaCO3 boşluk doldurma modeli
Adlandırmalar
IUPAC adı Kalsiyum karbonat
Diğer adlar Kireçtaşı; kalsit; aragonit; tebeşir; mermer; inci; istiridye
Tanımlayıcılar
CAS numarası	471-34-1
3D model (JSmol)	Etkileşimli görüntü Etkileşimli görüntü
ChEBI	CHEBI:3311
ChEMBL	ChEMBL1200539
ChemSpider	9708
ECHA InfoCard	100.006.765
EC Numarası	207-439-9
E numaraları	E170 (renkler)
KEGG	D00932
PubChem CID	10112
RTECS numarası	FF9335000
UNII	H0G9379FGK
CompTox Bilgi Panosu (EPA)	DTXSID3036238
InChI InChI=1S/CH2O3.Ca/c2-1(3)4;/h(H2,2,3,4);/q;+2/p-2  Key: VTYYLEPIZMXCLO-UHFFFAOYSA-L  InChI=1/CH2O3.Ca/c2-1(3)4;/h(H2,2,3,4);/q;+2/p-2 Key: VTYYLEPIZMXCLO-NUQVWONBAS
SMILES [Ca+2].[O-]C([O-])=O C(=O)([O-])[O-].[Ca+2]
Özellikler
Molekül formülü	CaCO3
Molekül kütlesi	100,0869 gr/mol
Görünüm	İnce beyaz toz; tebeşir tadında
Koku	kokusuz
Yoğunluk	2,711 gr/cm³ (kalsit) 2,83 gr/cm³ (aragonit)
Erime noktası	1.339 °C (2.442 °F; 1.612 K) (kalsit) 825 °C (1.517 °F; 1.098 K) (aragonit)[1]
Kaynama noktası	parçalanır
Çözünürlük (su içinde)	0,013 gr/L (25 °C)[2][3]
Çözünürlük (seyreltik asitler içinde)	çözünür
Asitlik (pKa)	9,0
Kırınım dizimi (nD)	1,59
Yapı
Kristal yapı	Trigonal
Uzay grubu	32/m
Termokimya
Standart molar entropi (S⦵298)	93 J•mol−1•K−1[4]
Standart formasyon entalpisi (ΔfH⦵298)	-1207 kJ•mol−1[4]
Farmakoloji
ATC kodu	A02AC01 (DSÖ) A12AA04 (DSÖ)
Tehlikeler
NFPA 704 (yangın karosu)	0 0 0
Öldürücü doz veya konsantrasyon (LD, LC):
LD50 (medyan doz)	6450 mg/kg (oral, sıçan)
NIOSH ABD maruz kalma limitleri:
PEL (izin verilen)	TWA 15 mg/m³ (toplam) TWA 5 mg/m³ (solunum)
AB İndeksi	Listede yer almamaktadır
Güvenlik bilgi formu (SDS)	ICSC 1193
Benzeyen bileşikler
Diğer anyonlar	Kalsiyum bikarbonat
Diğer katyonlar	Magnezyum karbonat Stronsiyum karbonat Baryum karbonat
Benzeyen bileşikler	Kalsiyum sülfat
Aksi belirtilmediği sürece madde verileri, Standart sıcaklık ve basınç koşullarında belirtilir (25 °C [77 °F], 100 kPa).
Bilgi kutusu kaynakları

Kalsit mineralinin kristal yapısı

Kalsiyum karbonatın doğada bulunduğu kayaçlar içinde en yoğun bilinenleri, aragonit, kalsit, vaterit, tebeşir, kireç taşı, mermer ve travertendir. Bir kayaç üzerinde kalsiyum karbonatın varlığının tespit edilmesi için hidroklorik asit veya sülfürik asit kullanılır.

Kimyasal özellikleri

• Kalsiyum karbonat, diğer karbonat türleriyle hemen hemen aynı özellikleri taşır. Güçlü asitlerle karşılaştığında karbon dioksit gazı açığa çıkar:

CaCO_3(k) + 2HCl_(s) → CaCl_2(s) + CO_2(g) + H₂O_(s)

• Yine 840 °C'ye kadar ısınan kalsiyum karbonat, karbon dioksit açığa çıkarır ve entalpi 178 kJ/mol enerjisiyle kalsiyum oksit ve karbon dioksit oluşur:

CaCO₃ → CaO + CO₂

Kullanım alanları

500 mg'lık kalsiyum karbonat içeren haplar.

Kalsiyum karbonat, sanayide, mermer, tebeşir ve kireç taşı gibi farklı malzemelerin üretiminde yoğun olarak kullanılır. Aynı şekilde boya malzemelerinin üretilmesinde yoğun olarak bu bileşikten yararlanılır. PVC üretiminde de kullanılan kalsiyum karbonat, seramik yapımında yararlanılan bir moleküldür. Tıp alanında,genellikle Böbrek fonksiyonunu kaybetmiş, kandaki fosforu idrar yolu ile atamayan kronik böbrek yetersizliği durumlarında besinlerdeki fosforu bağlamasında, fosfatlı bileşiklerin dengelenmesinde kullanılır. (phos-ex) Gıda alanında ise E170 adıyla katkı maddesi şeklinde ve soya sütünde kullanılır. Son yıllarda çevresel dengenin sağlanmasında kalsiyum karbonatın önemli bir yere sahip olduğu görülmüştür.

Ayrıca bakınız

• Mermer
• Mürekkep balığı
• Mürekkep balığı kemiği
• Okyanusların asitlenmesi

Kaynakça

1. "Occupational safety and health guideline for calcium carbonate" (PDF). US Dept. of Health and Human Services. 22 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 31 Mart 2011.
2. Aylward, Gordon and Findlay, Tristan (2008). SI Chemical Data Book (4th ed.). John Wiley & Sons Australia, Ltd. ISBN 978-0-470-81638-7.KB1 bakım: Birden fazla ad: yazar listesi (link)
3. Rohleder, J.; Kroker, E. (2001). Calcium Carbonate: From the Cretaceous Period Into the 21st Century. Springer Science & Business Media. ISBN 3-7643-6425-4. 19 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Eylül 2015.
4. Zumdahl, Steven S. (2009). Chemical Principles 6th Ed. Houghton Mifflin Company. s. A21. ISBN 0-618-94690-X.