Peşmerge

Peşmerge (Kürtçe: پێشمه‌رگه, Pêşmerge, kelime anlamı "ölümle yüzleşenler"), Kürdistan Bölgesel Yönetimi'nin askerî gücüdür. Irak Anayasası'na göre Peşmerge, güvenlik yan kuruluşlarıyla birlikte Kürdistan Bölgesi'nin güvenliğinden sorumludur.^[3][4] Peşmerge'ye bağlı kuruluşlar arasında Asayiş (istihbarat teşkilatı), Parastin u Zanyarî (istihbarat yardım teşkilatı) ve Zeravani (Jandarma teşkilatı) bulunmaktadır.^[5]

Peşmerge پێشمەرگە
Etkin	18.yy - günümüz
Ülke	Irak
Bağlılık	Kürdistan Bölgesel Yönetimi
Tipi	Ordu
Büyüklük	300.000 ila 500.000 paramiliter güç[1]
Renkleri	Kırmızı, Sarı, Beyaz ve Yeşil
Marş	"Ey Reqîb"[2]
Savaşları	İran-Irak Savaşı Irak Kürt İç Savaşı Körfez Savaşı Türkiye-PKK çatışması Kürdistan Bölgesel Yönetimi-PKK çatışması Irak Savaşı Kobani Kuşatması Irak ve Şam İslam Devleti'ne karşı yapılan askerî müdahaleler Irak Savaşı (2014-günümüz)
Website	https://gov.krd/mopa-en
Komutanlar
Başkomutan	Neçirvan Barzani
Peşmerge Bakanı	Şoreş İsmail Abdullah

Peşmerge'nin tarihi 18. yüzyıla kadar uzanır. Osmanlılar ve Safevîler içinde askerî sınır muhafızı olarak tarih sahnesine çıktı ve 19. yüzyılda iyi eğitimli, disiplinli bir gerilla gücüne dönüştü. Özgür Kürt devleti hedefine ulaşmayı amaçlayan, bağımsızlıkçı Kürt hareketinin silahlı bir birimidir. 2003'te başlayan Irak müdahalesi'nde ABD ile birlikte koalisyon güçlerine eşlik ederek 2003 yılında Saddam Hüseyin'in devrilmesiyle birlikte Kürdistan Bölgesel Yönetimi Ordusu olarak resmiyet kazanmıştır.^[6]

Etimoloji

"Peşmerge" kelimesi "ölümle yüzleşenler" anlamına gelmektedir. İlk olarak kısa ömürlü Mahabad Cumhuriyeti'nde (1946–47) Cumhurbaşkanı Kadı Muhammed tarafından kullanıldığını belirtir.^[7][8]

Geçmiş

Kürt savaşçı geleneği, bağımsızlık özlemleriyle birlikte binlerce yıldır var olmuştur ve ilk Kürt savaşçı grupları çeşitli imparatorluklara karşı bağımsızlık için savaşmışlardır.^[9]

Mustafa Barzani 1979'daki ölümüne kadar, Kürt davasının başlıca siyasi ve askeri lideri oldu

Peşmerge bir süreye kadar sadece gerilla kuvveti olarak var oldu, ancak bağımsızlık ilan eden Mahabad Cumhuriyeti'nde (1946-1947), General Mustafa Barzani liderliğindeki Peşmerge, cumhuriyetin resmi ordusu oldu.^[10] Mahabad Cumhuriyeti'nin yıkılmasından ve devlet başkanı Kadı Muhammed'in idam edilmesinden sonra Peşmerge güçleri, 20.yüzyılın geri kalanında İran ve Irak hükûmetleriyle savaşmaya devam edecek gerilla grupları olarak yeniden yapılandı.^[11]

Peşmerge'lerin çoğu Kürdistan Demokrat Partisi'nin kurucusu ve başkanı Mustafa Barzani tarafından yönetiliyordu.^[12] 1975'te Peşmerge, İkinci Irak-Kürt Savaşı'nda yenildi. KDP'nin önde gelen üyelerinden Celal Talabani, direnişi canlandırmak için aynı yıl partiden ayrıldı ve Kürdistan Yurtseverler Birliği'ni kurdu. Bu olay, bugüne kadar Peşmerge güçlerini ve Kürdistan'daki Kürt toplumunun çoğunu bölen KDP ve KYB arasındaki siyasi tartışmanın temelini oluşturdu.

1979'da Mustafa Barzani'nin ölümünden sonra yerine oğlu Mesud Barzani geçti. KDP ve KYB arasındaki gerilim arttıkça, Peşmerge'lerin çoğu bir bölgeyi kendi partilerinin kontrolü altında tutmak için savaşırken, aynı zamanda Irak Ordusu'nun saldırılarına karşı da savaştı. Birinci Körfez Savaşı'nın ardından Irak Kürdistanı, iki büyük parti olan KDP ve KYB arasında Kürt İç Savaşı'nı gördü ve Peşmerge güçleri birbirleriyle savaşmak için kullanıldı.^[13] İç savaş, Eylül 1998'de Barzani ve Talabani'nin resmi bir barış anlaşması kuran Washington Anlaşması'nı imzalamasıyla resmen sona erdi. Anlaşmada taraflar, gelir ve gücü paylaşma, Irak askerlerinin Kürt bölgelerine girmesine ve PKK'nın Kuzey Irak topraklarını kullanmasına izin vermeme konusunda anlaştılar. O zamana kadar her iki taraftan da yaklaşık 5.000 kişi öldü ve çok daha fazlası yanlış tarafta oldukları için tahliye edildi.^[14] Sonraki yıllarda gerilim yüksek kaldı, ancak her iki taraf da birbirine yaklaştı ve 2003'te her iki parti de Irak Savaşı'nın bir parçası olarak Baas rejiminin devrilmesinde yer aldı. Diğer milis güçlerinin aksine, Peşmerge Irak yasaları tarafından hiçbir zaman yasaklanmadı.^[15]

Peşmerge günümüzde Kürdistan Bölgesel Yönetimi'nin ana askerî gücü olarak bölgenin korunmasında ve savunmasında rol üstlenmektedir. Peşmerge Bakanı, Şoreş İsmail Abdullah'tır ve Peşmerge'nin Başkomutanı Bölgenin başkanı Neçirvan Barzani'dir.^[3][4]

Yapı

Peşmerge askerleri

Peşmerge çoğunlukla Kürdistan Demokrat Partisi'ne (KDP) ve Kürdistan Yurtseverler Birliği'ne (KYB) sadık güçler arasında bölünürken,^[16] Kürdistan Sosyalist Demokrat Partisi gibi diğer küçük Kürt partilerin de kendi küçük Peşmerge birimleri vardır.^[17] KDP ve KYB, güçlerinin bileşimine ilişkin bilgileri hükûmete veya medyaya açıklamamaktadır.^[16] Bu nedenle, kaç Peşmerge savaşçısı olduğuna dair güvenilir bir sayı yoktur.^[16] Medya kuruluşları 150.000 ila 200.000 Peşmerge olduğunu iddia etmektedir, ancak bu sayı oldukça tartışmalıdır.^[18][19] Peşmerge, KDP-KYB arasındaki anlaşmazlıklardan ötürü Kürdistan Bölgesi'ni Dohuk Valiliği ve Erbil Valiliğini kapsayan KDP tarafından yönetilen bir "sarı" bölgeye ve Süleymaniye Valiliği ve Halepçe Valiliğini kapsayan KYB tarafından yönetilen bir "yeşil" bölgeye ayrıldı.^[16][20][21] Her iki bölgenin de, diğer bölge ile koordine olmayan kendi yönetim kurumları ile kendi Peşmerge birimi vardır.^[22]

Kürdistan bayrağını gösteren Kürt Peşmerge askeri

Peşmerge'nin bölünmüş yapısının bir sonucu olarak, tüm Peşmerge gücünden sorumlu bir komuta merkezi yoktur ve Peşmerge birimleri bunun yerine siyasi bağlılığa bağlı olarak ayrı askeri hiyerarşileri takip eder.^[23] Peşmerge'yi 1992'den bu yana birleştirme ve siyasetten arındırma çabaları gerçekleştirildi. Ancak şu ana kadar birleştirme planları ve reformlar başarısız oldu^[16] ve Peşmergelerin çoğu hala KDP'nin ve KYB'nin etkisi altındadır. 2014'teki Irak İç Savaşı olaylarının ardından, Amerika Birleşik Devletleri ve birkaç Avrupa ülkesi, KYB ve KDP'ye, yardım ve finansman şartı olarak karma Peşmerge tugayları kurmaları için baskı yaptı. KYB ve KDP, daha sonra Peşmerge İşleri Bakanlığı'nın komutası altına alınan Bölge Muhafız Tugayları altında 12 ila 14 tugayı birleştirdi. Ancak subaylar, kendilerine sadık kuvvetlerin konuşlandırılmasını kontrol eden ve cephe ve sektör komutanlarını atayan parti liderlerine rapor vermeye ve onlardan emir almaya devam etmişlerdir.

Savaşlar

Peşmerge-PKK çatışması

Ana madde: Peşmerge-PKK çatışması

Peşmerge ile PKK düşman taraflar arasındadır ve günümüze kadar birçok halde birbirlerine karşı savaşmışlardır. Peşmerge ve PKK, İdris Barzani'nin çabaları sonucu bir dönem ateşkes ve barış yapmışlarsa da PKK ve PKK lideri Abdullah Öcalan'ın bölgedeki tek lider olmak istemesi, ulus Kürt devletine sıcak bakmamasının yanında Peşmerge'yi kendi bölgelerinden uzak tutma çabaları, Peşmerge'yi ve Barzani ailesini sürekli irdeleyip suçlamalarda bulunmasından dolayı ateşkesler kısa sürede bozulmuştur. Kürdistan Bölgesel Yönetimi, PKK'yı kendi topraklarını işgal eden illegal bir güç görmekte olduğu gibi PKK'ya karşı sert uyarılarda bulunmaktadır. PKK ise Irak'ta yapılan Türk operasyonlarının KDP-TSK işbirliğinde yapıldığını iddia edip Kürdistan Bölgesel Hükûmeti'ni suçlamaktadır.^{[24][25][26][27][28][29]}

Peşmerge güçleri

CIA peşmergeleri

1995 yılına kadar Irak içinde 7.500 kadar Peşmerge ve Kürt STK'lar görevlileri CIA operasyonu ile ülkeden kaçırılarak ABD ordusunun Guam Üssü'ne taşındı. Irak'ın işgali sonrasında bu peşmergelerin eğitilerek Irak'ta önemli görevlere getirildiği savunulmaktadır.^[30]

2015 yılı itibarıyla 35 bin Kürt askerin yanı sıra Irak ordusundan ve güvenlik güçlerinden ayrı olarak 300 ile 350 bin arasında Peşmerge bulunmaktadır.

Kürdistan Bölgesel Yönetimi başbakanı Mesrur Barzani, günümüzdeki Peşmerge'lerin sayısını roket sistemleriyle donatılmış 5 bin zırhlı araç, 550 tank ve 25 savaş helikopterine sahip 270 bin kişi olarak açıklamıştır.

Yabancı savaşçılar

Gönüllü savaşçıların sayısı bilinmemekle birlikte sıklıkla Amerika, Avrupa ve Avustralya'dan Peşmerge'ye katılım olmaktadır.^[31]

Destek

Peşmerge'ye Amerika, Avrupa ve Avustralya'dan silah ve lojistik destek olmaktadır.^{[32][33][34][35]}

Teçhizat

Hafif silahlar

İsim	Tür	Kalibre	Ülke	Notlar
Walther P38	Tabanca	9x19mm Parabellum	Nazi Almanyası	8000 Almanya tarafından sağlanan.
Heckler & Koch MP5	Hafif makineli silah	9x19mm Parabellum	Almanya
FAMAS	Piyade tüfeği	5.56×45mm	Fransa
M4	Karabina	5.56×45mm	ABD
Heckler & Koch G36	Piyade tüfeği	5.56×45mm Parabellum	Almanya	8000 Almanya tarafından sağlanan.
HS Produkt VHS	Piyade tüfeği	5.56×45mm	Hırvatistan
M16	Piyade tüfeği	5.56×45mm	ABD
Armalite AR-15	Piyade tüfeği	5.56mm	ABD
Heckler & Koch G3	Muharebe tüfeği	5.56mm NATO	Almanya
Rheinmetall MG3	Genel Amaçlı Makineli Tüfek	5.56mm	Almanya	40 Almanya tarafından sağlanan.[36]
Franchi SPAS-12	Savaş av tüfeği	5.56mm NATO	İtalya
Rheinmetall MG 3	Genel Amaçlı Makineli Tüfek	7.62mm NATO	İtalya	100 İtalya tarafından sağlanan.
M2 Browning	Ağır makineli tüfek	12.7×99mm	ABD
M24 Sniper Weapon System	Keskin nişancı tüfeği	7.62×51mm	ABD
Barrett M82	Keskin nişancı tüfeği	12.7×99mm	ABD	+100 İtalya, Fransa ve Birleşik Krallık tarafından sağlanan
Makarov PM	Tabanca	9×18mm	Sovyetler Birliği
Zastava M92	Karabina	7.62×39mm	Sırbistan
AK-47	Piyade tüfeği	7.62×39mm	Sovyetler Birliği	Peşmerge'ye ait (AK-47) ile birlikte standart Taarruz Tüfeği.[36]
AKM	Piyade tüfeği	7.62×39mm	Sovyetler Birliği	Peşmerge'ye ait (AKM) ile birlikte standart Taarruz Tüfeği
RPK	Genel Amaçlı Makineli Tüfek	7.62×39mm	Sovyetler Birliği
PK makineli tüfeği	Genel Amaçlı Makineli Tüfek	7.62×54mmR	Sovyetler Birliği
DŞK	Ağır makineli tüfek	12.7×108mm	Sovyetler Birliği
Tabuk Sniper Rifle	Keskin nişancı tüfeği	7.62×39mm	Irak
Dragunov SVDM	Keskin nişancı tüfeği	7.62×54mmR	Rusya
Zastava M91	Keskin nişancı tüfeği	7.62×54mmR	Yugoslavya
Zastava M93	Anti-malzeme tüfek	12.7×108mm	Sırbistan

Tanksavar silahlar

İsim	Tür	Kalibre	Ülke	Notlar
RPG-7	Roket güdümlü el bombası	40mm	Sovyetler Birliği
RB M57	Roket güdümlü el bombası	44mm	Yugoslavya
Panzerfaust 3	Roket güdümlü el bombası	60mm	Almanya
AT4	Tanksavar	40mm	İsveç/ ABD
Carl Gustav recoilless rifle	Tanksavar	84mm	İsveç/ Almanya
HJ-8	Güdümlü tanksavar füzesi	120mm	Çin
MILAN	Güdümlü tanksavar füzesi	115mm	Fransa/ Almanya
M40	Geri tepmesiz tüfek	106mm	ABD
Breda Folgore	Geri tepmesiz tüfek	80mm	İtalya

Havan

İsim	Tür	Kalibre	Ülke	Notlar
2B9 Vasilek	Havan	82mm	Sovyetler Birliği
M224 mortar	Havan	60mm	ABD
M252 mortar	Havan	81mm	Birleşik Krallık
M29 mortar	Havan	81mm	ABD
M1938 mortar	Havan	120mm	Sovyetler Birliği

Man-taşınabilir hava savunma sistemi

İsim	Tür	Kalibre	Ülke	Notlar
Strela-2	Man-portable air-defense system	72 mm	Sovyetler Birliği
SA-18 Grouse	Man-portable air-defense system	72 mm	Sovyetler Birliği
SA-18 Grouse	Man-portable air-defense system	72 mm	Sovyetler Birliği

Zırhlı araçlar

İsim	Tür	Miktar	Ülke	Notlar
T-62	Ana muharebe tankı	116	Sovyetler Birliği
T-55	Ana muharebe tankı	134	Sovyetler Birliği
BMP-1	Piyade savaş aracı	30	Sovyetler Birliği
MRAP	Zırhlı personel taşıyıcı	250	ABD	Maxxpro ve Cougar gibi zırhlı personel taşıyıcılar
Humvee	Zırhlı personel taşıyıcı	3677	ABD
ATF Dingo	Zırhlı personel taşıyıcı	80	Sovyetler Birliği
kurdish Light Armored Vehicle	Zırhlı personel taşıyıcı	50	ABD
M1117 Armored Security Vehicle	Armored car (military)	45	ABD
BRDM-2	Armored car (military)	10	Sovyetler Birliği

Lojistik ve ticari araçlar

İsim	Tür	Sayı	Ülke	Notlar
Ural-5323	Ana muharebe tankı	339	Rusya
Mack	Ana muharebe tankı	391	ABD
Mercedes-Benz Atego	Ana muharebe tankı	170	Almanya
Mercedes-Benz Zetros	Ana muharebe tankı	619	Almanya
Navistar 7000 series	Ana muharebe tankı	752	ABD
KrAZ-6322	Ana muharebe tankı	339	Ukrayna
GAZ-33097	Ana muharebe tankı	391	Rusya
GAZ-66	Ana muharebe tankı	170	Sovyetler Birliği
Ural-4320	Ana muharebe tankı	619	Sovyetler Birliği
UAZ	Ana muharebe tankı	752	Sovyetler Birliği
Unimog	Ana muharebe tankı	104	Almanya
Yüksek Hareket Kabiliyetli Çok Amaçlı Vasıta	ilitary light utility vehicle	619	Almanya
AGF Serval	ilitary light utility vehicle	619	ABD
Toyota Land Cruiser	Military light utility vehicle	758	Japonya

Ağır silahlar

İsim	Tür	Sayı	Ülke
2S1 Gvozdika	Kundağı Motorlu Topçu Sistemi	18	Sovyetler Birliği
BM-21 Grad	Çok namlulu roketatar	24	Sovyetler Birliği
Type 63 multiple rocket launcher	Çok namlulu roketatar	40	Çin
M102	Obüs	84	ABD
M119	Obüs	36	ABD
D-30	Obüs	200	Sovyetler Birliği
M-30	Obüs	80	Sovyetler Birliği
M-46	Obüs	7	Sovyetler Birliği
D-20	Obüs	24	Sovyetler Birliği
Ordnance QF 25-pounder	Obüs	25	Birleşik Krallık

Uçaksavar

İsim	Tür	Sayı	Ülke	Notlar
20 mm modèle F2 gunk	Anti-aircraft warfare	8	Fransa
80 mm air defence gun M1939 (52-K)	Anti-aircraft warfare	28	Sovyetler Birliği
ZU-23-2	Anti-aircraft warfare	16	Sovyetler Birliği
ZU-23-4	Anti-aircraft warfare	21	Sovyetler Birliği
ZSU-57-2	Anti-aircraft warfare	11	Sovyetler Birliği
130 mm air defense gun KS-30	Anti-aircraft warfare	8	Sovyetler Birliği
Type 63 anti-aircraft gun	Anti-aircraft warfare	8	Çin

Havakuvetleri

İsim	Tür	Sayı	Ülke	Notlar
CH-47 Chinook	MALE İHA	5	ABD
UH-1	Utility helicopter	7	ABD
MD Helicopters MD 500	Utility helicopter	12	ABD
Ikarus C42A	Light-sport aircraft	5	Birleşik Krallık
Lockheed C-130 Hercules	Transport aircraft	4	ABD
Mil Mi-14	Military transport aircraft	3	Sovyetler Birliği
Mil Mi-17	Military transport aircraft	4	Sovyetler Birliği
Eurocopter EC635	Utility helicopter	6	Fransa
Eurocopter EC135	Utility helicopter	3	Almanya
Bell 206	Utility helicopter	3	ABD
Bell 407	Utility helicopter	2	ABD
Eurocopter AS350 B3+	Helicopter	2	Fransa
Bell OH-58 Kiowa	Helikopter	25	ABD
Sikorsky S-333	Utility helicopter	20	ABD

Resimler

• 
  23 Haziran 2014 tarihinde Suriye sınırı yakınındaki peşmerge özel birimi
• 
  M16 tüfeğiyle Peşmerge askeri
• 
  Haziran 2014 yılında Kerkük'te T-55 Tank üzerinde peşmergeler
• 
  Duhok kırsal kesiminde bir Kürt Peşmerge askeri
• 
  Erbil'de Bir ABD Ordusu askeri ve Kürt peşmerge