Hikmet Tanyu

Hikmet Tanyu (9 Ocak 1918, Ankara - ö. 11 Şubat 1992, İstanbul) Türk akademisyen, şair ve yazar. Türkiye'nin önde gelen dinler tarihi uzmanıdır. Yaptığı çalışmalar ve yetiştirdiği öğrencileriyle bu tarih dalına ilgi duyulmasını sağlamış ve dinler tarihi hakkinda cumhuriyet tarihindeki ilk seçkin eserleri vermiştir.

Ailesi

1918'de Ankara'da doğduğu belirtilse de 1921'de doğduğu^[1], 1918'de doğan ve küçük yaşta ölen Arif Hikmet isimli abisinin hüviyet cüzdanın kendisine verildiğini kendisi ifade etmiştir. İleriki yıllarda kimligindeki Arif ismini çıkartmıştir.

Babası Kayserili bir subay olan Mehmet Nuri, annesi Kafkas asıllı bir subay olan Gazi Hasan'ın torunu Düzceli Fahriye hanımdır.

Eğitimi

İlkokulu Gazi İlkokulu'nda liseyi Gazi lisesinde bitirdi. Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Felsefe Bölümünde yüksek öğrenime başlasa da babasının ölümü üzerine bu okula ara vermek zorunda kalarak memuriyete başladı. Askerlik zamanı 2. Dünya Savaşı yıllarına denk geldi ve 1940-1943 yilari arasında yedek subay olarak askerliğini tamamladı.

Çalışmaları

Terhisinden sonra İçişleri Bakanlığı'nın açtığı sınavı kazanarak, Mahalli İdareler Genel Müdürlüğü Köycülük Bürosu'nda çalıştı.Türkçü hareketlere katıldığı iddiası ile 29 Haziran 1944’te tutaklandı ve İstanbul’a götürüldü. Irkçılık-Turancılık Davası kapsamında yargılandı ve suçsuzluğu kanıtlandığı için beraat etti.

Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi’nin Felsefe Bölümü’nü 1948 yılında bitirdi. Pınarbaşı ve Kayseri’de ilkokul, Osmaniye’de ortaokul öğretmeni olarak çalıştırıldı. Daha sonra Ârifiye İlköğretmen Okulu’nda değişik derslerin öğretmenliğini yaptı.

1955 yılında Ankara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi’ne “Dinler Tarihi” asistanı oldu. 1959’da Ankara ve Çevresinde Adak ve Adak Yerleri başlıklı teziyle bitirek Türkiye’nin ilk dinler tarihi sahasında doktora yapan akademisyeni oldu.^[2] 1966 yılında doçent, 1973’te profesör oldu. 1960 yılında Almanya’da, 1962-1963 yıllarında İsrail’de, 1971-1972 yıllarında da Almanya, İngiltere ve Fransa’da bilimsel çalışmalarda bulundu. 1972 yılında üstlendiği Dinler Tarihi Kürsüsü başkanlığı görevini emekli oluncaya kadar sürdürdü. Ayrıca, 1977-1980 yıllarında A. Ü. İlâhiyat Fakültesi’nin dekanlığını yaptı.

Birçok kitap yazmıştır. Kitap olarak yayınlanmış eserlerin dışındada, çeşitli konularda yazılmış 300'den fazla makalesi bulunmaktadır. Makaleler, genel olarak Dinler Tarihi, Din Fenomenolojisi, Etnoloji, Türk Dini ve Kültürü, Türk Halk İnanışları (Dinî Folklör) ve Türk Dünyası ile ilgilidir. 1980’de başlayan emeklilik dönemini ölümüne kadar Heybeliada'da bilimsel çalışmalarını sürdürerek, yeni eserler yazarak ve bazı eserlerin yeni basımlarını hazırlayarak geçirmiştir.

11 Şubat 1992'de Heybeliada'da öldü ve Heybeliada Mezarlığı'na defnedildi.

Eserleri

• Türkçülük ve Gerçek Demokrasi (1945)
• Türk Gençliğinin Kükreyişi (1947)
• Türkçülük Davası ve Türkiye'de İşkenceler (1952)
• Ziya Gökalp, Yeni Türkiye'nin Hedefleri (1958)
• Niçin Komünist Oluyorlar? (1958)
• Atatürk ve Türk Milliyetçiliği (1961)
• Ankara ve Çevresinde Adak ve Adak Yerleri (1967)
• Ziya Gökalp ve Türk Milliyetçiliği (1968)
• Türkler'de Taşla İlgili İnançlar (1968)
• Ortaokullar İçin Türkçemiz I-III. Cilt(H. Fethi Gözler ile birlikte) (1971)
• Tevfik Fikret ve Din (1972)
• Yehova Şahitleri (1973)
• Dinler Tarihi Araştırmaları (1973)
• Tarih Boyunca Yahudiler ve Türkler I-II (1976)
• Ziya Gökalp: Kızılelma, Hazırlayan: Hikmet Tanyu (1976)
• Türkler'in Dinî Tarihçesi (1978)
• İnsan ve Dünya (Şiirleri) (1978)
• İslâmlıktan Önce Türkler'de Tek Tanrı İnancı (1980)
• Cihan İçinde Bir Cihan (Şiirler) (1980)
• Ziya Gökalp'in Kronolojisi (1981)
• Atatürk İçin Şiirler (1981)
• Nuh'un Gemisi Ağrı Dağı-Ermeniler- Bütün Olayların İçyüzü (1989)
• İslâm Dininin Düşmanları ve Allah'a İnananlar (1989)

Kaynaklar

1. Hikmet TANYU, Tarih Boyunca Yahudiler ve Türkler, İstanbul,1979
2. "TANYU, Hikmet". TDV İslâm Ansiklopedisi. 1 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Eylül 2024.