Girit Türkleri

Girit Türkleri (Yunanca: Τουρκοκρητικοί veya Τουρκοκρήτες, Tourkokritikí veya Tourkokrítes, Türkçe: Giritli, Girit Türkleri veya Giritli Türkler, Arapça: أتراك كريت‎), Girit adasının Müslüman sakinleriydi. Osmanlı öncesi ^{[kaynak belirtilmeli]} ada halkından İslamiyet'e geçenlerin bir kısmı 19. yüzyıl başında Yunan milliyetçiliği akımlarının etkisinde kalarak Hristiyanlığa geri dönmüş (irtidad), Girit Türkleri toplumunun dışına çıkmışlar, Müslüman kalanlar ise Türk kimliğini benimseyerek kendilerine Türk demişlerdir.^[2]

Girit Türkleri

Τουρκοκρητικοί
Toplam nüfus
450.000 (tahminî)
Önemli nüfusa sahip bölgeler
Türkiye	200.000 (1971)[1]
Mısır	100.000 (1971)
Libya	100.000 (1971)
Diğer ülkeler (Lübnan, İsrail, Suriye vb.)	50.000
Diller
Türkçe, Yunanca, Arapça
Din
İslam

Girit Adası Etnik Yapısı 1861 Kırmızılar: Türkler Maviler: Yunanlar

Girit Adasında Rumlar (mavi) ve Türkler (kırmızı)'in dağılımı (1861)

Giritli Türkleri, 17. yüzyılda Osmanlıların Girit'i fethinden sonra İslam'a geçen etnik Yunanlıların torunlarıydı.^[3][4][5] Avrupalı gezginlerin hesapları, Girit'teki 'Türklerin' çoğunlukla Türk kökenli olmadığını, ancak Ortodoksluktan dönen Giritliler olduğunu belirtiyor.^[6][7] Bu toplumun 19. yüzyıl sonlarında başlayan ve Türkiye-Yunanistan Nüfus Mübadelesi ile tamamlanan Anadolu'ya (veya komşu coğrafyalara) göç hareketinin günümüze uzanan bireyleri Girit Türkleridir. Girit Türklerinin Türkiye-Yunanistan Nüfus Mübadelesi ile Türkiye'ye gelenleri ağırlıklı olarak Çukurova, Ayvalık, İzmir, Bodrum, Side, Mudanya, Adana ve Mersin'e yerleşmişlerdir. Ayvalık ve Alibey/Cunda adasında hâlen nüfus çoğunluğunu teşkil eden Giritliler arasında Yunancanın Girit lehçesi de günümüze dek kullanılmaktadır.

Göç hareketi üç dalga hâlinde cereyan etmiştir. İlk dalga 19. yüzyıl sonlarında, adada Osmanlı hâkimiyetinin zayıflamasıyla Anadolu'ya dönmeyi tercih edenler ve özellikle de adanın doğu kısmında 1897'de cereyan eden "toplu katliamlar"dan (terim olayların görgü şahidi olan İngiliz gazeteci-yazar Henry Noel Brailsford'a ait; "wholescale massacre" ^[8]) kaçabilenlerdir.^[9] İkinci dalga, yapısında adanın Türk-Müslüman azınlığı için temel haklar barındıran Girit Cumhuriyeti'nin (1896-1908) Osmanlı Devleti'nde II. Meşrutiyet'in ilanını takip eden dönemdeki otorite boşluğunu fırsat bilerek bir oldubitti ile Yunanistan'a bağlanması ile ayrılmak durumunda kalanlardır. Üçüncü ve son dalga ise, Türkiye-Yunanistan Nüfus Mübadelesi ile dönmüştür.

Nüfus sayımı	Girit Türkleri	Yüzde	Toplam Nüfus
1858[10][11]	62.138	22,2%	278.908
1881[11][12]	72.353	26,2%	276.208
1900[11][13]	33.496	11%	303.543
1911[11]	27.852	8,3%	336.151
1920[11]	22.999	6,6%	346.584