Loading AI tools
Ezra kitabı, Tanah'ın Ketuvim kitabına bağlı bir metindir. Orijinalinde Nehemya kitabı ile birlikte yer alan bu metin Hristiyanlığın erken çağlarında iki kitap haline ayrılmıştır.[1] Babil Sürgününün ardından İsrail topraklarına dönüşü konu alan kitap iki bölümden oluşur. İlk bölümde Büyük Kiros'un krallığının ilk yılında MÖ 538'de sürgünden ilk dönenlerin hikâyesini ve I. Darius'un krallığının altıncı yılında MÖ 515'te Kudüs Tapınağı'nın tamamlanıp hizmete açılmasını anlatır. İkinci bölümde ise Ezra'nın Kudüs'teki misyonu ve goylarla evlenip günaha giren Yahudileri günahlardan arındırmak için verdiği çabalar anlatılır. Nehemya kitabıyla birlikte Tanah'taki tarihi hikâyelerin sonuncusunu temsil eder.[2]
Ezra, şematik düzene göre yazılmıştır ve bu düzene göre İsrail'in Tanrı'sı Perslere ilham verip onların Yahudi cemaatinden bir lider seçip bu liderin bir misyonu taşımasını sağlamıştır. Bu durum ardı ardına gelen üç lider tarafından üç misyon olarak gerçekleşmiştir. Misyonlardan ilki Tapınağın inşası, ikincisi Yahudi cemaatinin saflaştırılması ve üçüncüsü kutsal şehrin duvarlarla örülmesidir. Son misyon Nehemya'ya ait olup Ezra kitabında anlatılmamaktadır. Kitabın teolojik programı, kronolojik yapının sunduğu sorunları açıklamaktadır.[3] Muhtemelen kitabın ilk versiyonu MÖ 400'lerde yazıldı ve birkaç asır süren derleme ve düzeltmelerle son halini İsa zamanında aldı.[4]
Ezra kitabında on konu bulunur. 1 ila 6. konular Kiros fetvasından İkinci Tapınağın tahsis edilmesine kadar geçen süreyi aktarıp üçüncü tekil şahıs tarafından anlatılmıştır. 7 ila 10. konular Ezra'nın misyonunu aktarırken büyük ölçüde birinci tekil şahıs kullanılmıştır. Kitaba bazı tarihi belgeler de dahil edilmiştir.
- 1 ila 6. konular
- Kiros fetvası, birinci sürüm: Tanrı'dan ilham alan Kiros, "Yehuda prensi" Zerubbabil'e Tapınak eşyalarını verir ve İsrailoğullarının onu takip edip Tapınağın tekrar inşa edilmesini sağlar.
- Adam ve kadın köleleri ve ezgicileriyle birlikte 42.360 kişi, Zerubbabil ve Başkahin Yeşu önderliğinde sürgünde bulundukları Babil'den Kudüs'e dönerler.
- Yeşu ve Zerubbabil altarı inşa edip Sukot bayramını kutlarlar. İkinci yılda Tapınağın temeli atılıp kutlamalarla Tapınak tahsis edilir.
- Samirilerin Artaserhas'a mektubu ve Artaserhas'ın cevabı: "Yehuda ve Benyamin'in düşmanları" inşaata yardım teklifi sunarlar fakat reddedilirler; bunun üzerine "Darius zamanına kadar" işçileri caydırmaya çalışırlar. Samiriye yetkilileri, Kral Artaserhas'a Kudüs'ün tekrar inşa edildiğini bildirince Kral çalışmaların durdurulmasını emreder. "Böylece Tanrı'nın Yeruşalim'deki Tapınağı'nın yapımı, Pers Kralı Darius'un krallığının ikinci yılına dek askıda kaldı".[5]
- Tattenay'ın Darius'a mektubu: Hagay ve Zekeriya'nın tavsiyeleri üzerine Zerubbabil ve Yeşu Tapınağın inşasına kaldıkları yerden devam ederler. Yahudiye ve Samiriye'nin Pers valisi Tattenay, Darius'u Kudüs'ün tekrar inşa edildiğine dair uyarıp arşivlerden Kiros fetvasının bulunmasını tavsiye eder.
- Kiros fetvasının ikinci sürümü ve Darius fetvası: Darius, fetvayı bulur ve Tattenay'ı, Yahudileri çalışmalarında rahatsız etmemesi için uyarır. Sunular için gerekli malzemelerden vergi verilmeyeceğini belirtir. Tapınak, Darius'un hükümdarlığının altıncı yılında Adar ayında tamamlanır. Tapınak inşasının tamamlanması İsrailoğullarınca kutlanır.
- 7 ila 10. konular
- 7. Artaserhas'ın Ezra'ya metubu: Tanrı tarafından hareket ettirilen Kral Artaserhas Ezra'yı aracı seçer; "Elindeki Tanrın'ın Yasası'nın uygulanıp uygulanmadığı konusunda Yahuda ve Yeruşalim'de araştırma yapman için, ben ve yedi danışmanım seni görevlendirdik"[6] ve "sendeki Tanrı bilgeliği uyarınca yargıçlar ata. Bunlar Fırat'ın batı yakasındaki bölgede yaşayan bütün halka, Tanrın'ın yasalarını bilenlerin hepsine adalet sağlasınlar. Yasayı bilmeyenlere de siz öğreteceksiniz"[7] der. Artaserhas, Ezra'ya ihtiyacı kadar altın vermenin ve diğer Pers yetkililerinin ona yardım edeceğinin sözünü verir.
- 8. Ezra, Babil dışındaki kanal yoluyla gelen, iade edilenler, altınlar, gümüşler ve Tapınak için değerli eşyaları bir araya getirir. Hiç Leviler olmadığını farkına varır ve tedarik etmek için ulaklar gönderir.
- 9. Kudüs'teki bazı Yahudilerin Yahudi olmayanlar ile evlendiği Ezra'nın kulağına çalınır. Bu günah karşısında dehşete düşen Ezra, "Ey İsrail'in Tanrısı RAB, sen adilsin! Bugün sürgünden kurtulan bir azınlık olarak bırakıldık. Senin önünde durmaya hakkımız olmadığı halde, suçlarımızın içinde önünde duruyoruz"[8] der.
- 10. Muhalefet oluşmasına rağmen İsrailoğulları bir araya gelip yabancı karı ve çocuklarının uzaklara gönderir.
Yehudalı asiler Babil'e karşı ayaklanınca MÖ 6. yüzyılın başlarında bastırılıp harabedildiler. Sonuç olarak, kraliyet ailesi, rahipler, peygamberler ve yazmanlar Babil Sürgünü'ne gönderildiler. Burada hatırı sayılır derecede entelektüel bir devrim yaşandı; sürgündekiler, yaşananları Tanrı'ya olan sadakatsizlikle bağdaştırdı ve saf neslin gelecekte Kudüs'e dönüp Tapınağı takrar inşa etmesini bekledi. Aynı dönemde, bugün İran'ın güneyinde bulunan topraklarda, eskiden önemsiz bir krallık olan Persler yükselişe geçmeye başladı. MÖ 539'da Pers Kralı Büyük Kiros Babil'i fethetti.[9]
Tarihi kaynakların yetersizliği nedeniyle Yehuda'nın siyasi görüşlerinin ve siyasi grupların neler olduğunu kestirmek zordur fakat görünüşe göre üç grup ön plana çıkmaktadır: I. Kiros tarafından Tapınağın inşası için geri gönderilenler, "Yehuda ve Benyamin karşıtları" ve geri gönderilenlere muhalif olan yerli "toprak halkı".
Bu dönemde yaşanan bazı önemli olaylar Ezra kitabında da yer almaktadır:
| Pers Kralı[10] | Olaylar[11] | Ezra ve Nehemya ile olan bağı[12] |
|---|---|---|
| II. Kiros (MÖ 550 - MÖ 530) | Babil'in yıkılışı, MÖ Ekim 539 | Tapınağın inşası için MÖ 538'de Kudüs'e gönderilen ilk Yahudiler. |
| II. Kambises (MÖ 530 - MÖ 522) | Mısır fethi, MÖ 525 | |
| I. Darius (MÖ 522 - MÖ 486) | MÖ 520/519'da çeşitli muhaliflerle çatışıp tahta geçiş | Darius'un altıncı yılında Tapınağın inşası, MÖ 515 |
| I. Serhas (MÖ 486 - MÖ 465) | Başarısız geçen Yunan seferi; Yunanlara karşı doğu Akdeniz'i kontrol altına alma mücadelesi. | |
| I Artaserhas (MÖ 465 - MÖ 424) | Yunan destekli Mısır ayaklanmasının bastırılması, MÖ 460 - MÖ 456; Yehuda'yı kapsayan bölgenin valisi Megabizus'un ayaklanması, MÖ 449 | Ezra'nın vardığı zaman olarak kabul görülür - sürgünden Kudüs'e gelen ikinci göç, MÖ 458 veya MÖ 428; Nehemya misyonu, MÖ 445 - MÖ 433 |
| II. Darius (MÖ 423 - MÖ 404) | ||
| II. Artaserhas (MÖ 404 - MÖ 358) | Mısır'ın bağımsızlığını kazanması, MÖ 401 | Alternatif görüşe göre Ezra ve ikinci göç dalgasının Kudüs'e gelişi, MÖ 398 |
| III. Artaserhas (MÖ 358 - MÖ 338) | Mısır'ın fethi | |
| III. Darius (MÖ 336 - MÖ 330) | Perslerin, Büyük İskender tarafından fethi |
Ezra ve Nehemya
Ezra'nın ilk kopyası Nehemya ile birlikte bulunan bileşik bir kitaptı.[13] Ardından Yahudiler bu kitabı ikiye bölüp Birinci Ezra ve İkinci Ezra diye adlandırdılar. Modern zamanlarda Tanah'ta ve tercümelerinde bu kitaplar Ezra ve Nehemya kitapları olarak yer alır. Aramca yazılan 4:8-6:18 arası ile 7:12-26 arası dışındaki bölümler İbranicedir, Ezra her iki dilde de yetenekliydi.[14][15][16] Ezra ve Nehemya ilk olarak iki parçaya 3. yüzyılda teolog Origenes tarafından bölündü, bunun ardından Jerome, Vulgat versiyonunu yaratırken aynı modeli kullandığında Batı Avrupa Hristiyanları tarafından bu bölünme benimsendi.[1] Bu kitapların Yahudilerin Tanah'ında Ezra ve Nehemya olarak bölünmesi Orta Çağ zamanında gerçekleşti.[17]
Birinci Ezra
1. Ezra (veya Esdras α - ayrıca Esdras β da bulunmaktadır) Yunanca bir metin olup Ezra, Nehemya ve Tarihler kitaplarında anlatılanların çoğunu kapsar. Ana farklılıklar içeriğinde ve konuların sıralamasındadır. Joseph Blenkinsopp'un 1988 yorumunda söylediği gibi bazı uzmanlar Ezra ve Nehemya kitaplarının Esdras ve Esdras β'dan revize edildiğine inanır.[18] L.L. Grabbe gibi diğer bazı uzmanlarsa Ezra ve Nehemya'nın bağımsız kitaplar olduğunu savunur.[19]
Yapı
Ezra ve Nehemya'nın içeriği kronolojik yapıdan ziyade teolojik yapıyla derlenmiştir. "Tapınak önce gelmelidir, ardından cemaatin arınması ve bunun ardından şehir duvarlarının yapılması gelir."[20] Benzer düzenler birbirini takip etmektedir: İsrail'in Tanrı'sı, Pers Kralı'na Yahudi bir lider seçtirir (Zerubbabil, Ezra, Nehemya) ve onlara bir misyon verir; muhalefete rağmen, lider misyonunu bitirir; ve başarı, cemaatin bir araya gelmesiyle işaretlenir.[21] Görevler bir önceki görevin devamı olarak ortaya çıkar: Önce Zerubbabil Tapınağı onarır, ardından Ezra tarafından İsrail cemaati onarılır ve bunu Nehemya tarafından arınmış cemaat ve Tapınağın dış dünyadan ayrılması için dikilen duvar takip eder.[22] Bu düzen, Nehemya'nın Yehova kültünü onarmasıyla son bulur.[23] Bu düzen yapısı, Ezra ve Nehemya'yı çevreleyen tarihi kaynakların anlattığı sorunların kökenini açıklar.[24]
Kompozisyon
20. yüzyıl görüşlerine göre Ezra kitabı aynı zamanda Tarihler kitabını da yazan Ezra tarafından yazılmıştır veya Tarihler kitabının yazarı aynı zamanda Ezra kitabının da yazarıdır.[25] Yakın zamanda, Ezra, Nehemya ve Tarihler kitaplarında karmaşık tarihsel bilgiler bulunduğu ve bunun sebebinin, bu kitapların çeşitli kereler derlendiğinden kaynaklandığı ileri sürülmüştür.[26] Bu nedenle birçok uzman bu kitapların tek bir teololjik bakış açısıyla yazıldığı konusunda çelişkiye düşmektedir.[27] Ezra'nın birden fazla aşamadan geçtiğine inanan bir görüşe göre Ezra 1-6 ile Ezra 9-10 birbirinden bağımsız kaynaklardır ve Ezra 7-8'in yazarı tarafından birleştirilmiştir; bunun ardından dahi birçok kereler üzerinde düzenlemeler yapılmıştır.[28]
Tarihi
Ezra'nın sürekli olarak düzenlenmesinin Helenistik döneme kadar devam ettiği kabul edilmektedir.[4] Ezra'nın gerçek bir tarihi kişilik olduğu varsayılırsa, kitabın çekirdeğinin ne zaman yazıldığı sorusunun cevabı Ezra'nın varolduğu zamana dayalıdır. Konuyla ilgili kitaptan gelen tek ipucu Ezra 7:7-8'de söylenen "Artaserhas'ın yedinci yılı" cümlesidir. Fakat tarihte Artaserhas isimli üç kral vardır ve kitap bunlardan hangisinin doğru Artaserhas olduğunu bildirmemektedir. Aynı zamanda popüler bir aday olan geleneksel görüş I. Artaserhas'ı baz alarak tarihin MÖ 458 olduğunu söyler. Bir zamanlar popüler olan fakat bugün kabul görmeyen başka bir görüşe göre kral II. Artaserhas'tır bu da tarihi MÖ 398 olarak gösterir.
Ezra kitabında, krallardan yetkililere veya yetkililerden krallara yazılmış olarak gösterilen yedi adet mektup ve fetvadan alıntılar yapılır. Kimi uzmanlar bu belgelerin hepsinin doğru olduğunu, kimisi bunların hiçbirisinin otantik olmadığını ve bazıları da bu belgelerin sadece bir kısmının doğru olduğunu savunur. L.L. Grabbe'e göre, belgeler altı adet teste tabi tutularak bu sorunun cevabı alınabilir: Farsça materyallerle kıyaslama, dilsel detaylar, içerik, Yahudi teolojisinin varlığı, yerel dinlere Perslerin tutumu ve Farsça yazı formülleri. Testler sonucunda belgelerin Pers sonrası döneme ait olduğu ve muhtemelen taklit oldukları sonucuna varmıştır; fakat bazı belgelerdeki özellikler hakiki belgeleri andırmaktadır.[29]
- Ezra
- Nehemya
- Nehemya kitabı
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
