Yemen Mütevekkilî Krallığı
1918 ve 1970 yılları arasında Arap Yarımadası'nda var olmuş bir krallık / From Wikipedia, the free encyclopedia
Yemen Mütevekkilî Krallığı (Arapça: المملكة المتوكلية اليمنية, romanize: el-Memleke el-Mutevekkiliye el-Yamanīya), ilk dönem adıyla Yemen Zeydi Emirliği (Arapça: الزيدية امارة اليمن, romanize: el-Memleke el-Mutevekkiliye el-Yamanīya) veya bilindik isimleriyle Yemen Krallığı (Arapça: المملكة اليمنية, romanize: el-Memleke el-Yamanīya) ve Kuzey Yemen (Arapça: اليمن الشمالي, romanize: al-Yaman al-šamāliyy), kısaca ise Yemen (Arapça: اليَمَن, romanize: el-Yemen); İmam Yahya önderliğindeki Zeydîlerce Osmanlı İmparatorluğu'nun Yemen'den çekilmesinden sonra 1918 yılında kurulan ve 1970'e dek varlığını sürdürmüş devlet. Orta Doğu'da yer alan Yemen Krallığı 195,000 km2 yüzölçümüne sahipti. Kuzeyinde Suudi Arabistan, güneyinde İngiliz hamiliğinde Güney Yemen yer alıyordu. Krallığın başkenti 1918'den 1948'e kadar günümüzde Yemen'in başkenti olan San'a, 1948'den 1962'ye kadar Taiz, para birimi ise Yemen riyaliydi.
Bu maddedeki Yemen Yahudileri başlığının tarafsızlığı konusunda kuşkular bulunmaktadır. |
Bu maddenin içeriğinin Türkçeleştirilmesi veya Türkçe dilbilgisi ve kuralları doğrultusunda düzeltilmesi gerekmektedir. Bu maddedeki yazım ve noktalama yanlışları ya da anlatım bozuklukları giderilmelidir. (Yabancı sözcükler yerine Türkçe karşılıklarının kullanılması, karakter hatalarının düzeltilmesi, dilbilgisi hatalarının düzeltilmesi vs.) Düzenleme yapıldıktan sonra bu şablon kaldırılmalıdır. |
Yemen Krallığı | |||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
1918-1970 | |||||||||||
Yemen Krallığı'nın konumu[lower-alpha 1] | |||||||||||
Tür | İslamî teokratik mutlak monarşi | ||||||||||
Başkent | San'a (1918-1948) Taiz (1948-1962) | ||||||||||
Sürgündeki başkent | Cidde (1962-1970) | ||||||||||
Yaygın dil(ler) | Arapça | ||||||||||
Etnik gruplar | %90 Arap %10 Afro-Arap | ||||||||||
Resmî din | Zeydi Şii İslamı | ||||||||||
Üyelik | Birleşik Arap Devletleri(1958-1961) | ||||||||||
Hükûmet | İslamî teokratik mutlak monarşi | ||||||||||
İmam-Kral | |||||||||||
| |||||||||||
Vezir | |||||||||||
| |||||||||||
Sürgün dönemindeki Vezirler | |||||||||||
| |||||||||||
Tarihçe | |||||||||||
| |||||||||||
Yüzölçümü | |||||||||||
• Toplam | 195,000 km2 | ||||||||||
Nüfus | |||||||||||
• Tahminî | 2.500.000 (1936) 5.313.000 (1960) | ||||||||||
Para birimi | Yemen riyali Yemen bakşası | ||||||||||
Zaman dilimi | UTC+3 | ||||||||||
Telefon kodu | 967 | ||||||||||
| |||||||||||
Günümüzdeki durumu | Yemen |
1918 Mondros Mütarekesi'nin ardından Osmanlı İmparatorluğu'nun Yemen'den çekilme kararından 3 gün sonra bölgenin dini lideri olan İmam Yahya San'a'ya girerek kendini Yemen hükümdarı ilan etti. Hükümdarlığını ilan etmesinin ardından Birleşik Krallık'ın himayesinde olan olan Güney Yemen'e saldırılar düzenledi fakat Birleşik Krallık bu saldırıları savuşturdu. Bu saldırılar sonrasında Güney Tihâme'deki aşiretlerinin isyanlarını bastırarak Asir Emirliği'ne doğru ilerledi. İtalya Krallığı ve Sovyetler Birliği ile antlaşmalar yaparak meşruluğunu arttırdı. Ardından 1927'de tekrar Birleşik Krallık himayesindeki ülkelere saldırı düzenledi ve bu saldırılar da başarısız oldu. 1934 yılında Birleşik Krallık'la sınır müzakeresi karşılığında Aden'e saldırmayacağı sözünü verdiği bir dostluk antlaşması imzaladı. O dönemde Suudi Arabistan'a bağlı olup isyan eden Asir emirini teslim etmeyi kabul etmemesinden dolayı Suudi-Yemen Savaşı çıktı. 4 ay sonra Yemen Necran'ı para karşılığında Suudi Arabistan'a vererek barış yaptı. Bu savaştan sonra Yemen Krallığı izolasyonist politika yürütmeye başladı. İmam Yahya, kuzey kesimlerdeki Zeydi aşiretleri arasında meşruiyete sahipken, kıyılardaki ve güneydeki bölgelerdeki Sünni nüfus onun yönetimini kabul etmeye daha az eğilimliydi. İktidarı korumak için otoriter bir yönetim sürdü ve kendi oğullarını çeşitli eyaletleri yönetmeleri için atadı. Bu yüzden artan hoşnutsuzluğun sonucuyla İmam Yahya 1948 yılında meşruti bir yönetim kurmak isteyen devrimciler tarafından öldürüldü fakat oğlu Ahmed bin Yahya sadık Zeydi aşiretlerinin yardımıyla iktidarı ele geçirdi. 1958 yılında Ahmed bin Yahya Mısır başkanı Abdünnâsır'ın baskılarıyla Birleşik Arap Devletleri'ne katıldı. Ancak Suriye 1961'de birlikten ayrıldığında Yemen de birlikten ayrıldı. Ahmed bin Yahya'nın ölümünden sonra oğlu Muhammed el-Bedir başa geçtikten 1 hafta sonra Mısır destekli es-Sallal önderliğinde askerler darbe yaparak Yemen Arap Cumhuriyeti'ni kurdu. El- Bedir dağa kaçarak Zeydi aşiretlerinin yardımıyla bir iç savaş çıkardı. Suudi Arabistan el-Bedir'i desteklerken, Mısır es-Sallal'ı desteklemek için asker gönderdi. Mısır'ın 1967'de İsrail'e yenilmesinin ardından kralcılar ile cumhuriyetçiler arasına mütareke için görüşmelere başlandı ve 1970 yılında kral yanlılarının hükûmette nüfuzunun olması karşılığında Yemen Mütevekkilî Krallığı resmen feshedildi.
Yemen Mütevekkilî Krallığı, mutlak monarşi sistemiyle yönetilen otokratik, teokratik bir krallıktır. Ülkenin resmî bir dili yoktu, halkın geneli Arapça, Yahudi Yemen Arapçası, Yemen İbranicesi konuşmaktaydı. Ülkenin %90'ının Araplar, ~%10'luk kısmını Afro-Araplar ve 1949-50 yılları arasında gerçekleşen Sihirli Halı Operasyonu'ndan önce küçük bir kısmını Yemen Yahudileri oluşturmaktaydı. Nüfusun ~%55 Zeydî Müslüman, ~%45 Sünni Müslüman ve Sihirli Halı Operasyonu'ndan önce küçük bir kısmı Yahudiydi. Birleşmiş Milletler ve Arap Birliği topluluklarına üye olan Yemen Mütevekkilî Krallığı, Birleşik Arap Devletleri'ne 1958'de katılıp 1961'de ayrılmıştır.