Mısır Piramitleri
Mısır'da bulunan piramit şeklinde antik yapılar Vikipedi'den, özgür ansiklopediden
Mısır Piramitleri, Mısır'da yer alan piramit şeklinde antik yapılardır. Kasım 2008 tarihi itibarı ile tespit edilen piramitlerin sayısı 118 ile 138 arasındadır.[1][2] Piramitlerin büyük çoğunluğu Eski Krallık ile Orta Krallık dönemlerinde firavunlar ve eşleri için anıt mezarlar olarak inşa edilmiştir.[3][4][5]
Bilinen en eski Mısır piramitleri, Memfis'in kuzeybatısındaki Sakkara'da bulunur ancak Birinci Hanedanlık dönemine tarihlenen sadece bir basamak piramidi benzeri yapı Sakkara'da bulunabilmiştir: Firavun Anedjib'in saltanatına atfedilen Mastaba 3808.
Yazıtlar ve dönemin diğer arkeolojik kalıntıları, daha başkalarının da olabileceğini düşündürmektedir.[6] Bunlar arasında Mastaba 3808'den sonra gelen en eski piramit, Üçüncü Hanedanlık döneminde, MÖ 2630 - 2610 tarihleri arasında inşa edilen Zoser Piramidi'dir.[7] Bu piramit ve onu çevreleyen kompleks genellikle, kesilmiş taşlı duvar işçiliğiyle inşa edilmiş dünyanın en eski anıtsal yapıları olarak kabul edilir.[8]
En ünlü Mısır piramitleri Gize'de yer almaktadır. Gize piramitlerinin birkaçı şimdiye kadar inşa edilmiş en büyük yapılar arasında sayılıyor.[9] Bunlardan en büyüğü Keops Piramidi olup Dünyanın Yedi Harikası arasında günümüze değin ulaşan tek yapıdır.[10]
Mısır piramidinin tasarımının, MÖ 4000-3500 gibi erken bir tarihe uzanan, tepesinde bir tapınak bulunan ve basamaklı bir piramidal yapı olan Sümer zigguratından yola çıkılarak geliştiği gözükmektedir.[11]
Erken Hanedan Dönemi (MÖ 3150-2686) zamanından itibaren yeterli imkanları bulunan Mısırlılar mastabalar olarak bilinen sıra benzeri yapılara gömüldüler.[12][13] Sakkara'da, 1. Hanedanlığın ikinci kısmından kalma Mastaba 3808'in, dış saray cephesi mastabasının içeri alınmış büyük, bağımsız olarak inşa edilmiş basamaklı piramit benzeri bir yapı içerdiği keşfedildi. Arkeolojik kalıntılar ve yazıtlar, bu döneme ait başka benzer yapıların da olabileceğini gösteriyor.[14]
Tarihsel olarak belgelenmiş ilk Mısır piramidi, Mısırbilimciler tarafından 3. Hanedan firavunu Zoser'e atfedilir. Mısırbilimciler sık sık veziri İmhotep'i piramidin mimarı olarak takdim etseler de, hanedan Mısırlılarının kendileri, eşzamanlı olarak veya karakter hakkında daha sonraki sayısız hanedan yazıtlarında, Zoser Piramidi'ni veya taş mimarinin icadını tasarlama konusunda ona itibar etmediler.[15] Zoser Piramidi dikdörtgen olduğu bilinmesine rağmen kural olarak ilk önce kare şeklindeki mastaba benzeri bir yapı olarak inşa edildi ve bugün gördüğümüz basamaklı piramit yapısını üretmek için bir dizi yığılma katmanı yoluyla birkaç kez genişletildi.[16] Mısırbilimciler, bu tasarımın, ölen firavunun ruhunun cennete yükselebileceği devasa bir merdiven olarak hizmet ettiğine inanıyor.[17]
Diğer piramitler, Zoser'den sonra 3. Hanedan döneminde denenmiş olsa da, Meidum, Dahshur ve Gize'nin büyük piramitlerinin inşasını sağlayan, basamak piramidinden gerçek piramit şekline geçiş yapan 4. Hanedan oldu. 4. Hanedan'ın son firavunu Şepseskaf ise bir piramit inşa etmedi ve 5. Hanedanlığın başlangıcında çeşitli nedenlerden ötürü inşaatın muazzam ölçeği ve hassasiyeti önemli biçimde azaldı ve bu daha sonraki piramitleri daha küçük, daha az iyi ve genellikle aceleyle inşa edilmiş halde bıraktı. 6. Hanedanlığın sonunda, piramit inşası büyük ölçüde sona ermişti ve ana yapı malzemesi taş yerine kerpiç olan Orta Krallık dönemine kadar yeniden büyük piramitler inşa edilmedi.[18]
Mısır'ın kendi piramit inşa döneminin sona ermesinden çok sonra, Mısır'ın büyük bir kısmının o zamanlar Napata'da bulunan Kuş Krallığı'nın yönetimi altına girmesinin ardından günümüz Sudan'da bir piramit inşa patlaması meydana geldi. 25. Hanedan olarak bilinen Napata yönetimi, MÖ 750'den MÖ 664'e kadar sürdü ve bu süre zarfında Mısır kültürü Kuşlular üzerinde silinmez bir izlenim bıraktı. Krallığın Meroe merkezli olduğu Kuş Krallığı tarihinin Meroitik dönemi (yaklaşık olarak MÖ 300 ile MS 300 arasındaki dönem), krallığın başkentlerinin yakınlarında inşa edilen iki yüzden fazla Mısır'dan esinlenilmiş yerli kraliyet piramidinin görüldüğü, tam anlamıyla piramit inşa edilen bir canlanma dönemi yaşadı.
Mısır'ın ikinci Eyyubi Sultanı Aziz Osman bin Selahaddin (1171–1198) Gize piramit kompleksini yok etmeye çalıştı. Bu yok etme hedefi çok büyük olduğu için sadece Menkaure Piramidi'ne zarar verdikten sonra pes etti.[19]
Mısır piramitlerinin şeklinin, Mısırlıların dünyanın yaratıldığına inandıkları ilkel höyüğü temsil ettiği düşünülüyor. Ayrıca piramitlerin şeklinin güneşin alçalan ışınlarını temsil ettiği de düşünülmektedir ve piramitlerin çoğu, uzaktan bakıldığında parlak bir görünüm vermek için cilalı, oldukça yansıtıcı beyaz kireçtaşıyla kaplanmıştır. Piramitler genellikle güneş ışımasına atıfta bulunan şekillerde adlandırılırdı. Örneğin, Dahshur'daki Eğik Piramit'in resmi adı Güney Parlayan Piramidi idi ve El Lahun'daki Senusret II'nin adı Senusret Partıltıları'ydı.
Genel olarak piramitlerin mezar anıtları olduğu kabul edilirken, inşa edilmelerine yol açmış olabilecek belirli teolojik ilkeler üzerinde devam eden anlaşmazlıklar vardır. Bir tahmine göre bir tür "diriliş makinesi" olarak tasarlanmıştırlar.[20]
Mısırlılar, gece gökyüzünün yıldızların etrafında dönüyor gibi göründüğü karanlık alanının, cennete giden fiziksel bir kapı olduğuna inanıyorlardı. Ana mezar odasından Keops Piramidi'nin tüm gövdesi boyunca uzanan dar şaftlardan biri, doğrudan gökyüzünün bu kısmının merkezine doğru işaret ediyor. Bu, piramidin, ölen firavunun ruhunu sihirli bir şekilde doğrudan tanrıların diyarına ulaştırmak için bir araç olarak tasarlanmış olabileceğini düşündürmektedir.[20]
Tüm Mısır piramitleri, Mısır mitolojisinde batan güneşin yeri olarak ölülerin krallığıyla ilişkilendirilen Nil'in batı kıyısında inşa edildi.[21]
1842'de Karl Richard Lepsius, 67 adet olmak üzere tespit ettiği ilk modern piramit listesini - günümüzde Lepsius piramit listesi olarak biliniyor - oluşturdu. O zamandan beri çok daha fazla piramit keşfedildi. Keşfedilen en az 118 Mısır piramidi tespit edilmiştir.[3] Lepsius'un "Başsız Piramit" olarak adlandırdığı 29. Piramit'in konumu, Lepsius'un yaptığı araştırmanın ardından piramidin çöl kumlarına gömülmesiyle ikinci kez kayboldu. Ancak 2008 yılında yapılan bir arkeolojik kazı sırasında tekrar bulundu.
Pek çok piramit kötü durumda veya çöl kumlarına gömülmüş vaziyettedir. Az düzeyde gözle tespit edilebilen piramitler en fazla moloz yığınları kadar görülebilmektedir. Sonuç olarak, arkeologlar daha önce bilinmeyen piramit yapılarını belirlemeye ve incelemeye devam etmektedir.
En son keşfedilen piramit, Altıncı Hanedan firavunu Teti'nin annesi Sakkara'daki Seşeşet'in 11 Kasım 2008'de keşfi duyurulan piramidiydi.
Zaviyet el-Mayitin'deki küçük Üçüncü Hanedan dönemi piramidi dışında Mısır'ın tüm piramitleri, Nil'in batı kıyısında yer alır ve çoğu, bir dizi piramit alanında gruplandırılmıştır. Bunların en önemlileri coğrafi olarak kuzeyden güneye doğru aşağıda listelenmiştir.
Piramitleri inşa etmek, büyük miktarlarda taşın hareket ettirilmesini gerektiriyordu. 2013 yılında, arkeolog Pierre Tallet tarafından Kızıldeniz yakınlarındaki Mısır çölünde keşfedilen papirüs, Nil Nehri boyunca kireçtaşı taşımakla görevli bir Mısır yetkilisi olan Merer'in Günlüğü'nü ortaya çıkardı. Bu papirüsler, modern Kahire'nin hemen dışındaki Firavun Khufu'nun mezarı olan Gize'deki Keops Piramidi'in inşasındaki süreçleri ortaya koyuyor.[23]
Piramidin inşasında kullanılan kireç taşının karadan taşınmasından ziyade - Merer'in Günlüğü'nde ve antik kanalların ve nakliye gemilerinin korunmuş kalıntılarından anlaşıldığı üzere - kireçtaşı bloklarının Nil Nehri boyunca taşındığına dair kanıtlar bulunmaktadır.[24] Taş ocağından çıkan blokların daha sonra şantiyeye ahşap kızaklarla taşınması ve kızağın önündeki kumun sürtünmeyi azaltmak için ıslatılması mümkündür. Su damlacıkları kum taneleri arasında köprüler oluşturarak birbirlerine yapışmalarına yardımcı oldu.[25]
- Pramitler ile ilgili görseller
.jpg)
Wikimedia Commons'ta Mısır Piramitleri ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.
- Ancient Egyptians from BBC History26 Temmuz 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Pyramids World Heritage Site in panographies – 360 degree interactive imaging
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
