Ezan

Ezan (Arapça: الأذان), İslâm dininde namaz vaktinin geldiğini insanlara bildirmek için yapılan çağrıya verilen isimdir. Ezân-ı Muhammedî olarak da adlandırılır. Ezan okuyan kişiye müezzin denir.

Arapça

Arapça: ‏الأذان

Çevriyazı

al'adhan

Anlamı

çağrı

Arapçada "duyuru, ilan, çağrı" anlamlarına gelen "adhan" sözcüğünden Türkçeye geçmiştir. Kökeni Türkçedeki "izin" sözcüğünün de kaynağı olan Arapça "idin" (kulak verme) sözcüğüdür.^[1]

Tarihçe

Ezana benzer çağrıların islam öncesinde tevhid kilisesine mensup Aksum kralı Ezana ve Adonai tapınması için kullanılan Yahudi dini çağrılarında da kullanıldığı ifade edilmektedir.^{[kaynak belirtilmeli]}

İlk ezan 622 yılında okundu.^{[kaynak belirtilmeli]} Ezandan önce Müslümanları namaza çağırmak için çeşitli yöntemler kullanılmaktaydı. Sabit bir yöntemde karar vermek üzere Muhammed'in de katıldığı istişare toplantılarında ortak bir karara varılmamış olup daha sonraları sahâbeden bazı kimselerin (Abdullah bin Zeyd) gördükleri rüyalar sonuncunda mevcut ezan kullanılmaya başlanmıştır.^[2] Muhammed'in emriyle ilk ezan Bilâl-i Habeşî tarafından okunmuştur.^[3]

Ezan ile ilgili Kur'an'ın Mâide, Tevbe, A‘râf ve Cum'a surelerinde çeşitli ayetler mevcuttur.

Sözleri

Ana madde: Fıkhî mezhepler

Sünni mezheplerinde ezan

Ana maddeler: Hanefîlik, Malikîlik, Şafiîlik, Hanbelîlik ve Zâhîrîlik

Tekrar	Arapça	Okunuşu	Türkçe Anlam
4x	الله أكبر	Allāhü ekber	Allah en büyüktür
2x	أشهد أن لا إله إلا الله	Eşhedü en lâ ilâhe illallah	Allah'tan başka tanrı olmadığına şehâdet ederim
2x	أشهد أن محمدا رسول الله	Eşhedü enne Muhammeden resûlullah	Muhammed'in Allah'ın elçisi olduğuna şehâdet ederim
2x	حي على الصلاة	Hayye ale's-salâh	Haydi namaza
2x	حي على الفلاح	Hayye ale'l-felâh	Haydi kurtuluşa
2x	*الصلاة خير من النوم	es-Salâtü hayrün mine'n-nevm*	Namaz uykudan hayırlıdır* (Sadece Sabah namazında okunur)
2x	الله أكبر	Allāhü ekber	Allah en büyüktür
1x	لا إله إلا الله	Lâ ilâhe illallah	Allah'tan başka tanrı yoktur

(*) Bu kısım sadece Sabah namazı için okunur.

Şiî mezheplerinde ezan

Şiiler, ezanlara Sünni müslümanlarin okuduğuna ek olarak 2 cümle daha eklemişlerdir (Aliyyen veliyyullah). Ali Allah'ın dostudur ibaresi yukarıda adı geçen cümledir.^{[kaynak belirtilmeli]}

Ana madde: Şiî tarikât ve mezhepler

Zeydî ezânı

Ana madde: Zeyd’îyye

Kere	Arapça	Okunuşu	Tercümesi[4]
4x	الله أكبر	Allāhü ekber	Allah en büyüktür
2x	أشهد أن لا إله إلا الله	Eşhedü en lâ ilâhe illallah	Allah'tan başka tanrı olmadığına şehâdet ederim
2x	أشهد أن محمدا رسول الله	Eşhedü enne Muhammeden resûlullah	Muhammed'in Allah'ın elçisi olduğuna şehâdet ederim
2x	حي على الصلاة	Hayye ale's-salâh	Haydi namaza
2x	حي على الفلاح	Hayye ale'l-felâh	Haydi kurtuluşa
2x	حي على خير العمل	Hayye alâ hayri'l-amel[5]	Amelin hayırlısına geliniz
2x	الله أكبر	Allāhü ekber	Allah en büyüktür
2x	لا إله إلا الله	Lâ ilâhe illallah	Allah'tan başka tanrı yoktur

Onikicilik i'tikadında ezan

Ana maddeler: İsnâ‘aşer’îyye, Onikicilik ve Câferîyye

Tekrar	Arapça	Okunuşu	Türkçe Anlam
4x	الله أكبر	Allāhü ekber	Allah en büyüktür
2x	أشهد أن لا إله إلا الله	Eşhedü en lâ ilâhe illallah	Allah'tan başka tanrı olmadığına şehâdet ederim
2x	أشهد أن محمدا رسول الله	Eşhedü enne Muhammeden resûlullah	Muhammed'in Allah'ın elçisi olduğuna şehâdet ederim
2x	اشهد ان علی ان ولی الله	Eşhedü enne Aliyyen veliyyullah***	Ali'nin Allah'ın dostu olduğuna şehâdet ederim
2x	حي على الصلاة	Hayye ale's-salâh	Haydi namaza
2x	حي على الفلاح	Hayye ale'l-felâh	Haydi kurtuluşa
2x	حي علی خير العمل	Hayye alâ hayri'l-amel[5]	Amelin hayırlısına geliniz
2x	الله أكبر	Allāhü ekber	Allah en büyüktür
2x	لا إله إلا الله	Lâ ilâhe illallah	Allah'tan başka tanrı yoktur

(***) "Ali’nin Allah’ın dostu olduğuna şehâdet ederim" gibi ifadeler Şîa'nın meşhur ve sahih rivayetlerinde yer almaz ve ezanın sözlerinden sayılmaz. Bununla birlikte bu cümlelerin okunması Şiî âlimleri arasında fiilî bir tasvip görmüş ve yaygınlık kazanmıştır.^{[kaynak belirtilmeli]}

Fâtımî-İsmâ‘ilî ezânı

Ana maddeler: İsmâ‘îl’îyye, Yedicilik, Mustâ‘lî’îyye ve Tâyyîb’îyye

Kere	Arapça	Okunuşu	Tercümesi[4]
4x	الله أكبر	Allāhü ekber	Allah en büyüktür
2x	أشهد أن لا إله إلا الله	Eşhedü en lâ ilâhe illallah	Allah'tan başka tanrı olmadığına şehâdet ederim
2x	أشهد أن محمدا رسول الله	Eşhedü enne Muhammeden resûlullah	Muhammed'in Allah'ın elçisi olduğuna şehâdet ederim
2x	اشهد ان مولانا عليا ولي الله	Eş-hedu enne Aliya Veli-ul-Lāh	Ali'nin Allah'ın vekili olduğuna tanıklık ederim
2x	حي على الصلاة	Hayye ale's-salâh	Haydi namaza
2x	حي على الفلاح	Hayye ale'l-felâh	Haydi kurtuluşa
2x	حي على خير العمل	Hayye alâ hayri'l-amel[5]	Amelin hayırlısına geliniz
2x	محمد و علي خير البشر و عطرة هما خير عطر	Muhammedun -ve- Ali-un Khayr-ul- beşer ve itrât-u- huma khayr-ul-itar[6]	Muhammed ve Ali en yüce insanlar ve onların soyları da en yücelerdendir
2x	الله أكبر	Allāhü ekber	Allah en büyüktür
2x	لا إله إلا الله	Lâ ilâhe illallah	Allah'tan başka tanrı yoktur

Fâtımî/İsmâ‘îlî/Davudî Bohra'ya göre Eş-hedu enne Mevlânâ Aliyen Veli ul-Lâh ("Ali'nin Allâh-u Zülcelâl-i vel-İkrâm'ın Vekili olduğuna tanıklık ederim") cümlesi ezânda söylenir ama ikâmede yer almaz ve "Eşhedü enne Muhammeden resûlullah" şeklinde ikişer defa tekrarlanır.

Ayrıca "Muhammedun -ve- Ali-un Khayr-ul-beşer ve itrât-u- humâ Khayr-ul-itâr" (Muhammed ve Ali en yüce insanlar ve onların soyları da en yücelerdendir.) denir. Yedinci kısımdaki "Hayye alâ hayri’l-amel" ifadesinden den sonra Eimmet Fatimiyyîn'den beri "İki" kez tekrarlanır. (İkâmede ise bunun yerine yine İki defa "Kad kamatis Salât" denir).

Bundan başka, Muhammed'in ölümünden sonra ezandan çıkarılan "Hayye alâ hayri’l-amel" de yüksek sesle, onun sünnetine uygun şekilde iki kez söylenir.

Okunuşu

Ezan okuyan bir imam.

İslam dininde genel kabule göre ezan okurken kıbleye yönelinir. Müezzin, Hayya ales-salah derken sağ tarafa, hayya alel-felah derken sol tarafa döner. Ezanda sesin yükselmesine yardımcı olsun diye iki parmağın uçları ile iki kulağın tıkandığı gözlenir. Ezanda, her cümle arasında bir bekleme yapılır. İkinci cümlelerde ses biraz daha yükseltilir. Buna teressül, irtisal denilir.

Araplardan farklı olarak Türklerde ezan her vakit farklı bir makamda okunur. Buna göre;

Sabah Ezanı: Sabâ makamında,

Öğle Ezanı: Rast makamında,

İkindi Ezanı: Hicaz makamında,

Akşam Ezanı: Segah makamında,

Yatsı Ezanı: Uşşak makamında okunur.

Cuma namazından önce verilen salâ da Hüseynî makamından söylenir.

Ülkelerine göre Ezan

Türkiye'de Ezan

Türkçe ezan

1932-1950 arasında okunan Türkçe ezan

Tanrı uludur (x4) Şüphesiz bilirim bildiririm Tanrı'dan başka yoktur tapacak (x2) Şüphesiz bilirim bildiririm Tanrı'nın elçisidir Muhammed (x2) Haydi namaza (x2) Haydi felaha (x2) Namaz uykudan hayırlıdır* (x2) Tanrı uludur (x2) Tanrı'dan başka yoktur tapacak *Sadece sabah ezanında söylenir.

Ana madde: Türkçe ezan

İlk Türkçe ezan 3 Şubat 1932'de Hafız Rıfat Bey tarafından Fatih Camii'nde okunmuştur. Diyanet İşleri Başkanlığı'nın 18 Temmuz 1932 tarihli bir genelgesi ile de ezanın sadece Türkçe okunmasına karar verilmiştir. Uygulama 16 Haziran 1950 tarihinde kabul edilen kanuna kadar sürmüş olup bu kanun ile ezanın okunmasında kullanılacak dil serbest bırakılmıştır.

İstiklâl Marşı

Türkiye millî marşının 8. kıtasında ezanın sürekliliği için dua yapılır. Bu kıta şu şekildedir:

Rûhumun senden, ilâhi, şudur ancak emeli;

Değmesin mabedimin göğsüne namahrem eli!

Bu ezanlar ki şehadetleri dinin temeli,

Ebedi yurdumun üstünde benim inlemeli.

Tartışmalar ve eleştiriler

Ezanın hoparlör kullanılarak okunması bazı dini yorumlarda uygunsuz karşılanır.^{[kaynak belirtilmeli]} Türkiye'de ise Diyanet İşleri Başkanlığı ezanın hoparlör ile okunmasının dinen sorun teşkil etmeyeceğini açıklamıştır.^[7]

Ayrıca bakınız

• Kamet

Kaynakça

Genel

• Büyük İslam İlmihali, Ömer Nasuhi Bilmen, Kahraman Yayıncılık

Özel

1. "ezan." 27 Eylül 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Nişanyan Sözlük. Erişim: 24 Eylül 2013
2. Ebû Dâvud, Salât 27, (498)
3. Ebû Dâvud, Salât 28, (505-507)
4. Alıntı: Adhan and Iqamah 20 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
5. Muhammed'in ölümünden sonra atıldığı iddia edilen kısım.
6. Fâtımîler Hâlifeliği Devri'nde eklenen kısım.
7. "Hoparlörle ezan okumak caiz midir?". Diyanet İşleri Başkanlığı. 7 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mayıs 2020.