Deniz Gezmiş
Türk Marksist–Leninist öğrenci lideri (1947–1972) / From Wikipedia, the free encyclopedia
Deniz Gezmiş (28 Şubat 1947, Ankara[3] - 6 Mayıs 1972, Ankara), Türk Marksist-Leninist öğrenci lideridir.
Deniz Gezmiş | |
---|---|
Doğum | 28 Şubat 1947(1947-02-28) Ayaş, Ankara, Türkiye |
Ölüm | 6 Mayıs 1972 (25 yaşında) Ulucanlar, Altındağ, Ankara, Türkiye |
Ölüm sebebi | Asılarak idam |
Defin yeri | Karşıyaka Mezarlığı, Ankara |
Milliyet | Türk |
Eğitim | İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi (1969'da ihraç edildi.) |
Etkin yıllar | 1965-1972 |
Organizasyon | THKO (1970-72) |
Tanınma nedeni | Öğrenci lideri |
Boy | 1,91 m (6 ft 3 in)[1][2] |
Siyasi parti | Türkiye İşçi Partisi (1961) (1965-1969) |
Ebeveyn(ler) | Cemil Gezmiş (d. 1922 - ö. 2000) Mukaddes Gezmiş (d. 1920 - ö. 2014) |
Akraba(lar) | Bora Gezmiş (ağabeyi) Hamdi Gezmiş (kardeşi) |
1965'te Türkiye İşçi Partisine üye oldu. 1968'de 6. Filo protestolarına katıldı. Olaylardan dolayı öğrencileri ayaklandırmaya teşvik suçundan hakkında yakalama kararı çıkarıldı ve 30 Temmuz 1968’de tutuklandı.[4] Kasım 1968'de yeni ABD Büyükelçisi Robert Komer'i protesto ettiği için tekrar tutuklandı.[5] 26 Aralık 1968’de Oya Sencer'in doktora tezinin kabul edilmemesi üzerine protestoları organize eden öğrenciler arasında olduğu için hakkında tutuklama verildi ve üniversite süresiz kapatıldı.[6][7] İstanbul Üniversitesinin kütüphanesine sol görüşlü Vedat Demircioğlu'nun ismini vermeleri üzerine sağ görüşlü öğrencilerle aralarında çıkan kavgaya karıştıktan sonra 18 Mart 1969'da tutuklandı.[8][9] Üniversite Reform Tasarısı'nı desteklemek için öğrenciler ve akademisyenler tarafından Mayıs 1969'da protestolar başladı.[10] İstanbul Üniversitesinin işgaline liderlik etti. Bitmeyen olaylardan dolayı üniversite yönetiminin Haziran 1969'da polis nezaretinde sınav yapılması kararından sonra protestolar şiddetlendi. Güvenlik kuvvetlerinin üniversiteye müdahalesi sırasında polis ve öğrenciler yaralandı.[11] Hakkında tekrar tutuklama kararı verildi.[12] 1969'da Filistin'de bulunan Filistin Demokratik Halk Kurtuluş Cephesinin gerilla kampına silahlı eğitim almak ve FDHKC üyeleri ile aynı safta savaşmak için gitti. 20 Aralık 1969'da yakalandı, 18 Eylül 1970'e kadar tutuklu kaldı. İstanbul Hukuk Fakültesinden kanun dışı eylemlere katıldığı için ihraç edildi. Bursa Cezaevi'nden tahliye edildikten sonra askere alınacakken Sivas'a sevki sırasında askerden kaçtı.[13] Silahlı Marksist-Leninist örgüt Türkiye Halk Kurtuluş Ordusunu kurdu. 29 Aralık 1970'te Yusuf Aslan'ın çaldığı bir otomobille giderken ABD Büyükelçiliği önündeki Kavaklıdere Polis Kulübesi'ni kurşunladı, iki Türk polisi ağır yaralandı.[13] 11 Ocak 1971'de Türkiye İş Bankası Emek Şubesi soygununu gerçekleştirdi. 4 Mart 1971 günü dört Amerikalıyı kaçırdı, bir bildiri yayımlayarak 400.000 dolar fidye ve "tüm devrimcilerin serbest bırakılmasını" istedi. Güvenlik güçleri 5 Mart'ta kendisini ve Amerikalıları bulmak için THKO'nun "karargâhı" sayılan ODTÜ'yü kuşattı. Öğrencilerle güvenlik güçleri arasında çatışma çıktı. 9 saat süren çatışmada 1'i komando er Mevlüt Meriç olmak üzere 3 kişi öldü, 26 kişi yaralandı. Üniversite süresiz kapatıldı. 9 Mart'ta Amerikalıları serbest bıraktı. 12 Mart 1971 Muhtırası'nın ardından yakalanarak yargılandı ve idama mahkûm edildi. Cezası ertesi yıl Yusuf Aslan ve Hüseyin İnan'la aynı gün infaz edildi.