II. Friedrich (Prusya kralı)

II. Friedrich (Almanca: Friedrich II.; 24 Ocak 1712 - 17 Ağustos 1786); 1740 yılından ölümüne kadar Prusya kralıydı. Prusya onun yönetimi altında topraklarını büyük ölçüde genişletti ve Avrupa'da önemli bir askerî güç haline geldi. Askeri alandaki başarıları ve ülkesinin kalkınması yolundaki çabalarından dolayı Büyük Friedrich (Friedrich der Große) adıyla anılır.

II. Friedrich (Prusya kralı)
Johann Georg Ziesenis tarafından portresi (1763)
Prusya Kralı Brandenburg Elektörü
Hüküm süresi	31 Mayıs 1740 – 17 Ağustos 1786
Önce gelen	I. Friedrich Wilhelm
Sonra gelen	II. Friedrich Wilhelm
Doğum	24 Ocak 1712(1712-01-24) Berlin, Prusya Krallığı
Ölüm	17 Ağustos 1786 (74 yaşında) Potsdam, Prusya Krallığı
Defin	Sanssouci, Potsdam
Eş(ler)i	Brunswick-Wolfenbüttel Prensesi Elisabeth Christine (e. 1733)
Hanedan	Hohenzollern
Babası	Prusya Kralı I. Friedrich Wilhelm
Annesi	Hannover Prensesi Sophia Dorothea
İmza

Büyük Friederich, Avusturya'nın Kutsal Roma İmparatorluğu'nun varisi olmasına karşı çıkıyordu. Habsburg Hanedanı'nın himayesi altında bulunan, dönemin önemli sanayi bölgelerinden birisi olan Silezya topraklarında hak iddia etti ve 1740 yılında Silezya'ya savaş ilan ederek yaklaşık olarak yedi haftada toprakların neredeyse tamamını işgal etti.^[1] 1744'te Bohemya'ya topraklarına saldırması sonucunda Bavyera, Saksonya, Avusturya Prusya'ya savaş ilan etti. Ancak Friederich önderliğindeki Prusya ordusu, tüm düşmanların üstesinden gelmeyi başardı. Bu savaşın ardından 1745'te imzalanan barış anlaşması ile Prusya, kendisine Silezya topraklarında hak tanınması karşılığında işgal edilen bölgelerden geri çekildi. Fakat imparatoriçe Maria Theresia yenilgiyi kabul edemeyerek müttefikleri Fransa ve Rusya ile toprakları geri alma konusunda görüşmeler yürütmeye başladı. Lakin 1756'da Friederich bu görüşmelerden haberdar oldu ve önce davranarak Saksonya ve Bohemya topraklarının önemli bir kısmını işgal etti ve Prag'a muhasara düzenledi.^[2][3][4] Ardından Avusturya ve Rus imparatorluğu, Fransa krallığı ve İsveç Prusya'ya savaş ilan etti. Aldığı destekler sayesinde Avusturya ordusu, Prusya askerlerini işgal edilen bölgelerden püskürtmeyi başardı ve 1763'te imzalanan barış anlaşması ile savaş sona erdi. Bu anlaşma Prusya'ya ekonomik ve askeri açıdan büyük kazanç sağlayarak anlaşmadan büyük bir güç olarak ayrılmasını sağladı.^[5][6]

Adı geçen savaşlar beraberinde Prusya için büyük ekonomik sorunlar getirdi. Friederich, yaklaşık on yıl gibi bir süre zarfında ekonomiyi önemli ölçüde geliştirdi ve ordunun nüfusunu artırarak orduyu güçlendirdi. Müteakip olarak 1772 yılında Polonya Krallığına haiz toprakların Avusturya ve Rusya ile kendisi arasında paylaştırılması üzerine bir teklifte bulundu.^[7] Lakin bir gelecek yanıtı beklemeden Polonya'nın kuzey topraklarını ilhak etti. Bunun ardından doğuda Ruslar ve batıda Avusturyalılar Polonya topraklarına işgallerde bulundular.^[5]

Hayatı

24 Ocak 1712'de Berlin'de doğdu. Prusya tahtının veliahtı Friedrich Wilhelm (1688-1740) ile İngiltere kralı I. George'un kızı Sophie Dorothea'nın büyük oğluydu. Babası, dedesi ilk Prusya kralı I. Friedrich'in (1657-1713) ölümü üzerine I. Friedrich Wilhelm adıyla kral oldu. Gençliğinde Frederick savaş sanatından çok müzik ve felsefeyle ilgilenmiş, bu da otoriter babası I. Friedrich Wilhelm ile çatışmasına yol açmıştır. Sert ve sıkı bir disiplinle yetiştirilen Friedrich, bu disiplinden kurtulabilmek ve babasının Hermann von Katte ile olan ilişkisinde kendini baskılaması sebepleriyle 18 yaşındayken arkadaşları Teğmen Hans Hermann von Katte ve Teğmen Peter Karl Christoph von Keith ile Büyük Britanya'ya kaçma girişiminde bulundu; ancak Keith'in son anda pişmanlık duyarak yetkililere haber vermesi üzerine bu plan ortaya çıkarıldı. Friedrich, sevgilisi Katte'ın^[8] idamını seyretmek zorunda bırakılarak cezalandırıldı.

1738 yılında mason oldu ve bu şekilde mason olan Fransız Aydınlanmacıları'yla tanıştı. Özellikle Voltaire ile sık sık mektuplaştı bu şekilde Fransa'daki bu devrimci Aydınlanma hareketlerini takip etti.

Hükümdarlığı

Babasının 31 Mayıs 1740'ta ölmesi üzerine tahta çıkan II. Friedrich, babasının çeşitli uygulamalarına son verdi ve onun bin bir güçlükle kurduğu muhafız alayını dağıttı. 1740'ta Avusturya'ya bağlı Silezya'yı işgal etmesi, Avusturya'yla savaşa girmesine yol açtı. Avusturya'nın içinde bulunduğu durumdan (Avusturya Veraset Savaşı) faydalanan Friedrich, I. Silezya Savaşı olarak bilinen bu savaştan Haziran 1742'de imzalanan Breslau Anlaşması'yla zaferle çıktı.

1744'te Avusturya'yla tekrar savaşa giren Friedrich, II. Silezya Savaşı olarak bilinen bu savaşta Silezya'ya çekilmek zorunda kaldı, ancak Silezya'da yapılan 3 çarpışmayı kazandı. 1745'te imzalanan Dresden Anlaşması'yla Silezya'nın büyük bir kısmını ele geçirdi.

Bu olaydan sonraki 11 yıl olaysız ve savaşsız geçti. Friedrich, ülkesinde çeşitli reformlar yaptı ve ordusunu güçlendirdi.

1756'da patlak veren Yedi Yıl Savaşı (1756-63) süresinde Prusya ordusu başta ağır yenilgilere uğradı. Hatta 1759'da başkent Brandenburg istila edildi. Ancak 1759'dan sonra şansı dönen Prusya ordusu, düşmanlarını her cephede bozguna uğrattı. Ancak bu çarpışmalar Prusya ordusunun asker sayısını önemli ölçüde azalttı. Rus Çariçesi Yelizaveta 1762'de ölünce, yerine geçen ve Friedrich'in hayranı olan Çar III. Petro, Prusya'yla barış anlaşması yapmakla kalmadı, savaşta Rusya'nın ele geçirdiği bölgeleri de geri verdi. Çar III. Petro'nun aynı yıl devrilmesine karşın, Prusya şimdi daha iyi durumdaydı. İsveç'in de Prusya'yla barış anlaşması imzalayarak savaştan çekilmesinin ardından Prusya'nın düşmanı olarak kalan Fransa ile Avusturya, 1763'te barış anlaşması imzalayarak savaştan çekildiler ve Yedi Yıl Savaşı, Friedrich'in zaferiyle sonuçlandı.

Friedrich, savaştan sonra ülkenin refahı için harekete geçti. Merkantilist bir ekonomi politikası izleyerek, devlet maliyesini güçlendirmeye çalıştı. Ancak bu amaçla koyduğu ağır vergiler, tepkiyle karşılandı. Sanatçı ve yazarları koruyan ve kendisi de bir yazar olan Friedrich, ancak Alman yazar ve sanatçıları sevmiyor, Fransız yazar ve sanatçılara büyük hayranlık duyuyordu.

Friedrich, ülke yönetiminde ve adalet işinde de başarılı oldu; ilk Alman yasa derlemesini hazırlattı ve eğitim alanında çeşitli yenilikler yaparak, Prusya'nın eğitim alanında bütün dünyada 1. olmasını sağladı. Francesco Algarotti, d'Argens, Julien Offray de La Mettrie gibi filozofları Berlin'e davet etti. Ayrıca anadili Almanca yerine sıklıkla Fransızca kullanmayı tercih ediyordu.

Friedrich 17 Ağustos 1786'da öldüğünde, Prusya Avrupa'nın en önemli ülkelerinden sayılıyordu. Friedrich'in ölümünden sonra yerine kardeşi August Wilhelm'in (ölümü 1758) oğlu II. Friedrich Wilhelm (1744-1797) geçti.

Ölümü ve Mirası

Hayatının sonlarına doğru giderek daha yalnız bir yaşam biçimi benimsedi. Sanssouci'deki yakın arkadaş çevresi yavaş yavaş yok oldu. Bu durum Friedrich'i giderek daha eleştirel ve keyfi hale getirdi. Friedrich, aydın reformları ve askeri zaferleri sebebiyle Prusya halkı arasında mükemmel ölçüde popülerdi. Berlin vatandaşları, idari veya askeri incelemelerden döndüğünde daima onu alkışlarlardı. Prusya halkı tarafından "Der Alte Fritz" (Yaşlı Fritz) mahlası aldı ve bu lakap mirasının bir parçası haline geldi. Friedrich, popülaritesine karşı pek bir önem beslemiyordu. Bu sebeple "Marquises de Pompadour" (Fransız kraliyet metresinin adına bir gönderme) adını verdiği köpeği (İtalyan Tazısı)^[9] ile vakit geçirmeyi tercih etti.^[10] 60'lı ve 70'li yaşlarında astım, gut ve diğer hastalıkları onu büyük ölçüde etkilemesine rağmen şafaktan önce uyanır, günde altı ila sekiz fincan kahve içer (hardal ve tane karabiberle karıştırılmış) ve devlet işlerine verdiği önemi mükemmel bir azimle devam ettirirdi.^[11]

Friedrich 17 Ağustos 1786 sabahında, Sanssouci'deki çalışma odasındaki koltukta 74 yaşında öldü. Yanında köpeğinin gömüldüğü Sanssouci'nin bağ terasında defnedilmesini istedi. Ancak yeğeni ve halefi olan II. Friedrich Wilhelm, Potsdam Kilisesi'nde babasının yanına defnedilmesini emretti. II. Dünya Savaşı'nın sonlarına doğru Alman diktatör Adolf Hitler, Friedrich'in tabutunun yıkımdan korunması için bir tuz madenine saklanmasını emretti. 1946'da Amerika Birleşik Devletleri Ordusu naaşı Marburg'a taşıdı ve 1953'te Friedrich ve babasının tabutları Burg Hohenzollern'e nakledildi.^[12]

Ölümünün 205. yıldönümü olan 17 Ağustos 1991'de Friedrich'in tabutu, Prusya bayrağıyla örtülü ve Bundeswehr onur muhafızları tarafından korunan bir şekilde Sanssouci'deki şeref mahkemesinde bekletildi. Gece vaktinde Friedrich'in naaşı kendisinin ölmeden önce belirttiği gibi, gösterişten uzak bir şekilde inşa ettirdiği kriptaya bağ terasında defnedildi. Mezarını ziyaret edenler, Prusya'da patatesin yaygınlaşmasına sağladığı katkılar sebebiyle mezar taşına sık sık patates bırakırlar.^[13]

Notlar

1. Frederick II, King of Prussia; Luvaas, Jay (1999). Frederick the Great on the art of war. Internet Archive. New York : Da Capo Press. s. 3. ISBN 978-0-306-80908-8.
2. Frederick William Longman. Frederick the Great and the Seven Years' War (İngilizce). Harvard University. s. 98-99.
3. MacDonogh, Giles (2000). Frederick the Great : a life in deed and letters. Internet Archive. New York : St. Martin's Press. s. 248. ISBN 978-0-312-25318-9.
4. Ropes, Arthur R. (1891). "Frederick the Great's Invasion of Saxony, and the Prussian 'Mémoire Raisonné,' 1756". Transactions of the Royal Historical Society. 5: 157-175. doi:10.2307/3678050. ISSN 0080-4401. 15 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Haziran 2024.
5. Fulbrook, Mary; Gürses, Sabri (20 Şubat 2024). Kısa Almanya Tarihi. ISBN 978-625-6774-35-3.
6. Ropes, Arthur R. (1891). "Frederick the Great's Invasion of Saxony, and the Prussian 'Mémoire Raisonné,' 1756". Transactions of the Royal Historical Society. 5: 174. doi:10.2307/3678050. ISSN 0080-4401. 15 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Haziran 2024.
7. Kugler, Franz; Moriarty, E. A. (Edward Aubrey); Menzel, Adolph (1845). The pictorial history of Germany during the reign of Frederick the Great: comprehending a complete history of the Silesian campaigns, and the seven years war. Harvard University. London, Henry G. Bohn.
8. "Hans Hermann von Katte | German military officer". Encyclopedia Britannica (İngilizce). 19 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Aralık 2020.
9. Ritter, Gerhard (1970). Frederick the Great; a historical profile. Internet Archive. Berkeley, University of California Press.
10. Richard, Ernst (1913). History of German civilization; a general survey. University of California Libraries. New York : The Macmillan Company.
11. MacDonogh, Giles (2000). Frederick the Great : a life in deed and letters. Internet Archive. New York : St. Martin's Press. ISBN 978-0-312-25318-9.
12. Alford, Kenneth D. (3 Nisan 2003). Nazi Plunder: Great Treasure Stories Of World War II (İngilizce). Hachette Books. ISBN 978-0-306-82090-8. 13 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Haziran 2024.
13. "Frederick the Great at Peace--Not Germany - Los Angeles Times". web.archive.org. 8 Kasım 2020. 8 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Haziran 2024.

Dış bağlantılar

• Digital edition of Frederick the Great's Works 25 Ağustos 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. by Trier University Library (Almanca,Fransızca)
• Voltaire and Frederick the Great by Lytton Strachey (İngilizce)
• Story about Frederick and Madame de Pompadour (Almanca)
• Free scores 26 Mart 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. at the Mutopia Project (İngilizce)
• History of Frederick II of Prussia by Thomas Carlyle 21 Eylül 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Project Gutenberg Ebook (İngilizce)

Wikimedia Commons'ta Friedrich II of Prussia ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur