Loading AI tools
Orta Doğu'da bir ülke Vikipedi'den, özgür ansiklopediden
Birleşik Arap Emirlikleri (Arapça: الإمارات العربية المتحدة, el-İmârâtü'l-Arabiyyetü'l-Müttahide), kısaca BAE, Orta Doğu'da Arap Yarımadası'nın güneydoğusunda bulunan, Umman ve Suudi Arabistan'la komşu olan ülke. BAE, Abu Dabi, Dubai, Acman, Füceyre, Resü'l-Hayme, Şârika ve Ümmü'l-Kayveyn adlı yedi emirlikten oluşmaktadır. Ülkenin başkenti ve büyük ikinci emirliği olan Abu Dabi, aynı zamanda ülkenin siyasi, endüstriyel ve kültürel merkezi konumundadır.[7]
Birleşik Arap Emirlikleri الإمارات العربية المتحدة el-İmârâtü'l-Arabiyyetü'l-Müttahide | |||||
|---|---|---|---|---|---|
Slogan الله ,الوطن ,الرئيس Allah, el-Vaṭan, er-Re'īs "Allah, Vatan, Lider" | |||||
.svg) | |||||
| Başkent | Abu Dabi | ||||
| En büyük | Dubai | ||||
| Resmî dil(ler) | Arapça | ||||
| Etnik gruplar | % 16,5 Emirlik halkı (vatandaş), % 83,5 yabancı işçilera | ||||
| Resmî din | İslam[1] | ||||
| Demonim | BAE'li[2] | ||||
| Hükûmet | Emirlikler federasyonu | ||||
| |||||
| Yasama organı | Federal Ulusal Konsey | ||||
| Tarihçe | |||||
| |||||
| Yüzölçümü | |||||
• Toplam | 83.600 km2 (115.) | ||||
• Su (%) | önemsiz miktar | ||||
| Nüfus | |||||
• 2020 tahminî | 9.890.400[3] (92..) | ||||
• 2005 sayımı | 4.106.427 | ||||
• Yoğunluk | 99/km2 (110.) | ||||
| GSYİH (SAGP) | 2021 tahminî | ||||
• Toplam | 683,182 milyar $[4] (34.) | ||||
• Kişi başına | 59.844 $[4] (12..) | ||||
| GSYİH (nominal) | 2021 tahminî | ||||
• Toplam | 401,513 milyar $[4] (33.) | ||||
• Kişi başına | 35.171 $[4] (24.) | ||||
| Gini (2014) | 32.5[5] orta | ||||
| İGE (2019) |  0.890[6]çok yüksek · 31. | ||||
| Para birimi | BAE Dirhemi (AED) | ||||
| Zaman dilimi | UTC+4 (GST+4) | ||||
| UTC+4 (not observed) | |||||
| Tarih formatı | gg/aa/yyyy (CE) | ||||
| Trafik akışı | sağ | ||||
| Telefon kodu | +971 | ||||
| İnternet alan adı | .ae, امارات. | ||||
16. yüzyılda başlayan Portekiz etkisi 17. yüzyılda yerini İngilizlere bıraktı. Başat kabile Kavasim ile Arabistan içlerinden gelen Hanbelîleri korsan olarak ilan eden İngilizler, 1819-1820'de kıyı limanlarına karşı saldırıya geçti. Aslında İngilizlerin asıl amacı, bölge ticaretini kendi egemenlikleri altına almaktı. Mahalli esnafın büyük bir direnişi dahi İngilizleri deniz ticaretini kendi güdümleri altına almalarını engelleyemedi ve sonunda korsanlığa son veren 1820 Denizlerde Genel Barış Antlaşması'nı zorla kabul ettirdiler. 1853 yılında Denizlerde Kalıcı Ateşkes Antlaşması'nın imzalanması üzerine bölgeye Ateşkes Kıyısı adı verildi. İngilizler 1892 yılında Özel Ayrıcalık Antlaşması olarak bilinen bir paktın oluşmasını sağlayarak bölgenin dış politikasını denetim altına aldılar.
Ateşkes Kıyısı 1873-1947 arasında İngiliz Doğu Hindistan Kumpanyası, sonraki yıllarda da İngiliz Dışişleri Bakanlığı tarafından yönetildi. 1971 yılında İngilizlerin Basra Körfezi'nden çekilmesi üzerine emirlikler "Birleşik Arap Emirlikleri" adı altında bir federasyon oluşturarak 2 Aralık 1971 tarihinde İngiltere'den bağımsızlıklarını ilan etmişlerdir. Ülkede bağımsızlık günü millî bayram olarak kutlanılır. Anayasası ise, yine 2 Aralık 1971'de oluşturulmuştur.
Birleşik Arap Emirlikleri'nin en önemli gelir kaynağı petroldür. 1992'de toplam 837 milyon varil petrol üretmiştir.[kaynak belirtilmeli] OPEC ülkeleri arasında 1993'te gerçekleştirilen anlaşmadan sonraki günlük petrol üretimi 2 milyon 160 bin varildir.[kaynak belirtilmeli] 1993'teki petrol rezervi 64 milyar 750 milyon varil olarak tahmin ediliyordu. Doğal gazın da ülke ekonomisine önemli katkısı olmaktadır. 1992'de 25.5 milyar m³ doğal gaz üretmiştir.[kaynak belirtilmeli] 1993'teki doğal gaz rezervi de 5.5 trilyon m³ olarak tahmin ediliyordu. Petrol ve doğal gazdan elde edilen gelirin gayri safi yurt içi hasıladaki payı %47'dir.
Şubat 2021'de Birleşik Arap Emirlikleri, BAE vatandaşlık kanununda önemli değişiklikler yaptı. Hükûmet, nitelikli yatırımcıların ve özel yeteneklere sahip kişilerin aileleriyle birlikte vatandaşlığa alınmasına izin vermeye karar verdi. Birleşik Arap Emirlikleri, ekonomisine katkıda bulunabilecek yatırımcıların yanı sıra özel yetenekleri de ülkeye çekmeyi hedefliyor.[8]
Ülkenin en önemli sanayi kuruluşları petrol arıtma tesisleridir.[kaynak belirtilmeli] Ruveys'teki arıtma tesisleri günde 300.000 varil petrol işleyebilmektedir. Ruveys'te ayrıca petrol yan ürünleri çıkaran petrokimya tesisleri bulunmaktadır. Aynı bölgede doğal gaz işleme tesisleri de kurulmuştur ve bu tesislerde propan ve bütan gaz üretilmektedir. Ummunnar'daki arıtma tesisleri de günde 60.000 varil petrol işleyebilmektedir.
Birleşik Arap Emirlikleri petrol gelirlerini diğer sanayi alanlarında değerlendirmek suretiyle millî sanayisini geliştirmeye çalışmaktadır. Bu amaçla birçok fabrika ve sanayi tesisi kurulmuştur. Başta gelen sanayi tesisleri çimento, alüminyum, kablo ve kiremit üretimi üzerinedir.[kaynak belirtilmeli] Bunların yanı sıra bazı küçük sanayi tesisleri de kurulmuştur. İmalat sanayisinin gayri safi yurt içi hasıladaki payı %7'dir.[kaynak belirtilmeli] Çalışan nüfusun yaklaşık %14'ü sanayi sektöründe iş görmektedir.[kaynak belirtilmeli] Buna petrol tesislerinde çalışanlar da dahildir.
Birleşik Arap Emirlikleri'nin hem Basra Körfezi hem de Umman Denizi boyunca uzun birer kıyısının olması balıkçılık ve inci avcılığı imkânı vermektedir. İnci ticareti eski önemini kısmen kaybetmiş olsa da balıkçılık yine bir gelir kaynağı olarak sürdürülmektedir. 1991'de 92,5 ton balık ve deniz ürünü avlanmıştır.
Topraklarının genelde çöl olmasına rağmen ülkede modern usullerle kısmen tarım da yapılmaktadır.[kaynak belirtilmeli] 1992'de başta hurma olmak üzere 240 bin ton meyve, 365 bin ton sebze üretilmiştir. Çok yaygın olmamakla birlikte hayvancılık da yapılmaktadır. 1992'de ülkede 55 bin baş sığır, 275 bin baş koyun bulunuyordu. Tarım ve hayvancılıktan elde edilen gelirin millî gelir içindeki payı %2'dir. Tarım, hayvancılık ve balıkçılık sektöründe çalışanlar tüm çalışan nüfusun %6.4'ünü oluşturmaktadır.
Dış ticaretten de önemli miktarda gelir sağlanmaktadır. Dubai Emirliği'nin merkezi olan Dubai şehri aynı zamanda bir ticaret merkezidir. Bu şehirde Râşid ve Cebeli Ali Limanı adlı iki büyük limanın bulunması şehre ticari yönden canlılık kazandırmaktadır. Adı geçen limanlar vasıtasıyla ülkenin dünyayla deniz bağlantısı sağlanmaktadır.
Dubai'nin bir ticaret merkezi olmasında buranın yönetiminin ekonomik politikasının da etkisi olmuştur. Dubai yönetimi yabancı sermaye sahiplerine ve ticaretçilere her türlü kolaylığı sağlamaktadır. Dubai'nin yanı sıra Ebu Zaby'da da geniş kapasiteli, modern donanımlı iki uluslararası liman bulunmaktadır. Dış ticarete önem verilmesi ve yabancı sermaye sahiplerine kolaylık sağlanması ülkede bankacılık sektörünün gelişmesine de imkân sağlamıştır. Çalışanların üçte ikisinin Asyalılardan oluştuğu belirlenmiştir. Yabancıların ülkede ucuz bir işgücü olarak değerlendirilmesi toplumdaki sosyal dengelerin bozulmasına yol açmıştır.[kaynak belirtilmeli]
BAE; petrol, petrol ürünleri ve doğal gazın yanı sıra alüminyum, inci, hurma ve kurutulmuş balık ihraç etmektedir. İthal ettiği malların başında ise makineler, ulaşım araçları, elektrikli ve elektronik araçlar, dayanıklı tüketim malları, kimyasal maddeler, ilaç, gıda maddeleri, canlı hayvan gelir. Dış ticareti daha çok Amerika Birleşik Devletleri, Fransa, Hollanda ve Japonya iledir.[kaynak belirtilmeli] Dış ticaretinde açık olmamaktadır.[kaynak belirtilmeli] 1990'da ihracatı ithalatından yaklaşık 8,5 milyar dolar daha fazla olmuştur.[kaynak belirtilmeli]
Ülke monarşi ile yönetilen Yedi Emirlikten oluşan federasyon ile yönetilir. (Arapçada el-İmârât el-Arabiyye el-Müttahide İngilizcede United Arab Emirates) Birleşik Arap Emirlikleri'nde emirlikler iç işlerinde bağımsız, dış işlerinde Birleşik Arap Emirlikleri'ne bağlıdır. Ülkenin başkenti Abu Dabi'dir. En büyük şehri ise dünyaca ünlü kent olan Dubai'dir. Körfez ülkeleri içerisinde en liberal dış ticaret rejimine sahiptir.
Askeri Organlar: Silahlı Kuvvetler, Deniz Kuvvetleri (Denizcilik ve Kıyı Güvenlik Kuvvetleri), Hava ve Hava Savunma Kuvvetleri, Federal Polis Kuvvetleri. Askerlik Hizmeti yaşı ve Zorunluluğu: 18 yaşındaki herkes; zorunlu askerlik hizmeti bulunmamaktadır.
| Yıl | Nüfus | %± Artış |
|---|---|---|
| 1960 | 92,610 | — |
| 1963 | 95,000 | 0,85% |
| 1968 | 180,226 | 13,66% |
| 1975 | 557,887 | 17,52% |
| 1980 | 1,042,099 | 13,31% |
| 1985 | 1,379,303 | 5,77% |
| 1995 | 2,411,041 | 5,74% |
| 1999 | 2,938,000 | 5,07% |
| 2005 | 4,106,427 | 5,74% |
| 2010 | 8,264,070 | 15,01% |
| 2011 | 8,925,096 | 8,00% |
| 2012 | 9,205,651 | 3,14% |
| 2013 | 9,346,129 | 1,53% |
| Kaynaklar:[9][10][11] | ||
Birleşik Arap Emirlikleri'nde her 100 kadına 219 erkek düşer, 25-64 arasında bu oran 322'ye kadar çıkar. Bu oranlar Katar'dan sonra erkeklerin aleyhine olan dünyanın en yüksek ikinci cinsiyet oranlarıdır.[12]
Ülkede diğer Arap ülkelerinde olduğu gibi resmî dil Arapçadır. Eğitim genelde İngilizcedir ve özellikle iş hayatında yaygın olarak İngilizce kullanılır. Ülkede çok yabancı olduğu için (Hintçe, Endonezce) İngilizce de yaygındır. Ticaret dili Fransızca, Arapça, Farsça ve İngilizcedir.
Ülkedeki en yaygın din ise %77'lik oranıyla İslam'dır. Azınlık dinleri olarak da %12 ile Hristiyanlık, %4 ile Hinduluk ve diğer dinler takip ederler.
BAE'de 1991'de 13 milyar 790 milyon kw/saat elektrik üretilmiştir.[kaynak belirtilmeli] Aynı yıldaki elektrik tüketimi de bu rakama eşittir. Kişi başına yıllık elektrik tüketimi ortalama 8460 kw/saattir.[kaynak belirtilmeli] Yapımı devam eden dört reaktörlü Barakah Nükleer Enerji Santrali'nin işletme lisansının 60 yıllığına Nawah Energy Company şirketine verildiği 17 Şubat 2020'de duyuruldu. İkinci reaktörü de %95 oranında inşa edilmiş santral, tamamlandığında toplam 5 bin 600 megawatt elektrik üretebilecek.[13]
Birleşik Arap Emirlikleri'nin dört havaalanı mevcuttur ve hepsi de uluslararası trafiğe açıktır. Daha önce Gulf Air'a ortak olan ülke, 1985'te söz konusu şirketten ayrılarak kendi havayolu şirketini (Emirates) kurdu. Ülkenin ithalat ve ihracatta kullanılan birçok limanı bulunmaktadır. BAE'nin 100 grostonun üstünde yük taşıyabilen 276 gemisi vardır. (Limanları ve deniz nakliyatı hakkında ayrıca "Ekonomi" kısmına bkz.) Birleşik Arap Emirlikleri'nin 4500 km. karayolu mevcuttur.[kaynak belirtilmeli] Bu ülkede ortalama 4 kişiye bir motorlu ulaşım aracı düşmektedir.[kaynak belirtilmeli]
BAE'de 35 hastane, 3220 doktor, 190 diş doktoru, 7250 hemşire mevcuttur.[kaynak belirtilmeli] 615 kişiye bir doktor düşmektedir. Sağlık hizmetleri iyi bir seviyededir.[kaynak belirtilmeli] Sağlık kurumları modern cihazlarla donatılmıştır.
.jpg)
Ortaöğretim düzeyindeki eğitim sistemi, Abu Dabi Eğitim Konseyinin yetkisi altında olduğu Abu Dabi hariç tüm emirliklerde eğitim, Eğitim Bakanlığı tarafından izlenir. Sistem, İlkokul, ortaokul ve liseden oluşur. Devlet okulları devlet tarafından finanse edilir ve müfredat, Birleşik Arap Emirlikleri'nin kalkınma hedeflerine uyacak şekilde oluşturulur. Devlet okulunda eğitim dili Arapçadır ve ikinci dil olarak İngilizce öğretilmektedir. Uluslararası akreditasyona sahip birçok özel okul da bulunmaktadır. Ülkedeki devlet okulları BAE vatandaşları için ücretsizdir, özel okulların ücretleri ise değişiklik göstermektedir.
Yükseköğretim sistemi Yükseköğretim Bakanlığı tarafından izlenmektedir. Bakanlık ayrıca lisans kurumlarına öğrenci kabul etmekten de sorumludur.[14] 2015 yılında yetişkin okuryazarlık oranı %93,8 idi.[15]
BAE, eğitim ve araştırmayı geliştirmeye büyük ilgi göstermiştir. Girişimler arasında CAEM Araştırma Merkezlerinin ve Masdar Bilim ve Teknoloji Enstitüsü ile İşletme Geliştirme Enstitüsünün kurulması yer alır.[16] QS Sıralamasına göre, ülkedeki en üst sıradaki üniversiteler Birleşik Arap Emirlikleri Üniversitesi (dünya çapında 421-430.), Halife Üniversitesi (dünya çapında 441-450.), Sharjah Amerikan Üniversitesi (431-440.) ve Sharjah Üniversitesidir (dünya çapında 551-600).[17] Birleşik Arap Emirlikleri, Küresel İnovasyon Endeksi'nde 2019'da 36. sırada iken, 2021'de 33. sırada yer aldı.[18][19][20][21]
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
