Bialistok-Minsk Muharebesi

Bialistok-Minsk Muharebesi Alman Merkez Ordular Grubu'nun, Barbarossa Harekâtı'nın açılış evresinde, Sovyet sınırından ileri hareket sırasında icra ettiği bir operasyondur. Operasyon, 22 - 29 Haziran 1941 tarihleri arasında gerçekleşmiştir. Alman harekâtının bu kesimdeki operatif hedefi, Kızıl Ordu kuvvetlerinin Minsk civarında kuşatılmasıydı. Alman kuvvetleri, bölgedeki Kızıl Ordu birliklerini kuşatmayı başardı. Fakat bir hafta boyunca giriştikleri taarruzlar püskürtüldü. Bu durum Alman Üst Komutanlığı'nda, ileri harekâtın momentini yitireceği endişesi yaratmıştır. Ancak tüm Sovyet karşı taarruzları ve yarma girişimleri başarısız oldu ve bozguna uğrayan bu birliklerden çok sayıda esir alındı. Bundan sonraki günlerde Alman ileri hareketi öylesine hızlı gelişti ki birçok Alman, Sovyetler Birliği'nin daha şimdiden yenilgiye uğratılmış olduğuna inanmaya başladı.

Bialistok-Minsk Muharebesi
II. Dünya Savaşı Doğu Cephesi
Bialistok–Minsk cebinde imha olan Sovyet kuvvetlerini inceleyen bir Alman askeri.
Tarih 22 - 29 Haziran 1941 Bölge Doğu Polonya - Belarus Sonuç Alman zaferi
Taraflar
Sovyetler Birliği	Almanya
Komutanlar ve liderler
Dmitri Pavlov  Vladimir Efimoviç Klimovskih  Ivan Vasilieviç Boldin	Fedor von Bock
Güçler
675,000 asker 4,522 tank	750,000 asker 1,936 tank
Kayıplar
341,073 ölü veya esir[1] 76,717 yaralı toplam 417,790[2] 4,799 tank 9,427 top[2] 1,669 uçak[3]	276 uçak

Harekât öncesi

Mareşal Fedor von Bock komutasındaki Merkez Ordular Grubu, Polonya üzerinden Białystok - Minsk - Smolensk ekseninden Moskova yönünde taarruz etmekle görevliydi. Merkez Ordular Grubu, 4. Ordu ve 9. Ordu'dan oluşmaktadır. Ordular Grubu'nun zırhlı unsurları ise General Hermann Hoth'un 3. Panzer Grubu ile General Heinz Guderian'ın 2. Panzer Grubu'dur. İki piyade ordusu 33 tümenden, panzer orduları 9 zıhlı, 6 mekanize ve bir süvari tümeninden oluşmaktadır. Hava desteği, Luftwaffe'nin 2. Hava Filosu tarafından sağlanacaktı. Alman Merkez Ordular Grubu'nun karşısında Kızıl Ordu'nun General Dmitri Pavlov komutasındaki Batı Cephesi kuvvetleri bulunmaktadır. Alman taarruz hattında Batı Cephesi'nden 3. Ordu, 4. Ordu ve 10. Ordu mevzilenmiş durumdadır. STAVKA genel ihtiyatlarının bir parçasını oluşturan 13. Ordu, sadece karargâh bağlı birlikleri olarak bölgedeydi, esas kuvvetleri bölgede değildi. Bu haliyle Batı Cephesi kuvvetleri toplamda 25 piyade ve süvari tümeni, 13 tank tümeni ve 7 motorize tümendir.

Kızıl Ordu'nun Beyaz Rusya'da tertipleniş tarzı, bir Alman genel taarruzunu saldırgan bir tutumla karşılama ilkesine dayanmaktadır. Bu şekilde savaşı Polonya'nın Alman işgalindeki topraklarında sürdürmek amaçlanıyordu. Ancak 1939 yılında Polonya topraklarının iki ülke arasında bölünmesi sırasında oluşan sınır hattı, kanatlarda belirli bir zayıflık oluşturmaktadır. Güçlü Sovyet kuvvetlerini hatlarındaki bu çift çıkıntıdaki ileri mevzilenişi OKH'ye, bir yanlardan kuşatma manevrasıyla, Batı Cephesi kuvvetlerinin büyük bir kısmını, Minsk'in batısında, Bialostok ve Navahrudak bölgesinde diğer Kızıl Ordu birliklerinden tecrit etmesine olanak verdi.

Harekât

Alman taarruzunun başlarında Batı Cephesi'nin iletişim hatları ve havaalanları saldırıya uğradı ve bu durum mevzilerini savunma gücünü ciddi biçimde zayıfladı. Ayrıca Kuzeybatı Cephesi'nin 11. Ordu'suna bağlı bir kısım birlikler, Alman taarruzunda baskına uğradı. Bialistok civarında, Alman işgalindeki Polonya topraklarında bir çıkıntı yapan Kızıl Ordu mevzileri, Alman harekât planı için çok uygun bir durum oluşturmaktadır. Bialistok gerisindeki Minsk, stratejik önemde bir demiryolu - karayolu kavşağı ve önemli savunma mevzilerinin bulunduğu bir bölgedir.

Kuzeyde 3. Panzer Grubu taarruzla 11. Ordu'yu Batı Cephesi'nden tecrit etti ve Neman Nehri'ni geçti. Daha güneyde Bug Nehri'ni geçen 2. Panzer Grubu 23 Haziran'da Sovyet sınırından 60 km. içeri ilerlemişti. Panzer Grupları'nın esas görevleri, Minsk'in doğusunda kapanacak bir kuşatmanın iki kıskacını oluşturmak ve böylelikle, bir kısmı Bialistok bölgesinden olmak üzere geri çekilen Kızıl Ordu birliklerinin kuşatmadan çıkmasını önlemekti. Bialistok civarındaki Sovyet ordularının kuşatılması, Alman 4. ve 9. Ordularının çıkıntıyı dipten kesmesi ve Panzer Grupları'nın daha uzun erimli çevirme manevralarıyla birlikte başladı. Sovyet 10. Ordu'su, savaş öncesi planlara uygun olarak bir karşı taarruzu 23 Haziran'da başlattı, fakat bu girişim, planlamada belirlenen hedeflere ulaşamayarak başarılı olamadı. General Pavlov, 24 Haziran'da harekât subayı General Boldin'e 6. Mekanize Kolordu, 11. Mekanize Kolordu ve 6. Süvari Kolordusu ile Kızıl Ordu birliklerinin Bialistok yakınlarına kuşatılmasını önleyecek bir karşı taarruzu Grodna yönünde başlatmalarını emretmiştir. Bu taarruz ağır kayıplarla başarısız oldu. Bununla birlikte bazı birlikler Minsk yönünde çekilmeyi başarmıştır.

Alman 17. Panzer Tümeni, 24 Haziran'da Slonim'in banliyölerine ulaşmıştı. Sovyet takviyeleri ise kente getirilmekteydi. Kuşatma manevralarının bir parçası olarak da 47. Panzer Kolordusu 25 Haziran akşamında Slonim ile Vawlavisk arasına ilerledi. General Pavlov, Slonim'de kuşatılmaktan kurtulmak için çıkıntıdaki tüm birliklerine Shchra Nehri gerisine çekilme emri vermek zorunda kaldı. Birliklerden çoğu Alman kuvvetleriyle muharebeyi kesemeden çarpışarak çekilmek zorunda kaldı, akaryakıt yokluğundan nakil araçları kullanılamadı ve asker yaya olarak çekilmek zorundaydı. Bununla birlikte Alman kıskacının Slonim'de kapanması gecikmişti ve çekilen Kızıl Ordu birliklerinin önemli bir kısmı kuşatmadan kurtulmayı başarmıştır.^[4] Bu geri çekilmeyle Minsk yaklaşımı Alman kuvvetlerinin önünde açılmış oldu.

Harekâtın beşinci günü olan 27 Haziran'da General Guderian'ın 2. Panzer Grubu ile General Hoth'un 3. Panzer Grubu, Minsk'in doğusunda temas kurarak çemberi kapattılar. Panzer Grupları Sovyet toprakları içinde 321 km. ilerlemişler ve Moskova'ya olan mesafenin hemen hemen üçte birini kat etmişlerdi. Alman 4. ve 9. ordularının öncü unsurları Bialistok'un doğusunda birleştiler. Kuşatılan Sovyet kuvvetleri iki parçaya bölündüler. Bialistok civarındaki daha küçük parçada Sovyet 10. Ordu'su, Navahrudak civarındaki daha büyük parçada ise 3. ve 13. Ordular kuşatılmıştır. Alman genel taarruzun 17. günü sonunda Sovyet Batı Cephesi, toplam 625 bin kişilik mevcudundan 420 bin kişilik kuvvetini kaybetmişti. Beyaz Rusya'nın başkenti Minsk, 29 Haziran 1941'de Alman kuvvetlerinin eline geçti.

İkinci bir Kızıl Ordu karşı taarruzu 20. Mekanize Kolordu ve 4. Hava İndirme Kolordusu tarafından yapıldıysa da kuşatmayı yarmada başarısız oldu. Kuşatma, 30 Haziran itibarıyla tamamen kapanmıştı.

Sonunda Alman kuvvetleri Sovyet 3., 10. ve 13. ordularını ve 4. Ordu'nun bir bölümünü kuşattı, imha etti ve tutsak aldı. Toplam olarak 20 Kızıl Ordu tümeni imha edilmişti. Sovyet 4. Ordu'sunun kılıç artıkları Berazina Nehri yönünde doğuya çekilmeyi başardılar.

Luftwaffe'nin 2. Hava Filosu, Sovyet Batı Cephesi'nin Kızıl Hava Kuvvetleri'nin imhasında önemli rol oynadı. Sovyet hava güçlerinden 1.669 uçak imha edildi. Ancak girişilen akınlarda 276 uçak düştü, 208 uçak da hasar gördü. Hava savaşlarının ilk haftası sonunda 1., 2. ve 4. Hava Filolarının kalan kullanılabilir durumdaki uçakları toplam 960 idi.^[5]

Harekât sonuçları

Çok geniş alanlarda çevrilen Sovyet birliklerinin, hemen her Batılı birliğin teslim olacağı durumlarda, hatta tümüyle umutsuz durumlarda bile savaşmaya devam etmesi Alman komutanlığını oldukça şaşırtmıştı. Dahası eninde sonunda bu birliklerin imha edilmesine karşın Alman kayıpları yüksek olmaktaydı. Alman piyade birliklerinin çoğunda motorlu nakil araçlarının olmaması nedeniyle kuşatmalar yavaş gelişiyordu ve bu yüzden pek çok Sovyet askeri kuşatmadan kurtulma yolu buldu.

Harekâtın sonunda 290 bin Kızıl Ordu askeri tutsak edildi, 1.500 top ve 2.500 tank imha edildi. Fakat 250 bin Sovyet askeri çekilmeyi başardı. Tutsak alınan Kızıl Ordu askerlerinden büyük çoğunluğu izleyen birkaç ay içinde, Alman savaş esirleri kamplarındaki insanlık dışı koşullardan dolayı öldüler. Hitler, Bialistok ve Minsk'teki zaferlerin sadece kısmi olduğunu öğrendiğinde generallerini suçladı. Hitler panzer generallerini hatlarda Sovyet askerlerinin kaçabileceği gedikler bıraktıkları için suçladı. Panzer komutanları ise kuşatmayı tamamlamaları ardından doğu yönünde taarruza devam etmek yerine piyadeyi beklemekte neredeyse bir hafta durdurulmalarından dolayı harekâtın aksadığını düşünüyorlardı. Onlar, zırhlı birliklerin taarruz momenti duracak olursa Dinyeper ve Daugava nehirleri arasında Sovyet kuvvetlerinin toplanacağından endişe duymaktaydılar.

Ancak doğu yönünde hızlı ilerleme Alman kuvvetleri için Smolensk kara köprüsünü hızla geçerek Moskova üzerine bir taarruz planlama olanağı sağlamıştı. Ayrıca Alman Üst Komutanlığı'nda (OKW) Sovyetler Birliği ile girişilen bu savaşın daha ilk günlerde zaten kazanılmış olduğu izlenimi ve güveni oluşturdu.

Sovyet Batı Cephesi komutanı General Pavlov ve kurmayı, Moskova'ya getirilerek savunmayı kasıtlı olarak işlemez hale getirmekle ve savaşmadan geri çekilmekle suçlandılar ve infaz edildiler. Aileleri NKVD'nin 00486 no'lu emriyle vatana ihanet edenlerin aileleri olarak işlem gördü. Bu suçlama 1956 yılında kaldırıldı. Bu tarz uygulamaların bir istisnası General Pavlov'un harekât subayı General İvan Boldin'dir. General Boldin, savaşın ilk günlerinde Alman birliklerinin ilerlemesi ile bir ileri karargâhta tecrit edilmişti. Toplayabildiği binden fazla askerle savaşarak Alman hatlarından çıkmaya çalıştı ve bir buçuk ay sonra Sovyet birliklerine katıldı.

Kaynakça

1. Alman kayıtlarına göre 287,704 esir: Bergstrom 2007, p. 28: Cites Krivosheyev, Grif sekretnosti snyat. Poterivooruzhyonnykh sil SSSR v voynakh, boyevykh deystviyakh i voyennykh konfliktakh, p. 162.
2. Glantz 1995, p. 293
3. Bergstrom 2007, p. 28: Cites Pshenyanik, Sovtskie Voenno-vozdushnye sily v bor'be snemetsko fashistskoy aviatssiey v letne-osenney kampanii 1941, p. 94.
4. L. Hart, Hitler'in Generalleri Konuşuyor Sh: 366
5. Bergstrom 2007, p. 28.