Avrupa Nükleer Araştırma Merkezi

Avrupa Nükleer Araştırma Merkezi veya Fransızca adı olan Conseil Européen pour la Recherche Nucléaire'in kısaltmasıyla CERN, İsviçre ve Fransa sınırında yer alan, dünyanın en büyük parçacık fiziği laboratuvarını yöneten araştırma zenci kuruluşudur. 1954 yılında 12 ülkenin katılımıyla kurulmuş olan CERN'in 23 tam üyesi vardır. İsrail, Avrupa dışında yer alan tek tam üyedir. Türkiye, ortak üye statüsündedir.^[1]

Parçacık hızlandırıcının yeraltı tüneli

İmha

Antiparçacıklar Pozitron Antiproton Antinötron

Kurumlar ALPHA Collaboration ATHENA ATRAP CERN RHIC

Personel

CERN'de yüzlerce bina ve 30000 personel (fizikçiler ve destek personeli) vardır. Bu personelden 100 kadarı kuramsal fizikçilerdir. Diğerleri ise, çeşitli kuramların araştırıldığı deney düzeneklerinin projelerini hazırlayan, yapımını sağlayan ve deneyleri yürüten deneysel fizikçiler ve mühendislerdir. CERN'in kendi personeline ek olarak dünyanın yüzden fazla ülkeinden yaklaşık 10000 kadar fizikçi ve mühendis de CERN'de yer almaktadır.

Bilimsel başarılar

• 1973: Gargamelle'de nötr akım bulundu.^[2]
• 1983: W ve Z bozonları UA1 ve UA2 deneylerinde bulundu.^[3]
• 1995: PS210 deneyinde ilk anti hidrojen atomları üretildi.^[4]
• 1999: NA48 deneyinde CP simetrisi bulundu.^[5]
• 2010:38 Antihidrojen atomu saniyenin 6'da 1'i boyunca kapana kıstırıldı.^[6]
• 2011: Antihidrojen atomları 15 dakika (~1000 sn) boyunca tutuldu.^[7]
• 2012: Higgs bozonuna benzeyen 125 GeV/c² kütlesinde bir bozon tespit edildi.^[8]

CERN'de en önemli yer, yeraltındaki Büyük Hadron Çarpıştırıcısı (LHC) denilen parçacık hızlandırıcılarının, olduğu bölgedir. Tarım arazisinin altında kilometrelerce uzanan dev makinelerde proton denilen atom parçacıkları yahut atom çekirdekleri birbirleriyle çok yüksek hızlarda çarpıştırılırlar. Örneğin özel görelilik kuramına göre LHC'deki protonlar ışık hızının %99,999998'sine kadar hızlanınca protonun kütlesi de 7000 katına (7 TeV) çıkacaktır. 1956'da kurulan 28 GeV'lik eşzamanlı proton hızlandırıcısından sonra 1976'da da 450 GeV'lik bir başka hızlandırıcı daha kullanıma girdi. 1981'de geliştirilerek çarpışma halkası olarak kullanılabilecek duruma getirilen bu cihazdan bugün, dönüşümlü olarak parçacık hızlandırıcısı ve çarpıştırıcı olarak faydalanılmaktadır. Çarpışmalar ile bazı kısa ömürlü yeni madde biçimleri bu arada parçacık fizikçilerinin ilgilendiği W ve Z parçacıkları ortaya çıkarılmıştır. CERN, Avrupa'nın fizik alanında Amerika ve Rusya ile yarışa girmesini sağlamıştır.

Üye olan ülkeler

Kurucu ülkeler: (1954'ten)

•  Belçika
•  Danimarka
•  Almanya
•  Fransa
•  Yunanistan
•  İtalya
•  Norveç
•  İsveç
•   İsviçre
•  Hollanda
•  Birleşik Krallık
•  Yugoslavya (1961 yılına kadar)

Sonradan katılan ülkeler:

•  Avusturya 1959
•  İspanya 1961
•  Portekiz 1985
•  Finlandiya 1991
•  Polonya 1991
•  Macaristan 1992
•  Çekya 1992
•  Slovakya 1993
•  Bulgaristan 1999
•  İsrail 2014
•  Romanya 2016
•  Sırbistan 2019

Ortak (asosiye) üyeler:

•  Türkiye 2015
•  Pakistan 2015
•  Ukrayna 2016
•  Hindistan 2017
•  Litvanya 2018
•  Hırvatistan 2019

Gözlemci üyeler ve uluslararası kurumlar: Avrupa Komisyonu, Amerika Birleşik Devletleri, Japonya, Rusya, UNESCO.

Kaynakça

1. "Member States". CERN. 29 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2020.
2. "CERN.ch". Public.web.cern.ch. 5 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Kasım 2010.
3. "CERN.ch La". Public.web.cern.ch. 5 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Kasım 2010.
4. "CERN.ch". Public.web.cern.ch. 13 Aralık 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Kasım 2010.
5. Fanti, V.; Lai, A.; Marras, D.; Musa, L.; Bevan, A.J.; Gershon, T.J.; Hay, B.; Moore, R.W.; Moore, K.N. (1998). "A new measurement of direct CP violation in two pion decays of the neutral kaon". Physics Letters B. Cilt 465. s. 335. arXiv:hep-ex/9909022 $2. Bibcode:1999PhLB..465..335F. doi:10.1016/S0370-2693(99)01030-8.
6. "Antihydrogen isolation". CNN. 18 Kasım 2010. 28 Haziran 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mart 2014.
7. Jonathan Amos [6 June 2011]BBC © 2011 13 Kasım 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Retrieved 2011-06-06
8. CERN experiments observe particle consistent with long-sought Higgs boson | CERN press office 5 Temmuz 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Press.web.cern.ch (2012-07-04). Retrieved on 2013-07-17.

İlgili bağlantılar

• ATLAS deneyi

Dış bağlantılar

• Resmi sitesi26 Temmuz 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
• CERNTR - Türk CERN Kullanıcıları 5 Temmuz 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Türk Hızlandırıcı Merkezi (THM) Projesi 5 Aralık 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.