Atça, Sultanhisar
Sultanhisar'da bir mahalle Vikipedi'den, özgür ansiklopediden
Atça, Türkiye'nin Ege Bölgesi'nde bulunan Aydın ilinin Sultanhisar ilçesine bağlı bir mahalledir. 12 Kasım 2012'de TBMM'de kabul edilen 6360 sayılı kanun öncesinde belde statüsündeydi.[3] Mahallenin planı, Paris'teki Charles de Gaulle Meydanı'na benzemektedir.[4] Yunan İşgali'nde yanan şehrin bu meydana benzetilerek tekrar imar edilmesinden dolayı kamuoyunda Türkiye'nin Paris'i, Türkiye'nin Modern İmarlı İlk Şehri gibi isimler ile anılmaktadır.[5][6] Türkiye'de ışınsal kent formu[7] ile tasarlanmış ilk[8] ve tek[8] yerleşim birimidir.
| Atça | |
|---|---|
 | |
 Mahallenin haritadaki yeri | |
 | |
  Atça Atça'nın Aydın'daki konumu | |
Koordinatlar: 37.8858°K 28.2156°D | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Aydın |
| İlçe | Sultanhisar |
| Coğrafi bölge | Ege Bölgesi |
| Sınır komşuları | Sultanhisar, Nazilli, Yenipazar, Beydağ, Ödemiş  |
| İdare | |
| • Yönetici | Muhtar[1] İhtiyar heyeti[1] |
| Yüzölçümü | |
| • Toplam | 34,5 km² |
| Rakım | 84 m |
| Nüfus (2023)[2] | 7.672 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 0-256 |
| Posta kodu | 09650 |
Adı ile ilgili bazı görüşler bulunmaktadır. Şimdiki Atça'nın yerinde bulunan, atların otladığı bir at çayırı, at çayırlığı yerel söyleyişte değişerek Atça haline gelmiş olabileceği düşünülmektedir. Diğer görüşler ise atlara nal çakılan yer, atçak ya da bölgede yaşayan insanların ata meraklı olmasından dolayı adı atçı kelimelerinden gelebileceği düşünülmektedir.
Bölgedeki bulunan kalıntılar Atça'nın Antik Romalılar döneminde kurulduğunu göstermektedir. Karya kentlerinden Nysa, Orthasia ve Mastaura'nın tam ortasında yer alır. Ayrıca Atça'da bulunmuş olan, Helenistik dönemde yapılmış bir Pan heykeli Aydın Arkeoloji Müzesi'nde sergilenmektedir.
1864'te yayımlanan Teşkil-i Vilâyet Nizamnâmesi ile Osmanlı'nın taşra yönetiminde değişiklikler yapılmıştır. Bu nizâmnameye paralel olarak 1867'de Aydın Sancağı'nın Nazilli kazasına bağlı bir nahiye olarak kurulmuştur. Atça Belediyesi ise bölgedeki ilk belediye teşkilatlarından birisi olarak 1879'da kurulmuştur. 1929 yılında 5 Mayıs 1929'da Resmî Gazete'de yayınlanan 1426 sayılı Vilâyet İdaresi Kanunu gereği Kılavuzlar adıyla Nazilli'ye bağlı bir nahiye olur ve mülki olarak teşkilatlanır. Yağdere, Kılavuzlar, Uzunlar, İncealan, Demirhan ve Çobanlar köyleri Atça'ya bağlanır. 27 Haziran 1957'de Resmî Gazete'de yayınlanan 7033 sayılı kanunla Nazilli'nin diğer nahiyelerinden Sultanhisar'ın ilçe olmasıyla Atça, Sultanhisar'a bağlı bir nahiyedir. Çobanlar da Atça'dan ayrılarak Nazilli'ye bağlanır. Sonraki yıllarda nahiye teşkilatı kaldırılarak sadece kasaba belediyesi olarak idari olarak yönetilmiştir. 2 kez[9][10] ilçe olması için TBMM'de kanun teklifi verilmiş, kabul edilmemiştir. 12 Kasım 2012'de TBMM'de kabul edilen 6360 sayılı "On dört İlde Büyükşehir Belediyesi ve Yirmi yedi İlçe Kurulması ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Karanamelerde Değişiklik Yapılmasına dair Kanun" ile belde statüsü mahalleye dönüştürülmüştür.[3] Bu kanunun bir sonucu olarak 30 Mart 2014 Mahalli İdareler Genel Seçimleri ile belediye teşkilatı fiilen kapatılmıştır. 1935 yılında yapılan belediye binası ilçe belediyesinin hizmet binası olarak hizmet vermeye devam etmektedir.
İmar Planı
Atça, 27 Mayıs 1919'da uğradığı Yunan işgali'nden 5 Eylül 1922'de kurtulmuştur. Yenilen Yunan Ordusu kaçarken yakıp yıktığı virane bir görünümde iken Türkiye Cumhuriyeti'nin ilanıyla tekrar büyümeye başlamıştır. Uzun zaman Avrupa'da kalan ve Fransa'da şehir planlamacılığı konusunda eğitim alan Abdi Bey hayran olduğu Paris'in Şanzelize gibi ünlü caddelerinin birleştiği, ismi daha sonra Charles de Gaulle Meydanı olacak olan Etoile Meydanı'nı ve çevresinin ışınsal kent formunu örnek alarak Atça'yı yeniden imar etmek üzere, Osmanlı'nın son döneminde ve cumhuriyetin ilk yıllarında belediye başkanlığı yapan Maşacızade Hafız Mehmet Efendi'nin[11] talebi üzerine görevlendirilmiştir. Abdi Bey de bu doğrultuda 1924 yılında Atça'yı tekrar planladı. Aynı meydanda bulunan Zafer Takı'nın bulunduğu yere de Atça Parkı'nı yerleştirdi. Etoile Meydanı'na bağlanan 12 caddeye karşılık Atça'ya da 45° açı ile 8 simetrik ana cadde ve bunları dik kesen yüzlerce düzenli sokaklar yerleştirdi. Beş yüzer metrelik sekiz ana caddenin kent merkezindeki Atça Parkı'nda birleştiği; çok katlı yapılaşmaya izin verilmeyen Atça, daha çok bahçe içindeki müstakil evlerle donatıldı. Bu plan günümüzde de hâlâ[8] korunmaktadır.
Atça, Aydın Dağları ile Büyük Menderes Nehri arasında, Büyük Menderes Havzası'nın kuzeyinde konumlanmıştır. Kuzeyinde Beydağ, doğusunda Nazilli, güneyinde Yenipazar ve batısında da Sultanhisar yer alır. Yüzölçümü 34,5 km²'dir. Ortalama deniz seviyesi 84 metre olan yerleşim verimli tarımsal alanlara ev sahipliği yapmaktadır.
İklimi
Yazları sıcak ve kurak, kışları ılık ve yağışlı geçen Akdeniz iklimi (Köppen: Csa) etkilidir.
 Atça iklimi  | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Aylar | Oca | Şub | Mar | Nis | May | Haz | Tem | Ağu | Eyl | Eki | Kas | Ara | |
| Ortalama en yüksek sıcaklık (°C) | 11 | 12 | 16 | 21 | 26 | 31 | 34 | 34 | 30 | 24 | 18 | 13 | |
| Ortalama sıcaklık (°C) | 8,2 | 9,3 | 11,8 | 15,8 | 20,9 | 25,9 | 28,4 | 27,6 | 23,5 | 18,4 | 13,3 | 9,6 | |
| Ortalama en düşük sıcaklık (°C) | 4 | 5 | 7 | 10 | 15 | 19 | 23 | 23 | 19 | 14 | 10 | 6 | |
| Ortalama yağış (mm) | 56 | 62 | 65 | 60 | 59 | 36 | 9 | 12 | 27 | 50 | 63 | 68 | |
Ulaşım
Günümüzde Atça'nın ulaşım altyapısı karayolu ve demiryolundan oluşmaktadır.
Karayolu
Atça, D 320 (D.320) Devlet Yolu ve Avrupa E-yolu E87 (
) üzerinde yer almaktadır. Bu karayolu ile Efeler'e 30 km, Nazilli'ye ise 8 km uzaklıktadır. Karayolunda toplu ulaşım minibüsler ve Aydın Büyükşehir Belediyesi'nin halk otobüsleri ile sağlanmaktadır.
Demiryolu
Atça, Osmanlı İmparatorluğu döneminde, İngiliz Ottoman Railway Company tarafından 1856'da kurulan Anadolu'nun ilk demiryolu hattı olan İzmir - Aydın Demiryolu hattı üzerinde yer alır. 1882'de Aydın - Kuyucak arasındaki kısmın açılmasıyla birlikte Atça demiryolu ile tanışmış oldu. Günümüzde bir istasyonu ile TCDD tarafından işletilen hatta karşılıklı seferler devam etmektedir.
Ana Hatlar
- Göller Ekspresi (Basmane - Isparta)
Bölgesel Hatlar
- Basmane-Denizli Bölgesel Treni (B38)
- Basmane-Nazilli Bölgesel Treni (B310)
- Söke-Nazilli Bölgesel Treni (B311)
- Söke-Denizli Bölgesel Treni (B312)
Sağlık
Sağlık Bakanlığı'na bağlı 1 adet aile sağlığı merkezi[12] ve 3 adet eczane bulunmaktadır.
1908 yılındaki nüfus sayımına göre 5.493 kişi Müslüman, 470 kişi Rum, 10 kişi Yahudi ve 5 kişi Ermeni[16] olarak kayıtlara geçmiştir. Gayrimüslim azınlıklardan Rum halkı, 1923 yılından sonra Türkiye-Yunanistan nüfus mübadelesi ile göç etmiştir. Karşılığında da Yunanistan'dan Türkler Atça'ya yerleştirilmiştir. Günümüzde Yörük, Çerkes, Muhacir ve Kürtlerden oluşan topluluklar bir arada yaşamaktadır. 2023 yılı itibarıyla Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi'ne göre mahallenin nüfusu 7.672'dir.
Şehrin ekonomisinin temelini tarım ve hayvancılık oluşturur. Bunun yanında sanayi sitesi ve diğer fabrikalar ekonomiye katkı sağlamaya ve istihdam yaratmaya çalışmaktadır.
Tarım ve Hayvancılık
Atça'da halkın büyük bölümü çilek, karpuz, kavun, zeytin, incir, üzüm, narenciye, şeftali, mısır ve sebzecilik işleriyle süt ve besi hayvancılığı yaparak geçimini sağlamaktadır. Hayvancılık temel olarak büyükbaş hayvancılık şeklinde yapılmaktadır.
Sanayi
Atça Sanayi Sitesi'nde 107 adet dükkân bulunmaktadır. Bunun yanında 1 adet dişli fabrikası,[17] 3 adet zeytinyağı fabrikası, 1 adet kasa fabrikası, 1 adet su dolum tesisi[18] ve 2 adet beton santrali faaliyet göstermektedir.
Halk, Anadolu ağızlarının Batı Grubu içinde yer alan Aydın ağzı konuşmaktadır.
1990'lı yılların başından itibaren çilek üretimi şehrin ana geçim kaynaklarından biri haline gelmiştir. Atça'da her yıl mayıs ayında çilek festivali de düzenlenmektedir.[19] Ayrıca kış aylarında deve[20] ve boğa güreşi[21] festivalleri düzenlenmektedir.
Atça'da okuma yazma oranı %97'dir. Bölgedeki ilk eğitim kurumu Yağdere köyünde 1923 yılında açılmıştır.[23] 2007 yılında Adnan Menderes Üniversitesi'ne bağlı Atça Meslek Yüksekokulu'nun kurulması için protokol imzalanmış,[24][25] inşaat tamamlanıp 2008-2009 eğitim-öğretim yılında açılmıştır.[26] Yükseköğretim öğrencileri için de erkek yurdu ve kız yurdu olmak üzere 2 adet yurt tahsis edilmiştir.
Eğitim kurumları
Atça'da 1 adet anaokulu, 3 adet ilkokul, 2 adet ortaokul 1 adet mesleki ve teknik anadolu lisesi, 1 adet anadolu lisesi[27] ve 1 adet meslek yüksekokulu[26] bulunmaktadır. Atça'daki ilk ve orta dereceli okullarda yaklaşık olarak 100 adet öğretmen bulunmaktadır. Ayrıca 1 adet Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı'na, 1 adet özel sektöre ait toplam 2 adet rehabilitasyon merkezi bulunmaktadır.
Okulöncesi
- Atça Cumhuriyet Anaokulu[27]
İlkokul
Ortaokul
Lise
Yükseköğretim
Wikimedia Commons'ta Atça, Sultanhisar ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.
Vikigezgin'de Atça, Sultanhisar ile ilgili gezi rehberi bulunmaktadır.
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
