Giro d'Italia (İtalyanca telaffuz: [ˈdʒiːro diˈtaːlja]; Türkçe: İtalya Bisiklet Turu;[1] Giro olarak da bilinir),[2] her yıl esasen İtalya'da düzenlenen aynı zamanda başka ülkelerden geçebilen veya başlayabilen çok etaplı bir bisiklet yarışı.[3] İlk yarış, 1909 yılında La Gazzetta dello Sport gazetesinin[3][4] satışlarını artırmak için düzenlendi ve halen o gazetenin sahibinin bir yan kuruluşu tarafından yönetilmektedir.[5][6] Yarış, iki dünya savaşı haricinde, 1909'daki ilk sürümünden beri her yıl düzenlenmektedir.[3] Giro öne çıktıkça ve popülerlik kazandıkça yarışın mesafesi uzadı ve daha çok İtalyan katılımcılardan oluşan peloton, dünyanın her yerinden bisikletçilere kadar genişledi. Giro bir UCI Dünya Turu etkinliğidir, bu da yarışan takımların çoğunluğunun UCI WorldTeam olduğu ve bazı ek takımların joker olarak davet edildiği anlamına gelir.[7][8]
 2024 Giro d'Italia | |
 | |
| Yarış detayları | |
|---|---|
| Tarih | Mayıs-Haziran |
| Bölge | İtalya ve yakın ülkeler |
| Türkçe ad | İtalya Bisiklet Turu |
| Yerel ad(lar) | Giro d'Italia (İtalyanca) |
| Takma ad(lar) | La Corsa Rosa |
| Disiplin | Yol |
| Yarışma | UCI Dünya Turu |
| Tip | Etap yarışı (Büyük Tur) |
| Düzenleyen | RCS Sport |
| Yarış müdürü | Mauro Vegni |
| Web site | giroditalia.it |
| Tarihçe | |
| İlk sürüm | 13 Mayıs 1909) 1909 Giro d'Italia |
| Sayısı | 107 (2024 itibarıyla) |
| Son sürüm | 2024 |
| İlk kazanan |  Luigi Ganna (ITA) |
| En çok kazanan |
|
| Son kazanan |  Tadej Pogačar (SLO) |
Tour de France ve Vuelta a España ile birlikte Giro, bisikletin üç haftalık prestijli Büyük Turlar'ından biridir.[3][9] Giro genellikle Mayıs ayında yapılır, bazen Haziran başlarına kadar devam eder.[3] Rota her yıl değişirken, en az iki kez zamana karşı ve Dolomitler de dahil olmak üzere Alplerden bir geçişle yarışın formatı aynı kalır. Diğer Büyük Turlar gibi, Giro d'Italia'nın modern sürümleri de normalde iki veya üç dinlenme günü içeren 23 veya 24 günlük bir süre boyunca 21 etaptan oluşur.[3]
En düşük toplam süreye sahip bisikletçi genel klasmanın lideridir ve pembe mayoyu giyer. Genel klasman en çok dikkati çekerken, etap galibiyetleri de bisikletçiler için prestijlidir. Genel klasman yanında, puan klasmanı, dağcılar için dağlar klasmanı, genel klasmanda en iyi sıralarda olan 25 yaşın altındaki bisikletçiler için genç bisikletçi klasmanı ve takımlar klasmanı da bulunmaktadır.[10]
Tarih boyunca Alfredo Binda, Fausto Coppi ve Eddy Merckx yarışı 5'er kez kazanarak en fazla kazanan bisikletçiler olmuşlardır.
Tarihçe
La Gazzetta dello Sport editörü Tullo Morgagni, hem gazetenin sahibi Emilio Costamagna'ya hem de bisiklet editörü Armando Cougnet'e İtalyan turuna duyulan ihtiyacı belirten bir telgraf gönderdiğinde, İtalya'yı dolaşan bir bisiklet yarışı düzenleme fikri ilk kez ortaya atıldı.[11][12] La Gazzetta'nın rakibi olan Corriere della Sera, bir otomobil yarışı düzenlemekten elde ettikleri başarıdan sonra kendi başına bir bisiklet yarışı düzenlemeyi planlıyordu.[11][12][13] Morgagni daha sonra Corriere della Sera kendi yarışını düzenlemeden, onlar kendi yarışlarını düzenlemeye karar verdi, fakat La Gazzetta'nın parası yoktu.[12] Ancak, La Gazzetta'nın Giro di Lombardia ve Milan-San Remo'yu yaratma başarısından sonra, sahibi Costamagna bu fikri hayata geçirmeye karar verdi.[12][14] Bisiklet yarışları, La Gazzetta dello Sport'un o günkü baskısının ilk sayfasında 7 Ağustos 1908'de ilan edildi.[13] Yarış Mayıs 1909'da yapılacaktı.[13] Yarış fikri, Tour de France'tan ve L'Auto'nun ondan kazandığı başarıdan ilham aldı.[4][14]
Organizatörler fonlardan yoksun olduğundan, yarışı düzenlemek için 25.000 İtalyan lirası'na ihtiyaç duydular,[11] Cassa di Risparmio bankasında muhasebeci ve üç organizatörün arkadaşı olan Primo Bongrani'ye danıştılar. Bongrani, yarışın devam etmesine yardımcı olmak için bağışlar isteyerek İtalya'yı dolaşmaya devam etti.[12] Bongrani'nin çabaları büyük ölçüde başarılıydı, işletme maliyetlerini karşılamaya yetecek kadar para sağlamıştı.[12] Ödül olarak verilecek para, eski bir Gazzetta çalışanı olan Francesco Sghirla'nın yarışa katkıda bulunmasını teşvik etmesinden sonra San Remo'daki bir kumarhaneden geldi.[11][12] La Gazzetta'nın rakibi Corriere bile yarış fonuna 3.000 lira verdi.[11]
13 Mayıs 1909'da 127 bisikletçi, Milano'daki Loreto Place'te ilk Giro d'Italia'ya başladı.[4][13] Yarış, 2.448 kilometre (1.521 mi)'yi kapsayan sekiz etaba ayrıldı.[13] İtalyan Luigi Ganna'nın galibiyetiyle sonuçlanan yarışı toplam 49 bisikletçi bitirdi.[13][15] Ganna, üç etap ve genel klasmanı kazandı.[15] Ganna, birincilik ödülü olarak 5325 lira alırken, genel klasmanda son yarışmacı 300 lira aldı.[13] Giro'nun yöneticisi ayda sadece 150 lira alırken, son sıradaki bisikletçiden 150 lira daha az para alıyordu.[13]
İlk Giro'yu Luigi Ganna kazanırken, Carlo Galetti sonraki iki Giro'yu kazandı. 1912'de bireysel klasman yoktu, bunun yerine sadece Atala takımı tarafından kazanılan bir takım klasmanı vardı. 1912 Giro, bireysel klasmanın olmadığı tek versiyondur.[16] 1914'ten itibaren puanlama formatı, puana dayalı bir sistemden, yarışın sonunda en düşük toplam süreye sahip olan bisikletçinin kazanacağı zamana dayalı bir sisteme değiştirildi. Giro, I.Dünya Savaşı nedeniyle 1915'ten 1918'e kadar dört yıl süreyle askıya alındı. Costante Girardengo, 1919'daki savaştan sonra ilk Giro'nun galibi oldu.[17]
1920'lerde baskın figür, 1925'te ilk kez Giro'yu kazanan ve bunu 1927'de 15 etabın 12'sini kazandığı başka bir zaferle devam ettiren Alfredo Binda'ydı. 1929'daki zafer, art arda sekiz etap galibiyetiyle geldi. Hakimiyetinin zirvesindeyken Binda, 1930'da La Gazzetta dello Sport'un genel merkezine çağrıldı, gazete onu yarışı mahvetmekle suçladı ve daha az baskın olması için 22.000 Lira teklif etti, ancak o bunu reddetti.[18] Binda, Gino Bartali tarafından baskın bisikletçi olarak geçilmeden önce beş Giro kazandı. Dayanıklılığından dolayı Toskana'nın Demir Adamı olarak adlandırılan Bartali, 1930'larda, 1936 ve 1937'de iki Giro kazandı.[19] Bartali'nin egemenliği, İkinci Dünya Savaşı'ndan önceki son Giro olan 1940'ta, 20 yaşındaki takım arkadaşı Fausto Coppi'ye yenildiğinde sarsıldı.[20]
Bartali ve Coppi arasındaki rekabet savaştan sonra yoğunlaştı. Bartali, 1946'da son Giro'sunu kazanırken ertesi yıl Coppi ikinci zaferini kazandı. Coppi üç Giro daha kazandı ve 1952'de aynı yıl Tour de France ve Giro'yu kazanan ilk bisikletçi oldu. İsviçreli Hugo Koblet, 1950'de yarışı kazanan İtalyan olmayan ilk kişi oldu.[21] 1950'lerde tura kimse hakim olmadı, Coppi, Charly Gaul ve Fiorenzo Magni'den her biri on yılda iki Giro kazandılar. 1960'lar benzerdi, beş kez Tour de France galibi Jacques Anquetil 1960 ve 1964'te kazandı.[22] Franco Balmamion ise 1962 ve 1963'te art arda iki Giro kazandı.[23]
Belçikalı Eddy Merckx, 1970'lerde baskın figürdü. İlk zaferi 1968'de geldi. 1970'teki bir başka zaferi, 1972'den 1974'e kadar art arda üç zafer izledi; bu, Giro'daki arka arkaya alınan en fazla galibiyet rekorudur.[24] Merckx, 1969 sürümünün sonlarında, Giro tarihindeki en tartışmalı skandallardan birinde doping yapmakla suçlandığında Maglia Rosa'yı da giyiyordu. UCI, cezasını neredeyse anında kaldıracaktı, fakat Merckx'in 17. etaba başlamasına izin verilmedi ve Felice Gimondi, zafer için diğer tüm bisikletçilerden daha iyi performans gösterdi. Maalesef 1976'da, yarışçıları, taraftarları ve yarış görevlilerini eşit derecede şaşkına çeviren bir kazada bir bisikletçi öldü. Üçüncü haftaya gelindiğinde Belçikalı bisikletçi Johan De Muynck zaferi kazanacak gibi görünüyordu, ancak Tifosi Gimondi çok güçlü bir bireysel zamana karşı çıkardı ve üçüncü Giro'sunu, yaşı ilerlemesine ve yarış öncesi bir favori olarak bile görülmemesine rağmen, oldukça çarpıcı bir şekilde çok küçük bir farkla kazandı. Belçikalı Michel Pollentier ve Johan De Muynck, 1977 ve 1978'de müteakip iki Giro'yu kazandılar. 1980'de Fransız Bernard Hinault, 1964'teki Anquetil'den bu yana Fransa'nın ilk galibi oldu. 1982 ve 1985'te iki Giro daha kazanacaktı.[25]
Amerikalı Andrew Hampsten 1988'de Avrupalı olmayan ilk kazanan oldu ve ilk Güney Amerikalı kazanan 2014'te Kolombiyalı Nairo Quintana oldu. Beş kez Tour kazanan İspanyol Miguel Indurain, 1991 ve 1992'de art arda Giro'yu kazandı. Ivan Gotti'nin 1997 ve 1999'daki galibiyetleri, arasında Marco Pantani'nin Tour-Giro ikilemesi yaptığı 1998'deki galibiyeti yer almaktadır.
Gilberto Simoni 2001 ve 2003 yıllarında kazanan oldu; Paolo Savoldelli, 2002 ve 2005 yıllarında galip geldi. Bu yüzyılın diğer çoklu kazananları; 2006 ve 2010'da Ivan Basso; 2008 ve 2015'te İspanyol Alberto Contador; 2013 ve 2016'da Vincenzo Nibali oldu. Contador ayrıca, Wouter Weylandt'ın üçüncü etapta ölümcül bir kaza geçirdiği 2011 sürümünü kazanmıştı,[26] ancak daha sonra 2010 Tour de France'ta doping yapmaktan suçlu bulunduktan sonra unvanı elinden alındı ve ikinci Michele Scarponi galip ilan edildi.[27] 2017'de Tom Dumoulin, Giro'yu kazanan ilk Hollandalı bisikletçi oldu. 4 kez Tour de France galibi Chris Froome bisiklet tarihinin en büyük geri dönüşlerinden birine imza atarak 2018 Giro'yu kazandı. 2019'da Ekvadorlu Richard Carapaz, ülkesinden yarışı kazanan ilk bisikletçi oldu.
Kazananlar
2020 itibarıyla, 22 bisikletçi turu birden fazla kez kazandı.[28]
| Sıra | Bisikletçi | Toplam | Yıllar |
|---|---|---|---|
| 1 |  Alfredo Binda (ITA) |
5 | 1925, 1927, 1928, 1929, 1933 |
| Fausto Coppi (ITA) |
5 | 1940, 1947, 1949, 1952, 1953 | |
 Eddy Merckx (BEL) |
5 | 1968, 1970, 1972, 1973, 1974 | |
| 2 | Giovanni Brunero (ITA) |
3 | 1921, 1922, 1926 |
| Gino Bartali (ITA) |
3 | 1936, 1937, 1946 | |
| Fiorenzo Magni (ITA) |
3 | 1948, 1951, 1955 | |
| Felice Gimondi (ITA) |
3 | 1967, 1969, 1976 | |
 Bernard Hinault (FRA) |
3 | 1980, 1982, 1985 | |
| 3 | Carlo Galetti |
2 | 1910, 1911 |
| Costante Girardengo |
2 | 1919, 1923 | |
| Giovanni Valetti (ITA) |
2 | 1938, 1939 | |
 Charly Gaul (LUX) |
2 | 1956, 1959 | |
| Jacques Anquetil (FRA) |
2 | 1960, 1964 | |
| Franco Balmamion (ITA) |
2 | 1962, 1963 | |
| Giuseppe Saronni (ITA) |
2 | 1979, 1983 | |
 Miguel Indurain (ESP) |
2 | 1992, 1993 | |
| Ivan Gotti (ITA) |
2 | 1997, 1999 | |
| Gilberto Simoni (ITA) |
2 | 2001, 2003 | |
| Paolo Savoldelli (ITA) |
2 | 2002, 2005 | |
| Ivan Basso (ITA) |
2 | 2006, 2010 | |
| Alberto Contador (ESP) |
2 | 2008, 2015 | |
| Vincenzo Nibali (ITA) |
2 | 2013, 2016 |
Klasmanlar
Her takımdan birkaç bisikletçi genel klasmanı kazanmayı hedeflerken yarışta aktif olan üç kategori daha vardır: puanlar,[10] dağlar[10] ve genel klasman hedefleri olan gençler için genç bisikletçi klasmanı.[10] Dört klasmandan en eskisi genel klasmandır.[3][10] Yukarıda belirtilen her klasmanın lideri kendine özgü ayırıcı bir mayo giyer.[10] Bir bisikletçi birden fazla mayo ödüllü klasmana liderlik ederse, en prestijli klasman mayosunu giyer.[10] Bıraktığı mayo, kategoride ikinci olan bisikletçi tarafından giyilir.[10]
Genel klasman
Giro d'Italia'da en çok göz önünde olan klasman genel klasmandır.[3] Tüm etaplar bitişe kadar zamanlanır, bitirdikten sonra bisikletçilerin süreleri önceki etap süreleri ile birleştirilir; bu nedenle en düşük toplam süreye sahip bisikletçi yarışın lideridir.[3][10] Lider, her etabın sonucundan sonra belirlenir.[3][10] Yarışın lideri ayrıca yarış liderinin pembe mayosunu giyme ayrıcalığına da sahiptir. Mayo, etabın bitiş yerinde bir podyumda lider bisikletçiye sunulur. Bir bisikletçi, yarışta birden fazla klasmana liderlik ediyorsa, genel klasman yarıştaki en önemli kategori olduğu için maglia rosa'yı giyecektir. Liderlik her etaptan sonra değişebilir.
Giro'nun yaratıcısı La Gazzetta dello Sport'un gazetelerini pembe kağıda basması nedeniyle pembe renk seçilmiştir.[10][13] Pembe mayo 1931 sürümünde yarışa eklendi ve o zamandan beri Giro d'Italia'nın sembolü haline geldi.[3][13] Pembe mayoyu ilk giyen bisikletçi Learco Guerra'ydı.[3][13] Bisikletçiler genellikle takımın ve takımın sponsorlarının daha fazla tanıtılması için mayoyu olabildiğince uzun süre tutmak için ekstra çaba sarf etmeye çalışırlar. Eddy Merckx, mayoyu 78 etapla Giro d'Italia tarihindeki diğer tüm bisikletçilerden daha fazla giymiştir.[29][30][31] Üç bisikletçi, kariyerlerinde beş kez genel klasmanı kazandı: Alfredo Binda, Fausto Coppi ve Eddy Merckx.[28]
Genel klasman kazananı başından beri bir zaman sistemiyle belirlenmedi. Giro d'Italia'nın açılış sürümünde organizatörler, 1904 Tour de France'ı saran skandaldan sonra toplam süreye dayanan bir sistem yerine bir puan sistemine sahip olmayı seçtiler.[12] Buna ek olarak, organizatörler puan sistemini her etapta bisikletçilerin zamanlarını ölçmek yerine bisikletçilerin sıralarını tespit etmek daha ucuz olacağı için de tercih ettiler.[12] Yarış lideri, her bir bisikletçinin her etaptaki yerleşimleri toplanarak hesaplandı ve toplamı en düşük olan bisikletçi liderdi; eğer bir bisikletçi birinci etapta ikinci, ikinci etapta üçüncü olursa, toplam beş puana sahip olacaktı. Sistem, bir yıl sonra etapta 51. ve daha yüksek olan bisikletçilere puan dağıtmak ve etapta 1. ve 50. sıralar arasında yer alan bisikletçiler için puan dağıtım sistemini aynı tutmak için değiştirildi.[32] Hesaplama, organizatörlerin puan sistemini korurken yarışın takımların çekiişmesini merkezine almayı seçtiği 1912 yılına kadar değiştirilmeden kaldı.[33] Sonraki yıl yarış organizatörleri 1911'de kullanılan sisteme geri dönmeyi seçtiler.[33] 1914'te organizatörler günümüzde kullanılan sisteme geçtiler, burada bisikletçilerin her etap için bitirme süreleri genel klasman lideri belirlemek için bir araya toplandı.[34]
Bunlar, bisikletçilerin ilk birkaç pozisyonda çizgileri geçmeleri karşılığında aldıkları zaman bonuslarıdır:[35]
| Tip | 1. | 2. | 3. | |
|---|---|---|---|---|
 | Düz bitiş | 10" | 6" | 4" |
| Ara Sprint | 3" | 2" | 1" | |
Dağlar klasmanı
Dağlar klasmanı, Giro d'Italia'daki mayo ödüllü en eski ikinci klasmandır. Dağlar klasmanı 1933'te Giro d'Italia'ya eklendi ve ilk olarak Alfredo Binda tarafından kazanıldı.[13][36] Yarışın dağ etaplarında, her önemli tırmanışın zirvesine ilk ulaşan bisikletçiye puanlar verilir.[13] Her tırmanış etabında lideri yakından takip eden bisikletçilere de puanlar verilir.[13] Verilen puanların miktarı parkurun dikliği ve uzunluğuna göre belirlenen yokuş sınıflandırmasına göre değişir.[10][13]
Tırmanış mayosu, her etabın başında en fazla tırmanma puanına sahip olan bisikletçi tarafından giyilir.[13] Bir bisikletçi, kategorilerden iki veya daha fazlasına liderlik ederse, dağlar mayosu o kategorideki ikinci veya üçüncü sıradaki bisikletçi tarafından giyilir.[10] Giro'nun sonunda, en çok tırmanma puanına sahip olan bisikletçi klasmanı kazanır.[10] Aslında, bazı bisikletçiler, özellikle ne sprinter olan ne de zamana karşı özellikleri iyi olanlar, yalnızca bu özel klasmanı yarış içinde kazanmaya çalışabilirler. Giro'da dört kategoride dağ vardır. En kolay kategori 4'ten en zor olan kategori 1'e kadar değişir. Ayrıca, belirli bir Giro'da ulaşılan en yüksek nokta olan ve yarışın diğer birinci kategori tırmanışlarından daha fazla puan değerinde olan Cima Coppi de vardır.[10] Dağlar klasmanında yedi kez kazanan Gino Bartali, rekoru elinde bulundurmaktadır.[28]
Organizatörlerin lidere yeşil bir mayo vermeyi kararlaştırdığı 1974'e kadar klasman liderine mayo verilmemiştir.[13] Yeşil mayo (maglia verde), klasman sponsoru Banca Mediolanum'un sponsorluğunu dört yıl daha yenilediği ve mayonun yeşil yerine mavi olmasını istediği 2012 yılına kadar kullanıldı.[37]
Dağlar için puan dağılımı aşağıdaki gibidir:[38]
| Tip | 1. | 2. | 3. | 4. | 5. | 6. | 7. | 8. | 9. | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | Cima Coppi | 45 | 30 | 20 | 14 | 10 | 6 | 4 | 2 | 1 |
| Birinci Kategori | 35 | 18 | 12 | 9 | 6 | 4 | 2 | 1 | |
| İkinci Kategori | 15 | 8 | 6 | 4 | 2 | 1 | |||
 | Üçüncü Kategori | 7 | 4 | 2 | 1 | |||||
| Dördüncü Kategori | 3 | 2 | 1 | ||||||
Puan klasmanı
Puan klasmanı, Giro d'Italia'daki dört güncel mayo ödül klasmanının en eski üçüncüsüdür.1966'da Giro d'Italia'da tanıtıldı ve ilk olarak Gianni Motta tarafından kazanıldı.[13][39] Puanlar, Giro'nun herhangi bir etabının sonuna veya belirlenen yerlere ilk ulaşan bisikletçiye verilir. Kırmızı mayo, her etabın başında en fazla puana sahip olan bisikletçi tarafından giyilir.[13] Giro'nun sonunda en çok puanı alan bisikletçi puan kategorisini kazanır. Her etap, etabın kategorisine bakılmaksızın birinci 25 puan, ikinci 20 puan, üçüncü 16, dördüncü 14, beşinci 12, altıncı 10 ve on beşinci için tek bir puana kadar her etap için bir puan daha azdır.[35] Bu durum, gerçek bir sprinterin puan klasmanını her zaman kazanamayacağı anlamına gelir. Sprinterlerin katılımını çekmek için eklenmiştir. Klasman iki bisikletçi tarafından dört kez kazanıldı: Francesco Moser ve Giuseppe Saronni.[28]
Ek olarak, etaplar bir veya daha fazla ara sprinte sahip olabilir: 8, 6, 4, 3, 2, 1 puan/puanlar, bu çizgileri geçen ilk altı bisikletçiye verilir.[35] Bu puanlar, ayrı bir ödül olan TV klasmanı (Traguardo Volante veya "uçan sprint") için de geçerlidir.[35]
Puan klasmanının kullanıldığı ilk yıl, klasman liderine verilen mayo yoktu. 1967'de, klasman lideri için kırmızı mayo eklendi.[13] Bununla birlikte, 1969'da kırmızı mayo, siklamen (mor) renkli bir mayo ile değiştirildi.[10][13] Organizatörlerin mayoyu İtalyan bayrağının renklerini yansıtan üç küçük klasman için orijinal renk tertibine dönüş amacıyla kırmızı renge geri döndürmeyi seçtiği 2010 yılına kadar bu renk kaldı.[40] Ancak Nisan 2017'de Giro'nun organizatörleri RCS Sport, maglia ciclamino'nun 2017'de yeniden canlandırılacağını duyurdu.[41]
Sprintler için puan dağılımı aşağıdaki gibidir:[35]
| Tip | 1. | 2. | 3. | 4. | 5. | 6. | 7. | 8. | 9. | 10. | 11. | 12. | 13. | 14. | 15. | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | Bitiş/Zamana Karşı | 25 | 20 | 16 | 14 | 12 | 10 | 9 | 8 | 7 | 6 | 5 | 4 | 3 | 2 | 1 |
| Intermediate/Ara sprint | 8 | 6 | 4 | 3 | 2 | 1 | ||||||||||
Genç bisikletçi klasmanı
Genç bisikletçi klasmanı 25 yaşın altındaki bisikletçilerle sınırlıdır.[10][42] Klasman lideri, genel klasmanla aynı şekilde belirlenir, her etaptan sonra bisikletçilerin süreleri toplanır ve en düşük toplam süreye sahip uygun bisikletçi lider olarak adlandırılır.[10][42] Bu klasman Giro d'Italia'ya 1976 sürümünde eklendi, Alfio Vandi genel klasmanda yedinci olduktan sonra bu klasmanı kazanan ilk bisikletçi oldu.[42] Klasman 1995-2006 yılları arasında düzenlenmedi.[10] 2007'de yeniden tanıtıldı ve o zamandan beri her Giro'da yapıldı.[10][42] Giro d'Italia, klasmanın liderine beyaz mayo vermektedir. Evgeni Berzin, Nairo Quintana ve Tao Geoghegan Hart aynı yıl genç bisikletçi klasmanını ve genel klasmanı kazandılar: 1994, 2014 ve 2020'de.[42] Dört bisikletçi kariyerlerinde iki kez genç bisikletçi klasmanını kazandılar: Vladimir Poulnikov, Pavel Tonkov, Bob Jungels ve Miguel Ángel López.
Takım klasmanı
Giro d'Italia'da yer alan iki takım klasmanı vardır: Trofeo Hızlı Takım ve Trofeo Süper Takım. Trofeo Hızlı Takım, ilk Giro d'Italia'da yer aldığı için ikisi arasında en eski olanıdır. İlk olarak Atala tarafından kazanıldı. Trofeo Hızlı Takım, her etapta takım başına en iyi üç bisikletçinin sürelerinin eklenmesiyle hesaplanır; lider takım, toplam süresi en düşük olan takımdır.[10] Klasman, organizatörler onu 1994 Giro d'Italia için Trofeo Hızlı Takım olarak değiştirene kadar her sürümde sadece takım klasmanı olarak adlandırılırdı. Team Sky, 2018'de Trofeo Hızlı Takım klasmanını kazandı.
Trofeo Süper Takım 1993'te tanıtıldı. Trofeo Süper Takım adı Giro'nun 1994 sürümü için benimsenmiş ve o zamandan beri kullanılmaktaydı. Klasman ilk olarak 1993 yılında Ariostea tarafından kazanıldı. Klasman, her etaptaki ilk 20'de yer alan bisikletçinin (birincilik için 20, ikincilik için 19, vb. 20. için 1 puana kadar) takımları için kazandıkları puanların topanarak elde edildiği bir takım puan klasmanıdır. Quick-Step Floors tarafından kazanıldığı 2017 yılında sona erdi.
Küçük klasmanlar
Liderleri özel bir mayo almayan daha az bilinen diğer klasmanlara da Giro sırasında ödüller verilir. Bu ödüller, turun üç haftası boyunca kazanılan puanlara dayanmaktadır.[10] Her toplu başlangıç etabında bir ara sprint, Traguardo Volante veya TV vardı. TV, normal puan klamanına eklenen puanlar ve ayrıca genel klasmana etki eden bonus saniyeler verdi. Bu ödül, önceki yıllarda çeşitli isimlerle biliniyordu ve eskiden zaman sistemine dayanıyordu.[10] 2013 yılında bu klasman sprint klasmanı olarak yeniden adlandırıldı ve Rafael Andriato tarafından kazanıldı.
Diğer ödüller arasında, ara sprintler, dağ geçitleri ve etap bitişleri geçildiğinde kazanılan puanların bir derlemesi olan savaşçılık klasmanı yer almaktadır.[10] Mark Cavendish tarafından 2013 yılında kazanıldı. Azzurri d'Italia klasmanı bitirme sırasına dayanmaktadır; ancak, her etapta sadece ilk üç sırada bitirenlere puan verildi.[10] En son bu klasman da Mark Cavendish tarafından kazanıldı. Ek olarak, Trofeo Fuga Pinarello, yarışın başında bir kaçışta yer alan bisikletçileri ödüllendirdi, on veya daha az bisikletçinin kaçışındaki her bisikletçi, grubun yakalanmadığı her kilometre için bir puan aldı.[10] Vini Fantini-Selle Italia takımından Rafael Andriato, 2013 yılında bu yarışmada birinci oldu. Küçük teknik ihlaller için takımlara ceza puanı verildi.[10] 2018'de Fair Play klasmanı için birkaç takım hiç ceza puanı almayarak berabere kaldılar.
Kaldırılan klasmanlar
1946'da maglia nera (siyah mayo) tanıtıldı ve genel klasmanda sonuncu olan bisikletçi ödülü aldı.[43] Bisikletçiler bazen genel klasmanda sonuncu olmak için kasıtlı olarak zaman harcadılar ve siyah mayoyu giydiler.[43] Klasman, en son 1951'de yer aldı ve kısa sürdü.[43] 1946 ve 1947'de klasmanı kazanan Luigi Malabrocca tarafından iki kez kazanıldı. Maglia nera'nın son galibi Giovanni Pinarello'ydu.
Intergiro klasmanı 1989'da tanıtıldı ve ilk olarak Yugoslav Jure Pavlič tarafından kazanıldı.[13][44] Her etapta, finişten önce bisikletçilerin çizgiyi geçene kadar zamanlanacakları bir nokta vardı.[13] Her etaptaki süreler, daha sonra klasmanın liderini belirlemek için her bisikletçi için toplandı. Klasmanın liderine mavi bir mayo verildi.[45] Klasman, eklenmesinden itibaren 2005 yılına kadar her yıl yapıldı.[44] Klasmanın son galibi Stefano Zanini oldu. Fabrizio Guidi, klasmanı 3 kez ve en fazla kazanan bisikletçi oldu. Guidi, 1996, 1999 ve 2000'de klasmanı kazandı.[44]
Ayrıca 1985 Giro d'Italia'da tanıtılan ve ilk olarak Urs Freuler tarafından kazanılmış bir kombinasyon klasmanı da vardı.[46] Klasman, 1988'den sonra kaldırıldı. Giro'nun 1988 sürümü için klasman mavi bir mayo ile ödüllendirildi.[47] 2006 Giro d'Italia için yeniden tanıtıldı ve Paolo Savoldelli tarafından kazanıldı.[48] Klasman, 2007 Giro d'Italia'da geri getirilmedi.
Yarış
Giro d'Italia, yirmi bir etap veya yirmi etap ve bir prolog (8 kilometre (5 mi) uzunluğunda) ve iki veya üç dinlenme günü içermektedir.[35][49] Giro d'Italia'da kullanılan üç tür etap vardır: toplu başlangıç etapları, bireysel ve takım zamana karşılar.[35][50] Toplu başlangıç etapları, her yıl Giro d'Italia'nın yirmi bir yarış gününün çoğunu oluşturur,[50] Giro d'Italia'nın her sürümünde genellikle iki zamana karşı vardır ve bazen bir prolog veya takım zamana karşı varsa üç kezdir. Toplu başlangıç etaplarında, ilk üç bitiren için on, altı ve dört saniyelik zaman bonusları ve bazı yıllarda ara sprintlerde üç, iki ve bir saniyelik bonuslar vardır.[35][50] İtalyan Mario Cipollini 42 etap zaferiyle bu alanda rekoru elinde tutmaktadır.[51][52] Giro d'Italia, dik ve zorlu tırmanışları ile tanınır. Her yarışta, yüksek şiddette birçok tırmanış içeren birkaç etap bulunur. Yarış, Dolomitler'deki en uzun tırmanışlardan bazılarıyla geleneksel olarak Alplerden geçer. Dahil edilen ilk Alp geçişi, 1911'de Sestriere'idi.[53] Dolomitler, ilk olarak 1937'de, yarışın Rolle Geçidi ve Passo di Costalunga'yı geçmesiyle Giro'ya dahil edildi.[54][55] Giro'da kullanılan en ünlü dağlardan bazıları Passo dello Stelvio,[56] Passo Pordoi ve Passo di Gavia'dır. 1965'ten beri Giro d'Italia'daki en yüksek nokta, büyük tırmanışçı İtalyan bisikletçi Fausto Coppi'nin onuruna Cima Coppi olarak adlandırılıyor.[57]
İlk Giro zamana karşısı 62 kilometre (39 mi) 1933'te Bologna ve Ferrara arasında yapıldı ve Alfredo Binda tarafından kazanıldı.[36] Zaman karşı bazen sondan bir önceki veya son etap olarak kullanılır ve bazı sürümler bir dağ zamana karşı etabına sahiptir.
Modern Giro'larda bazen ilk etap, açılış gününde kimin pembe giyeceğine karar vermek için genellikle kısa bir zamana karşı, bir prolog olmaktadır. İlk prolog 1968 Giro d'Italia'da gerçekleşti.[58] 5,7 kilometre (4 mi)'lik Campione d'Italia sokaklarındaki rotada yapılan yarışı ve Fransız Charly Grosskost kazandı.[58] Bisikletçiler parkurda alışılmadık bir formatta, on üç kişilik on grup halinde yarıştılar ve bu süre genel sürelerine sayılmadı.[58]
İlk takım zamana karşı 1937 Giro d'Italia'da yer aldı[55] ve İtalyan takımı Legnano tarafından kazanıldı.[55][59][60] Parkur, 60 kilometre (37 mi) uzunluğunda ve Viareggio'dan Marina di Massa'ya kadar uzanıyordu.[55][60]
Giro, esas olarak İtalya'da gerçekleşir, ancak bazı etaplarda, San Marino, Fransa, İsviçre, Avusturya, Slovenya ve Vatikan Şehir Devleti gibi komşu ülkelerde kalkış veya bitiş yerleri vardır veya buralardan geçerler. Genellikle yarışın açılış etaplarıyla bağlantılı olarak ziyaret edilen diğer ülkeler arasında Belçika, Hırvatistan, Danimarka, İrlanda, Almanya, Yunanistan, İsrail, Hollanda, Monako, Birleşik Krallık ve Macaristan yer alıyor.
Giro'nun başlangıç ve bitişleri
Yaklaşık yarım asırdır Giro, Gazzetta dello Sport'un merkezinin bulunduğu şehir olan Milano'da başladı ve tamamlandı.[61][62] 1911'de, İtalya'nın birleşmesinin 50. yıldönümünü kutlamak için bu etkinlikler Roma'da gerçekleşti.[53] Ara sıra istisna olmak üzere, Milano'da başlangıç ve bitiş Giro d'Italia için standarttı. Ancak, 1960'lardan beri hareket yeri her yıl değişti[63] ve Verona, Brescia, Trieste, Torino, Roma gibi şehirlerde bitişler daha sık hale geldi.
Giro d'Italia'nın başlangıcı (La Grande Partenza) önemli bir olaydır ve şehirler turizm, maruz kalma ve diğer faydalardaki maliyetleri telafi etmeyi umarak yoğun bir şekilde yatırım yapar: Danimarka, 2012 sürümünün açılış etaplarına ev sahipliği yapmak için tahmini 3,86 milyon dolar harcadı.[64]
İtalya dışındaki başlangıçlar
Yarışın ilk 47 sürümü İtalyan topraklarında başladı. 1965'te yarış ilk yabancı startını San Marino'da yaptı ve o zamandan beri on iki yabancı start aldı.[64][65] İsrail'in Kudüs'teki 2018 başlangıcı, aktivistlerin İsrail'in yarışı insan hakları sicilini temizleme çabası olduğunu iddiaa ederek yarışın taşınması çağrısında bulununca tartışmalarla karşılaştı.[66][67] Nihayetinde, yarış planlandığı gibi ilerledi ve Giro için seçilen her takım, aralarında Arap sahipli iki takım da vardı; Bahrain–Merida ve UAE Team Emirates takımları da yarışta yer aldı.[68] 2020 yarışının Macaristan'da planlanan başlangıcı COVID-19 pandemisi nedeniyle iptal edildi.[69] Ancak 2022 Giro d'Italia 6 Mayıs'ta Macaristan'ın başkenti Budapeşte'de başladı ve üç etap boyunca yarış Macaristan'da kaldı.[70]
| Yıl | Ülke | Şehir | Kaynak |
|---|---|---|---|
| 1965 |  San Marino |
San Marino | [72][73] |
| 1966 |  Monako |
Monte Carlo | [72][73] |
| 1973 | Belçika |
Verviers | [72][73] |
| 1974 |  Vatikan |
Vatikan | [72][73] |
| 1996 |  Yunanistan |
Atina | [72][73] |
| 1998 | Fransa |
Nice | [72][73] |
| 2002 |  Hollanda |
Groningen | [73] |
| 2006 | Belçika |
Seraing | [73] |
| 2010 | Hollanda |
Amsterdam | [73] |
| 2012 |  Danimarka |
Herning | [35][73] |
| 2014 |  Kuzey İrlanda |
Belfast | [73][74] |
| 2016 | Hollanda |
Apeldoorn | [75][76] |
| 2018 |  İsrail |
Kudüs | [77] |
| 2022 |  Macaristan |
Budapeşte | [70] |
Kaynakça
Dış bağlantılar
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
