Ang mangganeso o manganese ay isang elementong kimikal na may simbolong Mn at bilang atomikong 25. Ito ay matatagpuan bilang isang malayang elemento sa kalikasan(na kadalasang kasama ng bakal) at maraming mga mineral. Ang manganeso ay isang metal na may mahalagang industriyal na mga paggamit na metal alloy partikular sa mga hindi kinakalawang na asero. Sa kasaysayan, ang manganeso ay ipinangalan sa iba't ibang mga itim na mineral gaya ng pyrolusite) mula sa parehong rehiyon ng Magnesia sa Gresya na nagbigay ng mga pangalang may katulad na tunog na magnesium, Mg, at magnetite na isang ore ng elementong bakal na Fe. Noong mga gitnang ika-18 siglo, ginamit ng kimikang Swedish na si Carl Wilhelm Scheele ang pyrolusite upang lumikha ng chlorine. May kamalayan sina Scheele at iba na ang pyrolusite (alam ngayong ang manganese dioxide) ay naglalaman ng isang bagong elemento ngunit hindi nila nagawang maihiwalay ito. Si Johan Gottlieb Gahn ang una na maghiwalay ng isang hindi purong sampol ng metal na manganeso noong 1774 sa pamamagitan ng pagpapaliit ng dioksido ng karbono. Ang Manganese phosphating ay ginagamit bilang paggamot para sa pagpipigil ng kalawan at korsyon. Depende sa estadong oksidasyon, ang mga ion na mangganeso ay may iba't ibang mga kulay ay ginagamit pang industriyal bilang mga pigmento. Ang mga is permanganate ng mga alkali at mga alkaline earth metal ay mga makapangyariahang oksidante. Ang dioksiding mangganeso ay ginagamit bilang katodong materyal sa zinc-carbon at mga alkalinong baterya. Sa biolohiya, ang mga manganese(II) ion ay gumagampan bilang mga kopaktor para sa malaking uri ng mga ensaym na may maraming mga katungkulan. Ang mga ensaym na mangganeso ay partikular na mahalaga sa detoksipikasyon ng superoksidong mga malayang radikal sa mga organismo na kailangang makitungo sa elemental na oksiheno. Ang mangganeso ay gumagampan rin ng nag-eebolb na oksihenong komplex ng mga potosintetikong halaman.
- "Standard Atomic Weights: Manganese" (sa wikang Ingles). CIAAW. 2017.
{{cite web}}
: CS1 maint: date auto-translated (link) - Prohaska, Thomas; Irrgeher, Johanna; Benefield, Jacqueline; Böhlke, John K.; Chesson, Lesley A.; Coplen, Tyler B.; Ding, Tiping; Dunn, Philip J. H.; Gröning, Manfred; Holden, Norman E.; Meijer, Harro A. J. (2022-05-04). "Standard atomic weights of the elements 2021 (IUPAC Technical Report)". Pure and Applied Chemistry (sa wikang Ingles). doi:10.1515/pac-2019-0603. ISSN 1365-3075.
{{cite journal}}
: CS1 maint: date auto-translated (link) - Arblaster, John W. (2018). Selected Values of the Crystallographic Properties of Elements. Materials Park, Ohio: ASM International. ISBN 978-1-62708-155-9.
{{cite book}}
: CS1 maint: date auto-translated (link) - Weast, Robert (1984). CRC, Handbook of Chemistry and Physics. Boca Raton, Florida: Chemical Rubber Company Publishing. pp. E110. ISBN 0-8493-0464-4.
{{cite book}}
: CS1 maint: date auto-translated (link) - Kondev, F. G.; Wang, M.; Huang, W. J.; Naimi, S.; Audi, G. (2021). "The NUBASE2020 evaluation of nuclear properties" (PDF). Chinese Physics C. 45 (3): 030001. doi:10.1088/1674-1137/abddae.
{{cite journal}}
: CS1 maint: date auto-translated (link)
Manganese | |||||||||||||||||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Bigkas | /ˈmæŋɡəniːz/ | ||||||||||||||||||||||||||||||||||
Appearance | silvery metallic | ||||||||||||||||||||||||||||||||||
Standard atomic weight Ar°(Mn) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||
Manganese sa talahanayang peryodiko | |||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||
Atomikong bilang (Z) | 25 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||
Group | 7 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||
Period | 4 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||
Block | d-block | ||||||||||||||||||||||||||||||||||
Electron configuration | [Ar] 3d5 4s2 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||
Electrons per shell | 2, 8, 13, 2 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||
Physical properties | |||||||||||||||||||||||||||||||||||
Phase at STP | solido | ||||||||||||||||||||||||||||||||||
Melting point | 1519 K (1246 °C, 2275 °F) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||
Boiling point | 2334 K (2061 °C, 3742 °F) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||
Density (at 20° C) | 7.476 g/cm3 [3] | ||||||||||||||||||||||||||||||||||
when liquid (at m.p.) | 5.95 g/cm3 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||
Heat of fusion | 12.91 kJ/mol | ||||||||||||||||||||||||||||||||||
Heat of vaporization | 221 kJ/mol | ||||||||||||||||||||||||||||||||||
Molar heat capacity | 26.32 J/(mol·K) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||
Vapor pressure
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||
Atomic properties | |||||||||||||||||||||||||||||||||||
Oxidation states | −3, −2, −1, 0, +1, +2, +3, +4, +5, +6, +7 (depende sa katayuan ng oksidasyon, isang asidiko, panimla, o anpoterong oksido) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||
Electronegativity | Pauling scale: 1.55 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||
Ionization energies |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||
Atomic radius | empirical: 127 pm | ||||||||||||||||||||||||||||||||||
Covalent radius | Low spin: 139±5 pm High spin: 161±8 pm | ||||||||||||||||||||||||||||||||||
Mga linyang espektral ng manganese | |||||||||||||||||||||||||||||||||||
Other properties | |||||||||||||||||||||||||||||||||||
Natural occurrence | primordiyal | ||||||||||||||||||||||||||||||||||
Crystal structure | α-Mn: body-centered cubic (bcc) (cI58) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||
Lattice constant | a = 891.16 pm (at 20 °C)[3] | ||||||||||||||||||||||||||||||||||
Thermal expansion | 23.61×10−6/K (at 20 °C)[3] | ||||||||||||||||||||||||||||||||||
Thermal conductivity | 7.81 W/(m⋅K) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||
Electrical resistivity | 1.44 µΩ⋅m (at 20 °C) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||
Magnetic ordering | paramagnetic | ||||||||||||||||||||||||||||||||||
Molar magnetic susceptibility | (α) +529.0×10−6 cm3/mol (293 K)[4] | ||||||||||||||||||||||||||||||||||
Young's modulus | 198 GPa | ||||||||||||||||||||||||||||||||||
Bulk modulus | 120 GPa | ||||||||||||||||||||||||||||||||||
Speed of sound thin rod | 5150 m/s (at 20 °C) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||
Mohs hardness | 6.0 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||
Brinell hardness | 196 MPa | ||||||||||||||||||||||||||||||||||
CAS Number | 7439-96-5 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||
History | |||||||||||||||||||||||||||||||||||
Discovery | Carl Wilhelm Scheele (1774) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||
First isolation | Johann Gottlieb Gahn (1774) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||
Isotopes of manganese | |||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.