Si Alejandro III ng Macedon (20/21 Hulyo 356 – 10/11 Hunyo 323 BCE) na kilala bilang Alejandrong Dakila o Dakilang Alejandro (Griyego: Ἀλέξανδρος ὁ Μέγας, Aléxandros ho Mégasiii[›] galing sa Griyegong ἀλέξω alexo "ipagtanggol, tulungan" + ἀνήρ aner "man") ang hari ng Macedon na isang estado ng hilagaang Sinaunang Gresya. Ipinanganak siya sa Pella noong 356 BCE. Siya ay inaralan ni Aristoteles hanggang sa edad na 16. Sa edad na 30, nilikha niya ang isa sa pinakamalaking imperyo sa sinaunang daigdig na sumasaklaw mula sa Dagat Ionian hanggang sa mga Himalaya.[1] Hindi siya natalo sa digmaan at itinuturing sa kasaysayan na isa sa mga pinakamatagumpay na mga komander.[2]
| Alejandro ang Dakila | |
|---|---|
| Basileus ng Macedon, Hegemon ng Ligang Heleniko Hellenic League, Shahanshah ng Persia, Paraon ng Sinaunang Ehipto, Panginoon ng Asia | |
 | |
| Si Alejandro na nakikipaglaban sa haring Persa (Persian) na si Dario III. Mula sa Alexander Mosaic, Naples National Archaeological Museum | |
| Panahon | 336–323 BCE |
| Sinundan | Felipe II |
| Sumunod | Alexander IV Philip III |
| Panahon | 332–323 BCE |
| Sinundan | Darius III |
| Sumunod | Alexander IV Felipe III |
| Panahon | 330–323 BCE |
| Sinundan | Dario III |
| Sumunod | Alexander IV Felipe III |
| Panahon | 331–323 BCE |
| Sinundan | New office |
| Sumunod | Alexander IV Philip III |
| Asawa | Roxana of Bactria Stateira II ng Persia Parysatis II of Persia |
| Anak | Alejandro IV |
| Buong pangalan | |
| Alejandro III ng Macedon | |
| Dynasty | Dinastiyang Argead |
| Ama | Felipe II ng Macedon |
| Ina | Olympias ng Epirus |
| Kapanganakan | 20 o 21 Hulyo 356 BCE Pella, Macedon |
| Kamatayan | 10 o 11 Hunyo 323 BCE (edad 32) Babilonya |
| Pananampalataya | Politeismong Griyego |
Hinalinhan sa trono ni Alejandro ang kanyang amang si Felipe II ng Macedon noong 336 BCE pagkatapos paslangin si Felipe II. Sa kamatayan ni Felipe, namana ni Alejandro ang isang malakas na kaharian at hukbo na bihasa. Ginawaran siya ng pagkaheneral ng Gresya at gumamit sa kapangyarihang ito upang ilusan ang mga planong pagpapalawig na pang-hukbo ng kanyang ama. Noong 334 BCE, sinakop niya ang pinamunuan ng Persia na Asya Menor at nagpasimula ng mga sunod-sunod pakikidigma na tumagal ng 10 taon. Binali ni Alejandro ang kapangyarihan ng Persia sa sunod-sunod na pagwawagi sa pakikipagdigmaan na kabilang sa mga yaon yaong Labanan sa Issus at Labanan sa Gaugamela. Kalaunan ay pinatalsik niya ang haring Persa (Persian) na si Dario III at sinakop ang kabuuan ng Imperyong Akemenida. Sa puntong iyon, ang kanyang imperyo ay sumaklaw mula sa dagat Adriatiko hanggang sa Ilog Indus. Sa paghahangad niyang maabot ang "mga dulo ng mundo at ang dakilang panlabas na dagat" ay sinakop niya ang India noong 326 BCE ngunit kalaunan ay napaurong sa paghiling ng kanyang mga hukbo. Namatay si Alejandro sa Babilonya sa edad na 32 noong 323 BCE nang hindi nagsagawa ng sunod-sunod na planadong mga pakikidigma na nagsimula sa kanyang pananakop ng Arabia. Sa mga sumunod na taon pagkatapos ng kamatayan niya'y nabahagi ang kaniyang imperyo dahil sa sunod-sunod na digmaang sibil na nauwi sa ilang mga estadong pinamunuan ng Diadochi na mga natitirang heneral ni Alejandro at mga tagapagmana. Ang kaniyang pamana ay kinabibilangan ang pagkalat ng kultura na dinulot ng kaniyang mga pananakop . Kaniyang itinatag ang mga 20 siyudad na ipinangalan sa kanya na ang pinakakilala ay ang Alehandriya sa Ehipto. Ang pagtira ng ng mga kolonistang Griyego ni Alejandro at ang nagresultang pagkalat ng kulturang Griyego sa silangan ay nagresulta sa isang bagong kabihasnang Helenistiko na ang mga aspeto ay umiiral pa rin sa mga tradisyon ng Imperyong Bizantino noong gitnang ika-15 siglo CE. Si Alejandro ay naging maalamat bilang isang klasikong bayani sa molde ni Achilles. Siya ay prominente sa kasaysayan at mitong Griyego at mga kulturang hindi Griyego. Naging sukatan siya na pinaghahambingan sa sarili ng mga pinunong militar at ang mga akademiyang militar sa buong mundo ay nagtuturo pa rin ng mga taktika niya. [3]ii[›]
Talambuhay
.jpg)
Sa edad na 13, si Alejandro ay tinuruan ng Griyegong pilosopong si Aristoteles.Noong tag-init nang 336 BCE si Felipe II ng Macedonia na ama ni Dakilang Alejandro ay pinatay ng kapitan ng mga bantay na si Pausanias]]. Habang tinangka ni Pausanias na tumakas, siya ay natalisod at pinatay ng mga humahabol kabilang ang mga kasama ni Alejandro na sinai Perdiccas at Leonnatus. Sa sandaling iyon, si Dakilang Alejandro ay prinoklamang hari ng mga maharlika at hukbo sa edad na 20. Sinimulan ni Alejandro ang kanyang paghahari sa pagpatay sa mga potensiyal na katunggali sa trono.Pinapatay niya ang dalawang prinsipeng Mecedonio sa rehiyon ng Lyncestis. Pinapatay rin ni Alejandro si Attalus na namuno sa hukbo sa Asya Menor. Sa panahong iyon, si Attalus ay nakikipagsagutan kay Demosthenes tungkol sa posibilidad ng paglipat sa Atenes. Lubos ring ininsulto ni Attalus si ALejandro. Ang kamatayan ni Felipe II ay nagdulot sa maraming mga estado na maghimagsik kabilang ang Thebes, Gresya, Atenas, at mga tribo sa Thessaly sa hilaga ng Macedon. Tinipon ni Alejandro ang 3,000 kabalyero ng Macedo at tumungo sa Thessaly. Natagpuan niyang ang hukbong Thessaliano ay nasa paso sa pagitan ng Bundok ng Olimpo at Bundo Ossa at inutusan ang kanyang hukbo na tumungo sa Bundok Ossa. Nang magising ang mga Thessaliano nang sumunod na araw, nalaman nilang si Alejandro ay nasa kanilang likuran at agarang sumuko at idinagdag ang kanilang kabalyero sa puwersa ni Alejandro. Nagpatuloy si Alejandro sa Peloponnese at tumigil sa Thermopylae kung saan siya kinilalang pinuno ng Ligang Amphictyonika bago tumungo sa timog ng Corinto. NagdemaLeague before heading south to Corinth. Nagmakaawa ang Ateneas at pinatawad ni Alejandro ang mga rebelde. Sa Corinto, kinuha ni Alejandro ang pamagat na Hegemon(Pinuno) at tulad ng kanyang ama ay naging komandante para sa papalapit na digmaan laban sa Imperyong Persiyano. Sa pagpapatuloy ng proyekto ng pagsakop sa Persiya ng kanyang ama, tumawid ang hukbo ni Alejandro sa Hellespont noong 334 BCE na may 48,100 sundalo, 6,100 kabalyero at mga 120 barko na may tripulanteng 38,000. Pagkatapos ng isang paunang pagwawagi laban sa mga puwersang Persiyano sa Labanan ng Granicus, tinanggap ni Alejandro ang pagsuko ng kabiserang pamprobinsiya ng Sardis. Pagkatapos nito ay tumungo siya sa baybaying Ioniano na nagbibigay ng autonomiya at demokrasya sa mga siyudad nito.Sa Halicarnassus sa Carnia, matagumpay na naisagawa niya ang malawakang pagkubkob rito na napilitang sumuko ang kanyang mga kalaban sa karagatan. Mula Halicarnassus, si Alejandro ay tumungo sa Lycia at sa kapatagang Pamphyliano na nagpatbay ng kanyang kontrol sa lahat ng mga baybaying siyudad laban sa mga baseng pandagat ng Persiya. Mula Phamphylia, siya ay pumasok sa loobang lupain. Sa tagsibol nang 333 BCE, tumawid siya sa Taurus tungo sa Cilicia at pagkatapos ng isang mahabang paghinto dahil sa isang karamdaman ay nagmartsa sa Syria. Bagaman mas malaki ang hukbo ni Dario III, si Alejandro ay bumalik sa Cilicia kung saan niya tinalo si Dario IIIsa Issus. Si Dario ay tumakas sa labanan na humantong sa pagbagsak ng kanyang hukbo at iniwan ang kanyang asawa, dalawang anak na babae, ina at kayamanan. Inalok niya ng kasunduang kapayapaan si Alejandro na kinabibilangan ngmga lupaing nawalaa at pantubos na 10,000 talento para sa kanyang pamilya. Sumagot si Alejandro na dahil siya na ang hari ng Asya siya lamang ang magpapasya sa paghahati ng mga teritoryo. Kinuha niya ang Syria at karamihan ng baybayin ng Levant. Nang sumunod na taon noong 332 BCE, napilitan siyang salakayin ang Tyre na kanyang nasakop sa kabila ng kahirapan sa pagkubkob rito. Ang mga hukbo nito ay pinaslang at ang mga kababaihan at mga bata ay ibinenta sa pang-aalipin. Ang Ehipto ang tanging ang pinakamalaking mga teritoryo na nakuha ni Alejandro mula sa mga Persiyano. Pagkatapos ng paglalakbay sa Siwa, siya ay kinoronahang sa templo ni Ptah sa Memphis, Ehipto. Ibinalik niya ang mga templo na iniwan ng mga Persiyano at inalay ang mga bagong monumento sa mga Diyos ng Ehipto. Sa templo sa Luxor malapit sa Karnak, nagtayo siya ng kapilya sa isang sagradong bangka. Sa kanyang pananatili sa Ehipto, binago niya ang mga pagbubuwis sa Ehipto batay sa modelong Griyego at nangasiwa ng pananakop sa bansa ngunit noong 331 BCE iniwan niya ito upang tumungo sa Asya at habulin ang mga Persiyano. Sa Ehipto, siya ay itinuring na nagpalaya at itinuring na inapo ng mga paraon. Nag-alay siya ng mga handog sa mga Diyos sa Memphis, Ehipto at kumonsulta sa orakulo ni Amun-Ra sa Oasis ng Iswa. Siya ay prinoklamang anak ng Diyos na si Amuna at kadalasang tumuturing kay Zeus-Ammon na kanyang tunay na ama. Pagkatapos ng kamatayan ni Alejandro, ang mga barya ay karaniwang naglalarawan sa kanya na may Mga Sungay ni Ammon bilang simbolo ng kanyang pagkaDiyos na para sa mga Ehipsiyo ay isang propesiya. Itinatag niya ang Alehandriya na naging masaganang kabisera ng Kahariang Ptolemaiko sa kanyang kamatayan. Sa Labanan ng Gaugamela noong 331 BCE na huling digmaan sa pagitan ni Alejandro kay Dario III, bumagsak ang Persiyanong Imperyong Akemenida at ito ay sinakop ni Alejandro.
Noong 10 o 11 Hunyo 323 BCE, si Alejandro ay namatay sa palasyo ni Nabucodonosor II sa Babilonya sa edad na 32. May dalawang bersiyon ng kanyang kamatayan. Ayon sa salaysay ni Plutarch, mga 14 araw bago siya mamatay, siya ay nagkaroon ng trangkaso at hindi makapagsalita. Sa salaysay ni Diodorus Siculus, si Alejandro ay nagkaroon ng pananakit pagkatapos uminomng isang alak bilang parangal kay Heracles na sinundan ng 11 araw ng panghihina ngunit hindi nagkaroon ng trangkaso.
Mga alamat tungkol kay Dakilang Alejandro
Ayon kay Josephus sa Antiquities of the Jews 11:317-345 nang si Alejandro ay tumungo sa Herusalem, ang mga mamamayan na Hudyo ay sumasama sa isang prusisyon upang humarap kay Alejandro. Siya ay pinakitaan ng Aklat ni Daniel kapitulo 8 na nagsasabing wawasakin ng mga Griyego ang mga Persiyano, pinagpalagay niyang siya ang tinutukoy dito. Ito ay isang kuwento na hindi pinaniniwalaan ng mga iskolar dahil ang Aklat ni Daniel ay isinulat pagkatapos mamatay ni Alejandro.[4]
Sa Quran 18:83-101, may tinutukoy na Dhu al-Qarnayn (literal:"Siya na may dalawang sungay") ay pinaniniwalaan ng ilang komentador na Muslim na tumutukoy kay Dakilang Alejandro. Ang Dhu al-Qarnayn ay isa na naglalakbay sa silangan at kanluran na maglalagay ng harang sa pagitan ng ilang tao at Gog at Magog.
Ayon kay Cicero, nang ipanganak si Alejandro, ang Templo ni Artemis ay nasusunog. Ang mga mago ay tumangis habang nasususnog ang Templo ni Artemis:"Ang sumpa ng Asya ay ipinanganak kagabi.[5] Ayon kay Plutarch, nasunog ang Templo ni Artemis dahil ang Diyosang si Artemis ay abala sa pagbibigay silang kay Alejandro.[6]
Mga sanggunian
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
