Ang Unang Sulat kay Timoteo ay isang aklat sa Bagong Tipan ng Bibliyang sinasabing isinulat ni Apostol San Pablo kay San Timoteo. Sinundan ito ng Ikalawang Sulat kay Timoteo. Katulad ng Sulat kay Tito, mga sulat na pastoral o pampinuno ng simbahan (mga pari o pastor) ang mga liham para kay Timoteo sapagkat nauukol sa mga gawain ng mga pinuno ng parokyang katulad nina Timoteo at Tito.[1]
| Mga Aklat ng Bibliya |
|---|
|
Komposisyon
Sa batayan ng wika, nilalaman, at iba pang mga paktor, ang mga pastoral na liham ay itinuturing ng mga skolar ng Bibliya na hindi isinulat ng Apostol Pablo kundi pagkatapos ng kamatayan nito. [2] Ayon sa mga mga skolar, ang mga bokabularyo at mga stilong literaryo ng mga ito ay nabigong umangkop sa sitwayon ng buhay ni Pablo sa mga ibang sulat at natukoy ng mga skolar dito ang lumitaw ng Iglesiang Kristiyano kesa sa henerasyong apostoliko. Ang skolar na si P.N. Harrison sa aklat nitong "The Problem of the Pastoral Epistle" ang unang nagtangka upang pabulaanan ang pagiging may-akda ni Pablo sa pamamagitan ng pagbibilang ng hapax legomena o iba pang mga sukat bokabularyo. Ang isang halimbawa ng mga argumento ng stilo laban sa pagiging may-akda ni Pablo, ang trabaho ng pag-iingat ng tradisyon ay ipinagkatiwala sa mga ordinadong presbitero. Ang maliwanag na kahulugan ng presbuteros bilang indikasyon ng opisina ay ayon sa mga skolar tila dayuhan kay Pablo at sa lahing apostoliko. Ang mga halimbawa ng ibang mga opisina ay kinabibilangan ng 12 apostol sa Mga Gawa ng mga Apostol at ang pagkakahirang ng pitong deakono kaya naitatag ang opisina ng deakonado. Ang ikalawang halimbawa ang mga tungkuling pangkasarian(gender) sa mga liham na nagbabawal sa mga tungkulin ng kababaihan na lumilitaw na lumilihis sa mas egalitariyanong katuruan ni Pablo na kay Kristo ay walang babae o lalake(Gal. 3:28). Kabilang din dito ang pagpapabulaan ng mga liham na ito sa mas umunlad na Gnostisismo noong ika 2 siglo CE gaya ng makikita sa 1 Tim. 4:1-4 na hindi angkop sa sinasabing panahon ni Pablo na pinaniniwalaang nabuhay noong ca. 5 hanggang 67 CE. Ang mismong salitang Griyegong γνῶσις("Gnosis o Kaalaman") na pinagmulan ng Gnostisismo ay umiiral sa 1 Tim. 6:20. Ang "irregular ng karakter, biglaang mga koneksiyon at maluwag na mga transisiyon ng liham na ito" ang nagtulak sa mga skolar ng Bibliya na matukoy ang mga kalaunang interpolasyon(karagdagan) gaya ng konklusyon sa 1 Tim 6:20-21 na binabasa bilang reperensiya kay Marcion ng Sinope at ang mga linya na lumilitaw na marhinal na paliwanag(glosses) na kinopya sa katawan ng teksto.
Paglalarawan
Bagaman itinuturing na akda ni Pablo ng Tarsus, pinaghihinalaang maaaring hindi si Pablo ang sumulat ng liham na ito. Ilan sa mga dahilan ang estilo sa pagsulat at mga pananalitang ginamit sa sulat. Kaya't maaaring isang malapit na alagad ni San Pablo ang tunay na umakda ng liham, isang taong nagpalawig lamang sa mga hindi pa nalalathalang mga sulatin ni Pablo.[1]
Nagpapahiwatig ang nilalaman ng sulat na ito ng kung ano ang anyo ng bata pang kayarian ng Simbahan noong mga panahong iyon, kasama na ang kung paano ang disiplina o gawi noon.[1]
Panahon ng pagkakasulat
May mga naniniwalang nasulat ang Unang Sulat kay Timoteo noong mga isang sanlahi pagkaraan ng kamatayan ni San Pablo.[1] Subalit may tumatayang naisulat ito sa Masedonia noong mga 65 hanggang 66 AD.[3]
Pinagukulan ng sulat
Si San Timoteo ang pinadalhan ni San Pablo ng Unang Sulat kay Timoteo. Anak ng isang Griyego at ng isang Hudya si Timoteo. Natutunan ni Timoteo ang kaniyang kaalaman hinggil sa Banal na Kasulatan mula sa kaniyang inang Hudyong si Eunice, na taga-Litra sa Licaonia. Nagkaroon din siya ng mga karagdagang pagtuturong pampananampalataya mula kay Loida, isang nunong babae ni Eunice. Naging mga Kristiyano sina Eunice at Loida noong unang dumalaw si San Pablo sa bayan nila. Nakasama ni San Pablo si San Timoteo sa kaniyang mga paglalakbay na kaugnay ng mga misyong pampananampalataya. May mga naniniwalang isang obispo si Timoteo. Namatay si Timoteo noong mga 97 AD.[3]
Layunin ng sulat
Naging layunin ng liham ang papagingatan si San Timoteo mula sa mga taong nangangaral ng kasinungalingan kaugnay ng pananampalataya. Isa pang layunin ang pagaayos sa kalagayan ng mga Kristiyano.[3] Nagbibigay ang sulat ng mga mungkahi at payo kay San Timoteo na kinabibilangan ng mga pamamalakad at mga patakaran hinggil sa pagsamba sa harap ng madla, ang mga tungkulin at kalalagyan ng mga kalalakihan at kababaihan sa loob ng pamayanan, mga kinakailangang katangian kung paano maging mga obispo at mga diyakuno, at mga babala laban sa mga huwad na mga mangangaral o guro ng pananampalataya. Sa pagtatapos ng liham, matutunghayan ang mga tagubilin kaugnay ng moralidad.[1]
Tingnan din
Mga sanggunian
Mga panlabas na kawing
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
