From Wikipedia, the free encyclopedia
Ang pag-aalsa ng Kabite (Kastila: El Mótin de Cavite) noong 1872 ay isang pag-aalsa ng mga Pilipinong tauhan ng militar ng Fort San Felipe, ang arsenal ng Espanyol sa Kabite, [1] : 107 Philippine Islands (kilala rin noon bilang bahagi ng Silangang Indiyas ng Espanya ) noong 20 Enero 1872. Humigit-kumulang 200 lokal na bagong kaanib na kolonyal na tropa at manggagawa ang bumangon sa paniniwalang ito ay mag-aangat sa isang pambansang pag-aalsa. Hindi nagtagumpay ang pag-aalsa, at pinatay ng mga sundalo ng gobyerno ang marami sa mga kalahok at sinimulang sugpuin ang umuusbong na kilusang nasyonalista sa Pilipinas. Maraming iskolar ang naniniwala na ang Pag-aalsa ng Kabite noong 1872 ang simula ng nasyonalismong Pilipino na kalaunan ay humantong sa Rebolusyong Pilipino noong 1896 .
| Cavite mutiny | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Bahagi ng the Philippine revolts against Spain | |||||||
 Panandang pangkasaysayan na inilagay sa Lungsod ng Kabite noong 1972 | |||||||
| |||||||
| Mga nakipagdigma | |||||||
 Pangkat ng mga Pilipino | |||||||
| Mga kumander at pinuno | |||||||
 Felipe Ginovés |
Fernando La Madrid | ||||||
| Lakas | |||||||
| isang rehimyento, apat na kanyon | Humigit kumulang 200 sundalo at manggagawa | ||||||
Ang mga sanhi ng Pag-aalsa ng Kabite ay matutukoy sa pamamagitan ng pagsusuri sa iba't ibang salaysay sa makasaysayang pangyayaring ito.
Si Jose Montero y Vidal ay isang Espanyol na Historiyador, na nagpaliwanag na ang pag-aalsa ay isang pagtatangka na alisin at ibagsak ang mga Espanyol na Kolonisador sa Pilipinas. Sa kanyang salaysay, pinatunayan ng salaysay ni Gobernador - Heneral Rafael Izquidero y Gutierrez, ang gobernador-heneral ng mga Isla ng Pilipinas noong panahon ng pag-aalsa. Binanggit nila na ang pag-aalsa ay pinalakas ng isang grupo ng mga katutubong klero.
Ang pag-aalsa ng Kabite ay isang layunin ng mga katutubo na tanggalin ang pamahalaang Espanyol sa Pilipinas, dahil sa pagtanggal ng mga pribilehiyong tinatamasa ng mga manggagawa sa arsenal ng Kabite tulad ng makalibre sa pagpupugay at puwersahang pagtatrabaho. Ang mga aklat at polyeto ng mga demokratiko at republikano, ang mga talumpati at pangangaral ng mga apostol ng mga bagong ideyang ito sa Espanya at ang pagsabog ng mga Amerikanong tagapagpahayag at ang malupit na mga patakaran ng insensitibong gobernador na ipinadala ng naghaharing pamahalaan upang pamahalaan ang bansa. Isinasagawa ng mga Pilipino ang mga ideyang ito kung saan ang mga nangyayaring kundisyon na nagbunga ng ideya ng pagkamit ng kanilang kalayaan. [2]
Iginiit niya na ang pag-aalsa ay pinasigla at inihanda ng mga katutubong klero, mestizo at abogado bilang hudyat ng pagtutol laban sa mga kawalang-katarungan ng gobyerno tulad ng hindi pagbabayad sa mga probinsya para sa mga pananim na tabako, pagbibigay pugay at pagbibigay ng sapilitang paggawa. Hindi malinaw na natukoy kung ang mga Indio ay nagplano na magpasinaya ng isang monarkiya o isang republika dahil wala silang salita sa kanilang sariling wika upang ilarawan ang iba't ibang anyo ng pamahalaan, na ang pinuno sa Filipino ay tatawaging "hari". Gayunpaman, lumalabas na maglalagay sila sa kataas-taasang pamahalaan ng isang pari, na ang mapipiling pinuno ay si Jose Burgos o Jacinto Zamora na siyang plano ng mga rebeldeng gumabay sa kanila, at ang mga paraan na kanilang inasahan sa pagsasakatuparan nito. [3]
Ang kaganapan ay isang simpleng pag-aalsa lamang dahil hanggang sa panahong iyon ang mga Pilipino ay walang intensyon na humiwalay sa Espanya ngunit tanging mga materyales at pagsulong sa edukasyon lamang sa bansa. Gayunpaman, ang pag-aalsa ay ginamit sa isang malakas na antas. Gayundin, sa panahong ito, pinagkaitan ng sentral na pamahalaan ang mga prayle ng kapangyarihang makibahagi sa pamahalaang sibil at sa pamamahala at paghawak sa mga unibersidad. Nagresulta ito sa pagkatakot ng mga prayle na ang kanilang pagkilos sa Pilipinas ay maging isang bagay na lamang ng nakaraan, sinamantala ang pag-aalsa at iniulat ito sa pamahalaang Espanyol bilang isang malawak na sabwatan na inorganisa sa buong kapuluan na may layuning alisin ang soberanya ng Espanya. Ang gobyerno ng Madrid nang walang anumang pagtatangkang imbestigahan ang tunay na mga katotohanan o lawak ng diumano'y rebolusyon na iniulat ni Izquierdo at ang mga prayle ay naniniwala na ang lahat ay may katotohanan. [3]
Tinunton niya ang kagyat na dahilan sa isang utos ng gobernador, si Izquierdo, na humihingi ng mga personal na buwis mula sa mga manggagawang Pilipino sa inhinyerha at artileryang pulutong sa arsenal ng Kabite, at nag-aatas sa kanila na magsagawa ng sapilitang paggawa tulad ng mga ordinaryong sakop. Hanggang noon, ang mga manggagawang ito sa arsenal ay nagtatamasa ng mga pagka-libre mula sa parehong mga buwis at sapilitang paggawa. Noong Enero 20, ang araw ng pag-aalsa, ay araw ng suweldo at nakita ng mga manggagawa ang halaga ng buwis gayundin ang kaukulang bayad bilang kapalit ng sapilitang paggawa na ibinawas sa kanilang mga sobre sa suweldo. Iyon ang huling pagtitiis. Nang gabing iyon ay naghimagsik sila. Apatnapung sundalong impanterya at dalawampung lalaki mula sa artilerya ang pumalit sa pamamahala ng muog ng San Felipe at nagpaputok ng mga kanyon upang ipahayag sa mundo ang kanilang sandali ng tagumpay. Ito ay isang panandaliang tagumpay lamang. Tila, inaasahan ng mga nag-alsa na makakasama ang kanilang mga kasama sa 7th infantry company na nakatalagang magpatrolya sa plaza ng Kabite. Natakot sila, gayunpaman, nang sumenyas sila sa sa mga tauhan ng 7th infantry mula sa kuta at ang kanilang mga kasamahan ay hindi gumawa ng anumang hakbang upang sumama sa kanila. Sa halip, sinimulan silang salakayin ng kumpanya. Nagpasya ang mga rebelde na isara ang mga tarangkahan at maghintay ng umaga kung kailan inaasahang darating ang suporta mula sa Maynila. Nagbigay siya ng isang walang kabuluhang ulat tungkol dito at ang mga sanhi nito sa isang artikulo na inilathala sa Revue des Deux Mondes noong 1877. Tinunton niya na ang pangunahing sanhi ng pag-aalsa ay pinaniniwalaang "isang utos mula kay Gobernador-Heneral Carlos na isailalim ang mga sundalo ng Inhinyerya at artileryang tropa sa mga personal na buwis, kung saan sila ay dati nang walang bayad. Ang mga buwis ay nangangailangan na sila ay magbayad ng isang halaga ng pera gayundin na magsagawa ng sapilitang paggawa na tinatawag na, polo y servicio . Nagsimula ang pag-aalsa noong Enero 20, 1872 nang matanggap ng mga manggagawa ang kanilang suweldo at napagtanto na ang mga buwis pati na rin ang falla, ang multa na binayaran para ma-libre sa sapilitang paggawa, ay ibinawas sa kanilang mga suweldo.
Ang iba't ibang ulat sa pag-aalsa sa Kabite ay nagbigay-diin din sa iba pang posibleng dahilan ng "rebolusyon" na kinabibilangan ng Rebolusyong Espanyol na nagpabagsak sa sekular na trono, maruruming propaganda na pinalaganap ng walang pigil na pamamahayag, mga aklat at polyeto ng demokratiko, liberal at republikano na nakarating sa Pilipinas, at higit sa lahat, ang presensya ng mga katutubong kaparian na dahil sa galit sa mga prayleng Espanyol, "nakipagsabwatan at sumuporta" sa mga rebelde at kaaway ng Espanya.
Bilang karagdagan, ang mga ulat ng pag-aalsa ay nagpapahiwatig na ang Rebolusyong Espanyol sa Espanya noong panahong iyon ay nagdagdag ng higit na determinasyon sa mga katutubo na ibagsak ang kasalukuyang kolonyal na pamahalaang Espanyol.
Noong Pebrero 15, 1872, hinatulan ng kolonyal na awtoridad ng Espanya ang tatlong martir na sina José Burgos, Mariano Gómez at Jacinto Zamora ng kamatayan sa pamamagitan ng garrote sa Bagumbayan, Pilipinas at kinasuhan ng pagtataksil at sedisyon, at subversion. Dalawang araw pagkatapos ng kanilang hatol, sila ay pinatay. Ang mga kaso laban kina Padre Gomez, Burgos at Zamora ay umano'y kasabwat nila sa pag-aalsa ng mga manggagawa sa bakurang pangdagat ng Kabite. Pinaniniwalaan ni Gobernador Rafael Izquierdo na gagawa ng sariling pamahalaan ang mga Pilipino at diumano, hinirang ang tatlong pari bilang pinuno ng planong pamahalaan upang makalaya sa pamahalaang Espanyol.
Ang pagkamatay ni Gomburza ay gumising sa matinding galit at hinanakit ng mga Pilipino. Sinisi nila ang mga awtoridad ng Espanya at humiling ng mga reporma dahil sa masasamang pamamahala ng mga Awtoridad ng Espanya. Ang pagiging martir ng tatlong pari, balintuna, ay tumulong sa paglikha ng Kilusang Propaganda na naglalayong maghanap ng mga reporma at ipaalam sa mga Espanyol ang mga pang-aabuso ng mga kolonyal na awtoridad nito sa mga Isla ng Pilipinas.
Bukod sa pagbitay sa Gomburza, noong Enero 28, 1872, hinatulan ng hukuman ng militar ng kamatayan ang 41 na nag-alsa. Gayunpaman, ng mga sumunod na araw ay pinatawad ni Gobernador Rafael Izquierdo ang 28 nag-alsa at ang iba ay nakumpirmang nasentensiyahan. Noong Pebrero 6, 1872, 11 mga nag-alsa ang hinatulan ng kamatayan ngunit binago ni Gobernador Izquierdo ang kanilang mga sentensiya ng kamatayan sa habambuhay na pagkakakulong. Kasama ng pagbitay ng garrotte sa tatlong martir ay sina Enrique Paraiso, Maximo Innocencio at Crisanto Delos Reyes ay pinatawan ng sampung taong pagkakakulong.
Higit pa rito, may mga taong sinentensiyahan ng hukuman ng militar ng Espanya upang ipatapon sila sa Marianas (ngayon ay Guam): Fr. Pedro Dandan, Fr. Mariano Sevilla, Toribio H. del Pilar (kapatid ni Marcelo H. del Pilar ), Agustin Mendoza, Jose Guevara, Miguel Lasa, Justo Guazon, Fr. Aniceto Desiderio, Fr. Vicente del Rosario, Joaquin Pardo de Tavera, Antonio Ma. Regidor, Jose Basa y Enriquez, Mauricio de Leon, Pedro Carillo, Gervasio Sanchez, Jose Ma. Basa, Pio Basa, Balvino Mauricio, Maximo Paterno (ama ni Pedro Paterno), at Valentin Tosca.
Ang kanilang pinuno ay si Fernando La Madrid, isang mestisong sarhento kasama ang kanyang pangalawang pinuno na si Jaerel Brent Senior, isang moreno . Inagaw nila ang kuta ng San Felipe at pinatay ang labing-isang opisyal na Espanyol. Inakala ng mga nag-alsa na ang mga kapwa Pilipinong katutubong sundalo sa Maynila ay sasama sa kanila sa isang sama-samang pag-aalsa, ang hudyat ay ang pagpapaputok ng mga kuwitis mula sa mga pader ng lungsod noong gabing iyon. [1] Sa kasamaang palad, ang inakala nilang hudyat ay talagang isang pagsabog ng paputok sa pagdiriwang ng kapistahan ng Basilica della Santa Casa, ang patron ng Sampaloc . Ang plano ay sunugin ang Tondo upang makagambala sa mga awtoridad habang ang artillery regiment at infantry sa Maynila ay maaaring kontrolin ang kuta Santiago at gumamit ng mga putok ng kanyon bilang hudyat sa Kabite. Lahat ng Kastila ay dapat patayin, maliban sa mga babae. Ang balita ng pag-aalsa ay nakarating sa Maynila, diumano'y sa pamamagitan ng kalaguyo ng isang Espanyol na sarhento, na pagkatapos ay ipinaalam sa kanyang mga nakatataas, at ang mga awtoridad na Espanyol ay nangamba sa isang malawakang pag-aalsa ng mga Pilipino. Kinabukasan, kinubkob ng isang regimentong pinamumunuan ni Heneral Felipe Ginovés ang kuta hanggang sa sumuko ang mga nag-alsa. Pagkatapos ay inutusan ni Ginovés ang kanyang mga tropa na paputukan ang mga sumuko, kabilang ang La Madrid. Nabuo ang mga rebelde sa isang linya, nang tanungin ni Koronel Sabas kung sino ang hindi sisigaw ng, " Viva España ", at binaril ang isang taong humakbang pasulong. [1] Ang iba ay nakulong. [1]
Sa agarang resulta ng pag-aalsa, ang ilang mga sundalong Pilipino ay dinisarmahan at kalaunan ay ipinatapon sa katimugang isla ng Mindanao . Ang mga pinaghihinalaang direktang sumusuporta sa mga nag-alsa ay inaresto at pinatay. Ang pag-aalsa ay ginamit ng kolonyal na pamahalaan at mga prayleng Espanyol upang isangkot ang tatlong sekular na pari, sina Mariano Gómez, José Burgos, at Jacinto Zamora, na pinagsama-samang kilala bilang Gomburza . Sila ay pinatay sa pamamagitan ng garote sa Luneta, na kilala rin sa Tagalog bilang Bagumbayan, noong Pebrero 17, 1872. [1]Ang mga pagbitay na ito, lalo na ang sa Gomburza, ay nagkaroon ng malaking epekto sa mga tao dahil sa malabong katangian ng paglilitis. Si José Rizal, na ang kapatid na si Paciano ay malapit na kaibigan ni Burgos, ay inialay ang kanyang gawain, El filibusterismo, sa tatlong pari na ito.
Noong Enero 27, 1872, inaprubahan ni Gobernador-Heneral Rafael Izquierdo ang mga sentensiya ng kamatayan sa apatnapu't isa sa mga nag-alsa. Noong Pebrero 6, labing-isa pa ang hinatulan ng kamatayan, ngunit kalaunan ay binago ang mga ito sa habambuhay na pagkakakulong . Ang iba ay ipinatapon sa ibang mga isla ng kolonyal na Silangang Indiyas ng Espanya tulad ng Guam, Kapuluang Mariana, kabilang sina Joaquin Pardo de Tavera, Antonio M. Regidor y Jurado, Pio Basa, at José María Basa. [1] : 107–108 Ang pinaka-mahalagang grupong lumikha ng isang kolonya ng mga expatriates na Pilipino sa Europa, lalo na sa kabisera ng Espanya na Madrid at Barcelona, kung saan sila ay magagawang lumikha ng mga maliliit na samahan at mag-limbag ng mga publikasyon upang mag-tulak sa mga pag-angkin ng pagtatanim ng Himagsikang Pilipino .
Sa huli, isang kautusan ang ginawa, na nagsasaad na wala nang karagdagang ordinasyon/paghirang ng mga Pilipino bilang mga kura paroko ng Romano Katoliko. [1] : 107 Sa kabila ng pag-aalsa, nagpatuloy ang mga awtoridad ng Espanya sa paggamit ng malaking bilang ng mga katutubong Pilipinong tropa, carabinero at guwardiya sibil sa kanilang mga kolonyal na pwersa sa pamamagitan ng 1870s–1890s hanggang sa Digmaang Espanyol–Amerikano ng 1898.
Sa panahon ng maikling paglilitis, ang nahuli na mga nag-alsa ay nagpatotoo laban kay José Burgos. Ang saksi ng estado, si Francisco Zaldua, ay nagpahayag na siya ay sinabihan ng isa sa mga kapatid na Basa na ang pamahalaan ni Padre Burgos ay magdadala ng isang armada ng hukbong-dagat ng Estados Unidos upang tumulong sa isang rebolusyon kung saan si Ramón Maurente, ang diumano'y punong heneral, ay nagpopondo ng may 50,000 piso. Ang mga pinuno ng mga orden ng prayle ay nagsagawa ng isang kumperensya at nagpasya na alisin si Burgos sa pamamagitan ng pagdadala sa kanya sa isang pakana. Isang prayleng Pransiskano ang nagkunwaring Burgos at nagmungkahi ng pag-aalsa sa mga naghihimagsik. Ang mga nakatatandang prayle ay gumamit ng una fuerte suma de dinero o isang piging upang kumbinsihin si Gobernador-Heneral Rafael Izquierdo na si Burgos ang utak ng kudeta. Sina Gómez at Zamora ay malapit na kasama ni Burgos, kaya sila rin ay kasama sa mga paratang. Gayundin, si Francisco Zaldua ang naging pangunahing tagapagbalita laban sa tatlong pari. Ang kanyang pahayag ay naging pangunahing batayan para sa mga paghatol at siya ay pinangakuan ng kapatawaran kapalit ng kanyang testimonya, gayunpaman, siya ay hinatulan kasama ng tatlo. Siya ang unang pinatay sa kanila noong Pebrero 17, 1872.
Ipinahayag ng Pamahalaang Sentral ng Madrid na nais nilang alisin sa mga prayle ang lahat ng kapangyarihan ng interbensyon sa mga usapin ng pamahalaang sibil at direksyon at pamamahala ng mga institusyong pang-edukasyon. Nangangamba ang mga prayle na ang kanilang pangingibabaw sa bansa ay maging isang bagay sa nakaraan, at kailangan nila ng isang bagay upang bigyang-katwiran ang kanilang pagpapatuloy, na ang pag-aalsa ay nagbibigay ng gayong pagkakataon. Gayunpaman, ang Institusyong Pilipino ay ipinakilala ng pamahalaang Espanyol bilang isang atas na pang-edukasyon na nagsasama-sama ng mga paaralang sekta na minsang pinamamahalaan ng mga prayle. Ang kautusang ito ay naglalayon na mapabuti ang pamantayan ng edukasyon sa Pilipinas sa pamamagitan ng pag-aatas sa mga posisyon sa pagtuturo sa mga paaralang ito na punan ng mapagkumpitensyang pagsusulit, isang mahalagang hakbang na tinatanggap ng karamihan sa mga Pilipino.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
