From Wikipedia, the free encyclopedia
Ang portipikasyon o pinatibay na estruktura ay isang konstruksiyong militar na idinisenyo para sa pagtatanggol ng mga teritoryo sa digmaan, at ginagamit upang magtatag ng pamamahala sa isang rehiyon sa panahon ng kapayapaan. Ang termino ay nagmula sa Latin na fortis ("malakas") at facere ("gumawa").[1]
Mula sa napakaagang kasaysayan hanggang sa makabagong panahon, ang mga nagsasanggalang na pader ay madalas na kinakailangan para sa mga lungsod upang mabuhay sa isang pabago-bagong mundo ng pagsalakay at pananakop. Ang ilang mga pamayanan sa Kabihasnan ng Lambak ng Indo ay ang unang maliliit na lungsod na pinatibay. Sa sinaunang Gresya, ang malalaking batong pader ay itinayo sa Gresyang Myceneo, tulad ng sinaunang lugar ng Mycenae (kilala sa malalaking bloke ng bato ng mga 'siklopea' na pader nito). Ang Griyegong phrourion ay isang pinatibay na koleksiyon ng mga gusali na ginamit bilang isang garison ng militar, at ito ay katumbas ng Romanong castellum o kuta. Ang mga konstruksiyon na ito ay pangunahing nagsilbi sa layunin ng isang toreng pantanaw, upang bantayan ang ilang mga kalsada, daanan, at mga hangganan. Kahit na mas maliit kaysa isang tunay na kuta, kumilos ito bilang isang guwardiya sa hangganan sa halip na isang tunay na kuta upang bantayan at mapanatili ang hangganan.
Ang sining ng pagtatayo ng isang kampo ng militar o pagtatayo ng isang kuta ayon sa kaugalian ay tinatawag na "kastrametasyon" mula pa noong panahon ng mga Romanong lehiyon. Ang portipikasyon ay karaniwang nahahati sa dalawang sangay: permanenteng portipikasyon at portipikasyon sa kaparangan. Mayroon ding intermedyang sangay na kilala bilang malapermanent portipikasyon.[1] Ang mga kastilyo ay mga kuta na itinuturing na naiiba sa karaniwan na kuta o kuta dahil ang mga ito ay tirahan ng isang monarko o hadlika at namumuno sa isang partikular na teritoryong nagtatanggol.
Ang mga Romanong kuta at burol na kuta ay ang mga pangunahing nauna sa mga kastilyo sa Europa, na lumitaw noong ika-9 na siglo sa Imperyong Carolingio. Nakita sa Maagang Gitnang Kapanahunan ang paglikha ng ilang mga bayan na itinayo sa paligid ng mga kastilyo.
Ang mga kuta sa estilong medyebal ay higit na ginawang hindi na ginagamit sa pagdating ng mga kanyon noong ika-14 na siglo. Ang mga kuta sa edad ng itim na pulbura ay nagbago sa mas mababang mga estruktura na may higit na paggamit ng mga hukay at mga rampart sa lupa na humihigop at magpapakalat ng enerhiya ng putok ng kanyon. Ang mga pader na nakalantad sa direktang putok ng kanyon ay lubhang mahina, kaya ang mga pader ay inilubog sa mga kanal na nasa harap ng mga dalisdis ng lupa upang mapabuti ang pagsanggalang.
Ang pagdating ng mga sumasagob na obus noong ika-19 na siglo ay humantong sa isa pang yugto sa ebolusyon ng portipikasyon. Ang mga portipikasyong bastion ay hindi naging maayos laban sa mga bisa ng matataas na pampasabog, at ang masalimuot na kaayusan ng mga balwarte, mga umaaligid na baterya at ang maingat na pagkakagawa ng mga linya ng apoy para sa nagtatanggol na kanyon ay maaaring mabilis na maputol ng mga paputok na bala. Ang mga bakal-at-kongkretong kuta ay karaniwan noong ika-19 at unang bahagi ng ika-20 siglo. Ang mga pagsulong sa modernong pakikidigma mula noong Unang Digmaang Pandaigdig ay nagpawalang-bisa sa malalaking kuta sa karamihan ng mga sitwasyon.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
