สกุลส้ม (Citrus) อยู่ในวงศ์ Rutaceae มีต้นกำเนิดในเขตร้อนและเขตร้อนชื้นเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ เป็นไม้พุ่มขนาดใหญ่หรือไม้ยืนต้นขนาดเล็ก สูง 5-15 เมตร มีหนามที่ต้น มีใบแบบสลับและเป็นไม้ไม่ผลัดใบ ออกดอกเดี่ยวหรือเป็นช่อดอกขนาดเล็ก แต่ละดอกมีเส้นผ่านศูนย์กลาง 2-4 ซม. มีกลีบดอกสีขาว 5 กลีบ (น้อยชนิดมี 4 กลีบ) และมีเกสรตัวผู้จำนวนมาก ปกติดอกมีกลิ่นหอม ผลกลมจนถึงยาว ขนาดยาว 4 – 30 ซม. เส้นผ่านศูนย์กลาง 4 – 20 ซม. พืชสกุลนี้มีความสำคัญทางการค้า โดยหลายชนิดมีการปลูกเพื่อนำผลไปกินสด ๆ หรือคั้นเป็น น้ำผลไม้
| สกุลส้ม | |
|---|---|
 | |
| Citrus reticulata | |
| การจำแนกชั้นทางวิทยาศาสตร์ | |
| อาณาจักร: | Plantae |
| หมวด: | Magnoliophyta |
| ชั้น: | Magnoliopsida |
| ชั้นย่อย: | Rosidae |
| อันดับ: | Sapindales |
| วงศ์: | Rutaceae |
| สกุล: | Citrus L. |
| ชนิด & พันธุ์ผสมหลัก ๆ | |
|
ชนิด | |
| ชื่อพ้อง | |
| |
ผลมีกลิ่นหอม เนื่องจากมีสาร ฟลาโวนอยด์ และ ลิโมนอยด์ (ซึ่งจะเปลี่ยนเป็นสาร เทอร์พีน) ในเปลือกและในน้ำ นอกจากนี้น้ำมี กรดซิตริกจำนวนมากจึงทำให้มีรถเปรี้ยว และเป็นแหล่ง ไวตามินซี และ ฟลาโวนอยด์
อนุกรมวิธานในสกุลส้มนี้มีความซับซ้อน และ ไม่ทราบจำนวนชนิดที่แน่นอนในธรรมชาติ หลายชนิดที่รู้จักเป็นพันธุ์ผสม พืชในสกุลส้มที่นำมาปลูกกันอาจได้มาจาก 4 ชนิดที่เป็นชนิดดั้งเดิม พันธุ์ผสมหลายชนิดที่พบมากในธรรมชาติ และที่นำมาปลูกกัน รวมถึงชนิดที่มีความสำคัญทางการค้า เช่น ส้มเช้ง ส้มเกรพฟรุท เลมอน มะนาว และ ส้มเขียวหวาน จากงานวิจัยเร็ว ๆ นี้ได้แสดงว่าพืชในสกุลที่ใกล้เคียง เช่น สกุลส้มคัมควอท สกุลส้มสามใบ และสกุลพื้นเมืองของออสเตรเลีย Microcitrus และ Eremocitrus ควรถูกจัดรวมอยู่ใน สกุลส้ม ในปัจจุบันนักพฤกษศาสตร์หลายท่านจัดสกุลพื้นเมืองของออสเตรเลีย Microcitrus และ Eremocitrus อยู่ใน สกุลส้ม.
การเพาะปลูก
พืชในสกุลส้มเกิด พันธุ์ลูกผสม ได้ง่ายมาก (เช่น เมล็ดที่โตจาก มะนาวตาฮิติ สามารถให้ผลที่ใกล้เคียงส้มเกรฟฟรุตได้) พืชในสกุลส้มที่ปลูกเป็นการค้าทั้งหมดใช้กิ่งตอน ของ สายพันธุ์ที่ต้องการ มาปลูกบนต้นตอที่ต้านทานโรค และทนทาน
สีของผลไม้สกุลส้มจะมีสีสดเฉพาะในเขตภูมิอากาศที่หนาวเย็น ส่วนในเขตภูมิอากาศร้อน ผลของต้นไม้สกุลส้มจะยังมีสีเขียวอยู่แม้ว่าจะโตเต็มที่ จึงมักถูกเรียกว่า "ส้มสีเขียว" ต้นมะนาวเป็นตัวอย่างหนึ่งซึ่งมีไวต่อสภาพอากาศเย็นมากดังนั้นจึงไม่เคยถูกทิ้งในสภาพอากาศที่เย็นเหมาะสมพอจะสร้างสีสดได้ ถ้าผลมะนาวถูกทิ้งไว้ที่ต้นให้อยู่ข้ามฤดูหนาว ผลจะเปลี่ยนเป็นสีเหลือง ไม้ในสกุลส้มหลายชนิดจะถูกเก็บตั้งแต่ยังมีสีเขียวและไปสุกขณะที่ขนส่งไปยังร้านค้า
ต้นไม้ในสกุลส้มปกติจะไม่ทนทานต่อความเย็นกว่าจุดเยือกแข็ง ส้มบางพันธ์ในชนิด Citrus reticulata มีแนวโน้มเป็นชนิดทั่วไปที่ทนทานต่อความเย็นที่ตำกว่าจุดเยือแข็งได้มากที่และสามารถอยู่รอดได้ระยะเวลาสั้น ๆ ในอุณหภูมิ −10 องศาเซลเซียส แต่ในความเป็นจริงอุณภูมิที่เหมาะสมต่อการเพาะปลูกต้องไม่ตำกว่า −2 องศาเซลเซียส พันธุ์ผสมบางชนิดทนทานต่ออุณหภูมิที่ตำกว่าจุดเยือกแข็งแต่ไม่สามารถให้ผลที่มีคุณภาพดีได้ ส่วนพืชที่ใกล้เคียงคือ ส้มสามใบ (Poncirus trifoliata) สามารถอยู่รอดได้ในอุณหภูมิที่ตำกว่า−20 องศาเซลเซียส ผลมีรสชาติฝาดและไม่สามารถกินผลสดได้ ต้องนำไปประกอบอาหาร
ต้นไม้ในสกุลส้มเจริญเติบโตดีที่สุดในที่มีแสงแดดแรง มีความชื้นพร้อมกับดินอุดมสมบูรณ์ และปริมาณน้ำฝนหรือการชลประทานที่เพียงพอ
รายชื่อของผลไม้ในสกุลส้ม
_white_bg.jpg)
.jpg)
สกุลส้ม เชื่อว่ามีต้นกำเนิดในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ก่อนที่มนุษย์จะนำมาทำเกษตรกรรม, มีจำนวนชนิดเพียงเล็กน้อย:
- พาเพดา
- Citrus aurantifolia - มะนาว, จากอินเดีย
- Citrus halimii, จาก ไทยและมลายา
- Citrus maxima - ส้มโอ, จากกลุ่มเกาะมลายู
- Citrus medica - มะงั่ว, จากอินเดีย
- Citrus reticulata - ส้มแมนดาริน, จากจีน
- มะนาวออสเตรเลีย
- Citrus australasica - มะนาวนิ้ว - บางครั้งถูกแยกไปอยู่ในสกุล Microcitrus
- Citrus australis - มะนาวออสเตรเลียกลม - บางครั้งถูกแยกไปอยู่ในสกุล Microcitrus
- Citrus glauca - มะนาวทะเลทราย - บางครั้งถูกแยกไปอยู่ในสกุล Eremocitrus
ส้มคัมควอท อยู่ในสกุล สกุลส้มคัมควอท
พันธุ์ลูกผสมและพันธุ์ต่าง ๆ
เรียงตามพันธุ์รุ่นพ่อแม่ พันธุ์ลูกผสมและพันธุ์ต่าง ๆ แต่ละพันธุ์ผสมมาจาก (อย่างน้อย) รุ่นพ่อแม่ 2 ชนิด, จึงมีรายชื่อซ้ำได้
- Citrus maximaเป็นฐาน
- อะมานาสึ, นาสึมิคาน; Citrus × natsudaidai (C. maxima × ไม่ทราบ)
- ไลม์ควอท
- เกรพฟรุท, Citrus × paradisi (C. maxima × C. × sinensis)
- เลมอนจักรพรรดิ (Imperial lemon) (C. × limon × C. × paradisi)
- มินเนโอลา แทงเจโล (C. reticulata × C. × paradisi)
- ออเรนเจโล, ชิรอนจา (C. × paradisi × C. × sinensis)
- โอโรบลังโก้, สวีทตี้ (C. maxima × C. × paradisi)
- ส้มหวาน - Citrus × sinensis (อาจจะ C. maxima × C. × reticulata)
- แทงเจโล - Citrus × tangelo (C. reticulata × C. maxima or C. × paradisi)
- แทงกอร์ - Citrus × nobilis (C. reticulata × C. × sinensis)
- อุกลิ (C. reticulata × C. maxima หรือ C. × paradisi)
- วิลกิ่ง (C. × nobilis × C. × deliciosa)
- Citrus medica เป็นฐาน
- ส้มโอมือ - Citrus medica var. sarcodactylus
- อีทรอก
- เฟอร์นานดินา - Citrus × limonimedica (อาจจะ C. medica × C. × limon)
- พอนเดอโรซา เลมอน (อาจจะ C. medica × C. × limon)
- Citrus reticulata' 'เป็นฐาน
- ส้มเบอร์กามอท, ส้มเซวิล - Citrus × aurantium ssp. bergamia หรือ Citrus × bergamia
- ส้มซ่า - Citrus × aurantium
- ส้มสีทับทิม - Citrus × sinensis พันธุ์
- คามซาห์น (C. reticulata × C. × sinensis)
- ชินอทโต้ - Citrus × aurantium var. myrtifolia หรือ Citrus × myrtifolia
- ฉุงกยุน
- คลีเมนไทน์ - Citrus × clementina
- ส้มแมนดารินคลีโอพลัทตรา - Citrus × reshni
- เดโคพอน - Citrus reticulata cv. 'Siranui' (Kiyomi × Ponkan)
- ไดได - Citrus × aurantium var. daidai หรือ Citrus × daidai
- เกรปฟรูต, Citrus × paradisi (C. maxima × C. × sinensis)
- เฮอร์มานดินา
- เลมอนจักรพรรดิ (C. × limon × C. × paradisi)
- คินโนว์
- เลมอนเมเยอร์, เลมอนภูเขา - Citrus × meyeri (C. × limon × C. × paradisi หรือ C. × sinensis)
- ส้มแมนดารินไมเคิล
- มิคาน, ซาสึมา - Citrus × unshiu
- มินเนโอลา แทงเจโล (C. reticulata × C. × paradisi)
- ส้มแมนดารินโนวา
- โอเรนเจโล, ชิรอนจา (C. × paradisi × C. × sinensis)
- โอโรบลังโก้, สวีทตี้ (C. maxima × C. × paradisi)
- พงคาน
- รังเพอร์, เลมานเดอริน, มะนาวแมนดาริน - Citrus × limonia (C. reticulata × C. × limon)
- ส้มหวาน - Citrus × sinensis (อาจจะ C. maxima × C. × reticulata)
- แทงเจโล - Citrus × tangelo (C. reticulata × C. maxima หรือ C. × paradisi)
- ส้มเขียวหวาน
- แทงกอร์ - Citrus × nobilis (C. reticulata × C. × sinensis)
- อุกลิ (C. reticulata × C. maxima หรือ C. × paradisi)
- วิลกิ่ง (C. × nobilis × C. × deliciosa)
- วิลโลลีฟ - Citrus × deliciosa
- ส้มยูสุ - Citrus × junos (C. reticulata × C. × ichangensis)
- ที่มาไม่แน่นอน
- อลีโมว์, โคโล - Citrus × macrophylla
- ดเจอร์รุค ลิมัวร์ - Citrus × amblycarpa
- กาจานิมมา, มะนาวควาย - Citrus × pennivesiculata
- เลมอนอิฉาง, อิฉางพาเพดา - Citrus × ichangensis
- เลมอนจักรพรรดิ (C. × limon × C. × paradisi)
- อิโยคาน, อนาโดมิคาน
- คาโบสุ - Citrus × sphaerocarpa
- มะกรูด, - Citrus × hystrix
- ขลาสี พาเพดา - Citrus × latipes
- เลมอน - Citrus × limon
- ลิเมตตา, เลมอนหวาน, มะนาวหวาน, โมซามบิ - Citrus × limetta
- มะนาวโอมานิ
- มะนาวหวานปาเลสไตน์ - Citrus × limettioides
- มะนาวเปอร์เซีย, มะนาวตาฮิติ - Citrus × latifolia
- มะนาวขรุขระ - Citrus × jambhiri
- เชกวาชา, มะนาวฮิรามิ, ส้มเขียวหวานไต้หวัน - Citrus × depressa
- สุดาชิ - Citrus × sudachi
- ซันไค, ซึนคาท - Citrus × sunki
- ส้มทาจิบานะ
- เลมอนวอลคาเมียร์ - Citrus × volkameriana
สำหรับพันธุ์ลูกผสมด้วย ส้มจี๊ด (ส้มกิมจ๊อ) , ดูที่ × Citrofortunella. สำหรับพันธุ์ลูกผสมด้วย ส้มสามใบ, ดูที่ citrange.
ดูเพิ่ม
- Japanese citrus
เชิงอรรถ
อ้างอิง
แหล่งข้อมูลอื่น
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
