Loading AI tools
จากวิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี
พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นพงษาดิศรมหิป (27 สิงหาคม พ.ศ. 2404 – 28 มกราคม พ.ศ. 2479) เป็นพระราชโอรสในพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ประสูติแต่เจ้าจอมมารดาเที่ยง เป็นต้นราชสกุลชยางกูร[2] ทรงเคยดำรงตำแหน่งองคมนตรีในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว[3] และเป็นอธิบดีกรมพิพิธภัณฑ์พระองค์แรก
พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นพงษาดิศรมหิป | |
---|---|
พระเจ้าบรมวงศ์เธอ ชั้น 4 พระองค์เจ้าชั้นเอก | |
อธิบดีกรมพิพิธภัณฑ์[1] | |
ดำรงตำแหน่ง | 5 เมษายน พ.ศ. 2430 |
ประสูติ | 27 สิงหาคม พ.ศ. 2404 |
สิ้นพระชนม์ | 28 มกราคม พ.ศ. 2479 (74 ปี) |
พระราชทานเพลิง | 27 มกราคม พ.ศ. 2480 พระเมรุ วัดเทพศิรินทราวาส |
หม่อม | 7 คน |
พระบุตร | 23 องค์ |
ราชสกุล | ชยางกูร |
ราชวงศ์ | จักรี |
พระบิดา | พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว |
พระมารดา | เจ้าจอมมารดาเที่ยง ในรัชกาลที่ 4 |
พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นพงษาดิศรมหิป มีพระนามเดิมว่า พระเจ้าลูกเธอ พระองค์เจ้าไชยานุชิต เป็นพระราชโอรสพระองค์ที่ 55 ในพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ประสูติแต่เจ้าจอมมารดาเที่ยง พระสนมเอก (ธิดาพระยาอัพภันตริกามาตย์ (ดิศ โรจนดิศ)) เมื่อวันอังคาร เดือน 9 แรม 6 ค่ำ ปีระกาตรีศก จ.ศ. 1223 ตรงกับวันที่ 27 สิงหาคม พ.ศ. 2404[4] มีพระโสทรภราดาและพระโสทรภคินีได้แก่
พระองค์มีศักดิ์เป็นพระญาติของสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้ากุณฑลทิพยวดี (พระราชธิดาในพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช และเจ้าจอมมารดาทองสุก ในรัชกาลที่ 1) พระมเหสีในพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย โดยพระองค์สืบเชื้อสายมาจากนายจำปา ณ เวียงจันทน์ ซึ่งเป็นพระญาติของเจ้าจอมมารดาทองสุก ที่เป็นพระราชธิดาของพระเจ้าอินทวงศ์แห่งเวียงจันทน์[6]
ปี พ.ศ. 2417 ขณะมีพระชันษาได้ 13 ปี ทรงผนวชเป็นสามเณรที่วัดบวรนิเวศราชวรวิหาร โดยมีสมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระยาปวเรศวริยาลงกรณ์ ทรงเป็นพระอุปัชฌาย์[7] ต่อมา ปี พ.ศ. 2424 ทรงผนวชเป็นพระภิกษุ
ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว พระเจ้าน้องยาเธอ พระองค์เจ้าไชยานุชิต[8] ทรงดำรงตำแหน่งผู้ว่าการมิวเซียมหลวง[9] ต่อมาทรงดำรงตำแหน่งอธิบดีกรมพิพิธภัณฑ์พระองค์แรก เมื่อ พ.ศ. 2430 ภายหลังจากที่ยกฐานะเป็นกรม[10] หนึ่งในกระทรวงธรรมการ[11] ทรงรับราชการกรมชลประทาน ทรงอำนวยการขุดคลองตั้งแต่คลองสิบสี่ถึงคลองยี่สิบเอ็ดในจังหวัดฉะเชิงเทรา เป็นนายด่าน ควบคุมการซ่อมแปลงพระที่นั่ง ทรงทำฉัตรทองนาคเงิน 9 ชั้นในการพระเมรุกรมพระราชวังบวรวิไชยชาญ และทรงปฏิสังขรณ์พระอารามต่าง ๆ เช่น วัดพระศรีรัตนศาสดาราม นอกจากนี้ยังทรงดำรงตำแหน่งองคมนตรี (เดิมคือ ปรีวีเคาน์ซิล) เมื่อวันที่ 7 พฤษภาคม พ.ศ. 2430[12][13] ในปี พ.ศ. 2445 ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้เป็นมรรคนายกวัดสุทัศนเทพวรารามราชวรมหาวิหาร[14] อีกทั้งยังทรงเป็นกรรมสัมปาทิกหอพระสมุดวชิรญาณสำหรับพระนคร โดยทรงดำรงตำแหน่งเป็นสภานายก[15] เลขาธิการ สารานิยกร[16] ผู้ช่วยเหรัญญิก[17] และปฏิคม[18] นอกจากนี้ พระองค์ยังเป็นพระบรมวงศานุวงศ์พระองค์หนึ่งที่พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้เสด็จไปทรงเปลื้องเครื่องพระศรีรัตนศาสดาราม[19]
พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้สถาปนาขึ้นเป็นพระองค์เจ้าต่างกรม มีพระนามตามจารึกในพระสุพรรณบัฏว่า พระเจ้าน้องยาเธอ กรมหมื่นพงษาดิศรมหิป มุสิกนาม ทรงศักดินา 15000 เมื่อวันที่ 11 พฤศจิกายน พ.ศ. 2441[20] พร้อมทั้งพระราชทานเครื่องยศอันประกอบด้วย พระมาลาเส้าสะเทิน, ประคำทอง, ฉลองพระองค์เข้มขาบจีบเอว, เจียรบาด, พระแสงดาบญี่ปุ่นฝักถม, กากระบอกถาดรองทองคำ, และหีบหมากเสวยทองคำลงยาตรามงกุฏ[21]
ต่อมาวันที่ 23 ตุลาคม พ.ศ. 2453 ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว จึงเปลี่ยนคำนำพระนามเป็นพระเจ้าบรมวงศ์เธอ[22]
พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นพงษาดิศรมหิป สิ้นพระชนม์ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระปรเมนทรมหาอานันทมหิดล พระอัฐมรามาธิบดินทร เมื่อวันอังคาร ขึ้น 5 ค่ำ เดือน 3 ปีกุน สัปตศก จ.ศ. 1297 ตรงกับวันที่ 28 มกราคม พ.ศ. 2478 (หรือ พ.ศ. 2479 ตามปฏิทินใหม่)[23] สิริพระชันษา 74 ปี พระราชทานเพลิงพระศพ ณ พระเมรุ วัดเทพศิรินทราวาสราชวรวิหาร เมื่อวันที่ 27 มกราคม พ.ศ. 2479 (หรือ พ.ศ. 2480 ตามปฏิทินใหม่)[24]
สาเหตุการสิ้นพระชนม์นั้น สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้ากรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์ ทรงระบุไว้ใน สาส์นสมเด็จ ว่า "เกล้ากระหม่อมได้ไปเยี่ยมประชวรเมื่อวันที่ 27 ได้ความว่า ทรงรื่นเริงตรุษจีน มีการเลี้ยง เสวยหมูหันแล้วเที่ยวทรงรถกลางคืนตากอากาศหนาว ทำให้ประชวรพระอุทรเสียและพระปัปผาสะอักเสบ"[25][26]
พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นพงษาดิศรมหิป มีหม่อม 7 คน ได้แก่
มีพระโอรส 15 องค์ และมีพระธิดา 8 องค์ รวม 23 องค์ ได้แก่
ลำดับ | พระรูปและพระนาม | เพศ | พระมารดา | ประสูติ | สิ้นชีพิตักษัย | เสกสมรส/คู่สมรส |
---|---|---|---|---|---|---|
1 | หม่อมเจ้าสฤษดิเดช ชยางกูร[27] ป.ช. ป.ม. ท.จ.ว. (องคมนตรี) | ช. | หม่อมเอี่ยม ชยางกูร ณ อยุธยา | 14 กรกฎาคม พ.ศ. 2424[28] | 4 พฤศจิกายน พ.ศ. 2498 | หม่อมเจ้าผุดผ่องพรรณ ชยางกูร หม่อมเนื่อง หม่อมเชื้อ |
2 | หม่อมเจ้าวิเศษศักดิ์ ชยางกูร | ช. | หม่อมเอี่ยม ชยางกูร ณ อยุธยา | 26 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2430[28] | 3 พฤศจิกายน พ.ศ. 2512 | หม่อมเจ้าเฉลียววรรณมาลา หม่อมศิลา |
3 | หม่อมเจ้าพักตร์พิสุทธิ์ ชยางกูร | ญ. | หม่อมบัว ชยางกูร ณ อยุธยา | 26 มกราคม พ.ศ. 2435[28] | 29 พฤศจิกายน พ.ศ. 2508 | |
4 | หม่อมเจ้าผุดผ่องพรรณ ชยางกูร | ญ. | หม่อมพร้อม ชยางกูร ณ อยุธยา | 11 พฤศจิกายน พ.ศ. 2436[28] | พ.ศ. 2508 | หม่อมเจ้าสฤษดิเดช ชยางกูร |
5 | หม่อมเจ้าฉันทวิเชียร ชยางกูร | ญ. | หม่อมพร้อม ชยางกูร ณ อยุธยา | พ.ศ. 2437 | พ.ศ. 2464 | |
6 | หม่อมเจ้าลักษณ์เลิศ ชยางกูร | ช. | หม่อมละม้าย ชยางกูร ณ อยุธยา | 6 ธันวาคม พ.ศ. 2439[28] | 1 เมษายน พ.ศ. 2518 | หม่อมน้อมสิริ |
7 | พิศเพี้ยนแขไข หรือพิศเพียงแขไข วณิกสัมบัน | ญ. | หม่อมพร้อม ชยางกูร ณ อยุธยา | 27 กรกฎาคม พ.ศ. 2440[28] | พ.ศ. 2523 | เพิ่ม วณิกสัมบัน |
8 | หม่อมเจ้าประเสริฐศรี ชยางกูร ม.ว.ม., ป.ช., ท.จ.ว. | ช. | หม่อมละม้าย ชยางกูร ณ อยุธยา | 20 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2443[28] | 21 ตุลาคม พ.ศ. 2534 | หม่อมเจริญศรี |
9 | หม่อมเจ้าทวีผล ชยางกูร | ช. | หม่อมละม้าย ชยางกูร ณ อยุธยา | 10 ธันวาคม พ.ศ. 2444[28] | 16 พฤศจิกายน พ.ศ. 2493 | หม่อมฉอ้อน |
10 | หม่อมเจ้า | ช. | ไม่มีข้อมูล | ไม่มีข้อมูล | 11 มิถุนายน พ.ศ. 2446 | |
11 | หม่อมเจ้ามงคลอุดม ชยางกูร | ช. | หม่อมละม้าย ชยางกูร ณ อยุธยา | 4 ตุลาคม พ.ศ. 2446[28] | 2 กันยายน พ.ศ. 2518 | หม่อมเจ้าอุบลเกษร หม่อมลมูล |
12 | ประไพพงศ์ ศิริเวทิน | ญ. | หม่อมถม ชยางกูร ณ อยุธยา | 30 พฤษภาคม พ.ศ. 2450[28] | 1 กรกฎาคม พ.ศ. 2538 | ขุนสมบูรณ์ยุทธศิลป์ (สมบูรณ์ ศิริเวทิน)[29] |
13 | หม่อมเจ้าวงษ์มหิป ชยางกูร | ช. | หม่อมถม ชยางกูร ณ อยุธยา | 19 เมษายน พ.ศ. 2452[28] | 19 สิงหาคม พ.ศ. 2530 | หม่อมแมรี หม่อมละไม |
14 | หม่อมเจ้าทิพย์ลักษณ์สุดา ชยางกูร | ญ. | หม่อมถม ชยางกูร ณ อยุธยา | 10 เมษายน พ.ศ. 2454[28] | 13 กรกฎาคม พ.ศ. 2532 | ขุนประทนคดี |
15 | หม่อมเจ้าโสภาเพียงจันทร์ จันทรทัต | ญ. | หม่อมถม ชยางกูร ณ อยุธยา | 21 สิงหาคม พ.ศ. 2455[28] | 20 กันยายน พ.ศ. 2524 | หม่อมเจ้าอุรคินทร์ จันทรทัต |
16 | หม่อมเจ้าสรรพไชยา ชยางกูร | ช. | หม่อมถม ชยางกูร ณ อยุธยา | 20 มีนาคม พ.ศ. 2458[28] | 8 พฤษภาคม พ.ศ. 2469 | |
17 | หม่อมเจ้าจุฬาชัย ชยางกูร | ช. | หม่อมศรี ชยางกูร ณ อยุธยา | 27 มกราคม พ.ศ. 2463[28] | 5 ธันวาคม พ.ศ. 2534 | หม่อมเสงี่ยม หม่อมปลิว |
18 | หม่อมเจ้าฤทัยเที่ยง ชยางกูร | ช. | หม่อมศรี ชยางกูร ณ อยุธยา | 22 มกราคม พ.ศ. 2465[28] | 1 ตุลาคม พ.ศ. 2508 | หม่อมรจิต |
19 | หม่อมเจ้าเวียงวัฒนา ชยางกูร | ช. | หม่อมแหวนศุลี ชยางกูร ณ อยุธยา | 30 เมษายน พ.ศ. 2467[28] | 30 มิถุนายน พ.ศ. 2564 | หม่อมชมชื่น |
20 | หม่อมเจ้าวราชัย ชยางกูร | ช. | หม่อมแหวนศุลี ชยางกูร ณ อยุธยา | 8 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2471 | 23 เมษายน พ.ศ. 2558 | หม่อมชูศรี |
21 | หม่อมเจ้าอุทัยเที่ยง ชยางกูร | ญ. | หม่อมแหวนศุลี ชยางกูร ณ อยุธยา | 1 มิถุนายน พ.ศ. 2473 | ยังมีชนม์ชีพ | |
22 | หม่อมเจ้าจรูญฤทธิเดช ชยางกูร | ช. | หม่อมแหวนศุลี ชยางกูร ณ อยุธยา | 10 มกราคม พ.ศ. 2476 | ยังมีชนม์ชีพ | หม่อมจรุงใจ |
23 | หม่อมเจ้า | ช. | ไม่มีข้อมูล | ไม่มีข้อมูล | ไม่มีข้อมูล |
พงศาวลีของพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นพงษาดิศรมหิป[37] | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
|
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.