พิธีสารเกียวโต

พิธีสารเกียวโต (อังกฤษ: Kyoto Protocol) ต่อท้ายอนุสัญญาสหประชาชาติว่าด้วยการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ (UNFCCC) กำหนดพันธกรณีผูกพันต่อประเทศอุตสาหกรรมให้ลดการปล่อยแก๊สเรือนกระจก UNFCCC เป็นสนธิสัญญาระหว่างประเทศด้านสิ่งแวดล้อมซึ่งมีเป้าหมายเพื่อบรรลุ "เสถียรภาพความเข้มข้นของแก๊สเรือนกระจกในบรรยากาศที่ระดับซึ่งจะป้องกันการรบกวนอันตรายจากน้ำมือมนุษย์กับระบบภูมิอากาศ"^[8]

พิธีสารเกียวโต

พิธีสารเกียวโตต่อท้ายอนุสัญญาสหประชาชาติว่าด้วยการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ
ประเทศภาคผนวกฝ่าย B ที่มีเป้าหมายผูกพันในสมัยสอง   ประเทศภาคผนวกฝ่าย B ที่มีเป้าหมายผูกพันในสมัยแรก แต่ไม่ใช่สมัยสอง   ไม่ใช่ประเทศภาคผนวกฝ่าย B ที่ไม่มีเป้าหมายผูกพัน   ประเทศภาคผนวกฝ่าย B ที่มีเป้าหมายผูกพันในสมัยแรก แต่ถอนออกจากพิธีสาร   ประเทศที่ลงนามโดยไม่มีเจตนาให้สัตยาบันพิธีสาร   รัฐสมาชิกและสังเกตการณ์ของสหประชาชาติที่ไม่เป็นสมาชิกพิธีสาร
วันลงนาม	11 ธันวาคม 2540[1]
ที่ลงนาม	เกียวโต, ประเทศญี่ปุ่น
วันมีผล	16 กุมภาพันธ์ 2548[1]
เงื่อนไข	55 รัฐให้สัตยาบันต่ออนุสัญญา
วันหมดอายุ	31 ธันวาคม 2555 (สมัยแรก)[2] 31 ธันวาคม 2563 (สมัยสอง)[3]
ผู้ลงนาม	84[1] (สมัยลงนาม 2541-2542)
ภาคี	192[4][5] (สหภาพยุโรป, หมู่เกาะคุก, นิวเว และรัฐสมาชิกสหประชาชาติทั้งหมด ยกเว้นอันดอร์รา, แคนาดา, เซาท์ซูดาน และสหรัฐใน 2563)
ผู้เก็บรักษา	เลขาธิการสหประชาชาติ
ภาษา	อาหรับ, จีนแมนดาริน, อังกฤษ, ฝรั่งเศส, รัสเซีย และสเปน
ข้อความทั้งหมด
Kyoto Protocol ที่ วิกิซอร์ซ

การต่ออายุพิธีสารเกียวโต (2555–2563)

การแก้ไขโดฮาในพิธีสารเกียวโต
การยอมรับการแก้ไขโดฮา   รัฐที่ลงนาม   สมาชิกในพิธีสารเกียวโตที่ไม่ลงนาม   รัฐที่ไม่ใช่สมาชิกในพิธีสารเกียวโต
ประเภท	การแก้ไขสนธิสัญญา
วันร่าง	8 ธันวาคม 2555
ที่ลงนาม	โดฮา, ประเทศกาตาร์
วันมีผล	31 ธันวาคม 2563[6]
เงื่อนไข	รัฐสมาชิกยอมรับ 144 ประเทศ
วันหมดอายุ	31 ธันวาคม 2563[7]
ผู้ให้สัตยาบัน	147[6]
ข้อความทั้งหมด
Doha Amendment to the Kyoto Protocol ที่ วิกิซอร์ซ

พิธีสารเกียวโตมีมติเห็นชอบเมื่อวันที่ 11 ธันวาคม 2540 ในเกียวโต ประเทศญี่ปุ่น และมามีผลใช้บังคับเมื่อวันที่ 16 กุมภาพันธ์ 2548 จนถึงเดือนกันยายน 2554 มี 191 รัฐลงนามและให้สัตยาบันพิธีสารฯ^[9] สหรัฐอเมริกาลงนามแต่มิได้ให้สัตยาบันพิธีสารฯ และแคนาดาถอนตัวจากพิธีสารฯ ในปี 2554^[10] รัฐสมาชิกสหประชาชาติอื่นซึ่งมิได้ให้สัตยาบันพิธีสารฯ ได้แก่ อัฟกานิสถาน อันดอร์ราและเซาท์ซูดาน

ภายใต้พิธีสารฯ 37 ประเทศอุตสาหกรรม^[11] และประชาคมยุโรปในขณะนั้น^[12] ("ภาคีภาคผนวกที่ 1") ผูกมัดตนเองให้จำกัดหรือลดการปล่อยแก๊สเรือนกระจกสี่ชนิด (คาร์บอนไดออกไซด์ มีเทน ไนตรัสออกไซด์และซัลเฟอร์เฮกซะฟลูออไรด์) และแก๊สสองกลุ่ม (ไฮโดรฟลูออโรคาร์บอนและเพอร์ฟลูออโรคาร์บอน)^[13] รัฐสมาชิกทุกรัฐให้พันธกรณีทั่วไป^[14] การจำกัดการปล่อยแก๊สเรือนกระจกนี้ไม่รวมการปล่อยจากการบินและการเดินเรือระหว่างประเทศ^[15]

ที่การเจรจา ประเทศภาคผนวกที่ 1 ตกลงร่วมกันจะลดการปล่อยแก๊สเรือนกระจกลงโดยเฉลี่ยร้อยละ 5.2 ในระยะปี 2551-2555 เป็นสัดส่วนกับการปล่อยแก๊สเรือนกระจกต่อปีในปีฐาน ซึ่งโดยปกติใช้ปี 2533 เนื่องจากสหรัฐอเมริกามิได้ให้สัตยาบันในสนธิสัญญา การปล่อยแก๊สเรือนกระจกร่วมกันของประเทศภาคผนวกที่ 1 พิธีสารเกียวโตลดลงจากต่ำกว่าปีฐานร้อยละ 5.2 เหลือร้อยละ 4.2^[16]: 26

ระดับการปล่อยในปี 2533 มาตรฐานที่รับรองโดยการประชุมภาคี UNFCCC (decision 2/CP.3) คือค่าของ "ศักยภาพโลกร้อน" (global warming potential) ซึ่งคำนวณแก่รายงานการประเมินฉบับที่สองของ IPCC^[17] ตัวเลขเหล่านี้ถูกใช้เพื่อเปลี่ยนการปล่อยแก๊สเรือนกระจกหลายชนิดเป็นค่าสมมูลคาร์บอนไดออกไซด์ซึ่งสามารถเปรียบเทียบได้เมื่อคำนวณจากแหล่งและแหล่งกักเก็บ (sink) ทั้งหมด

พิธีสารฯ อนุญาตให้มี "กลไกยืดหยุ่น" หลายข้อ เช่น การค้าขายแลกเปลี่ยนแก๊สเรือนกระจก กลไกการพัฒนาที่สะอาด และการดำเนินการร่วมกันเพื่อให้ประเทศภาคผนวกที่ 1 สามารถรักษาการจำกัดการปล่อยแก๊สเรือนกระจกโดยการซื้อเครดิตลดการปล่อยแก๊สเรือนกระจกจากที่อื่น ผ่านการแลกเปลี่ยนทางการเงิน โครงการซึ่งลดการปล่อยในประเทศนอกภาคผนวกที่ 1 จากประเทศอื่นในภาคผนวกที่ 1 หรือจากประเทศภาคผนวกที่ 1 ซึ่งมีเงินช่วยเหลือเกิน

ประเทศภาคผนวกที่ 1 แต่ละประเทศถูกกำหนดให้ต้องส่งรายงานประจำปีแสดงบัญชีการปล่อยแก๊สเรือนกระจกจากน้ำมือมนุษย์จากแหล่งต่าง ๆ และการนำออกจากแหล่งกักเก็บภายใต้ UNFCCC และพิธีสารเกียวโต ประเทศเหล่านี้เสนอชื่อบุคคลเพื่อสร้างและจัดการบัญชีแก๊สเรือนกระจกของประเทศนั้น ๆ เรียกว่า "หน่วยงานผู้มีอำนาจของรัฐ" (designated national authority) แทบทุกประเทศนอกภาคผนวกที่ 1 ยังได้ตั้งหน่วยงานผู้มีอนำาจของรัฐเพื่อจัดการข้อผูกมัดตามพิธีสารเกียวโตด้วย หรือโดยเฉพาะ "ขบวนการกลไกพัฒนาที่สะอาด" ซึ่งกำหนดว่าโครงการแก๊สเรือนกระจกใดที่ต้องการเสนอเพื่อให้ได้รับมอบอำนาจจากคณะกรรมการบริหารกลไกการพัฒนาที่สะอาด

ที่การประชุมว่าด้วยการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศที่โดฮาในปี 2555 ภาคีพิธีสารเกียวโต^[18] ตกลงระยะผูกมัดการลดการปล่อยที่สองตั้งแต่วันที่ 1 มกราคม 2556 ถึง 31 ธันวาคม 2563 ซึ่งเกิดขึ้นในรูปของการแก้ไขพิธีสารฯ^[19][20][21] 37 ประเทศซึ่งมีเป้าหมายผูกพันในระยะผูกมัดที่สอง ได้แก่ ออสเตรเลีย รัฐสมาชิกสหภาพยุโรปทุกรัฐ เบลารุส โครเอเชีย ไอซ์แลนด์ คาซัคสถาน นอร์เวย์ สวิตเซอร์แลนด์และยูเครน^[18] เมื่อรวมกันแล้ว ประเทศเหล่านี้จะลดการปล่อยร้อยละ 18 เมื่อเทียบกับระดับเมื่อปี 2533 ระหว่างปี 2556-2563^[18] เป้าหมายอาจปรับเพิ่มขึ้นในปี 2557^[18][22] เป้าหมายการปล่อยที่ระบุไว้ในระยะผูกมัดที่สองจะมีผลต่อการปล่อยแก๊สเรือนกระจกของโลกราวร้อยละ 15^[23][20] ภาคีภาคผนวกที่ 1 หลายรัฐซึ่งเข้าร่วมในพิธีสารเกียวโตรอบแรกมิได้รับเป้าหมายใหม่ในระยะผูกมัดที่สอง ได้แก่ ญี่ปุ่น นิวซีแลนด์ และรัสเซีย ภาคีภาคผนวกที่ 1 อื่นซึ่งไม่มีเป้าหมายรอบสอง ได้แก่ สหรัฐอเมริกา (ซึ่งไม่เคยเป็นสมาชิกของพิธีสารฯ) และแคนาดา (ซึ่งถอนตัวจากพิธีสารเกียวโต มีผลบังคับปี 2555)^[24][22]

เป้าหมาย

กลุ่มประเทศอุตสาหกรรม (ตามภาคผนวก 1) ลดปริมาณการปล่อยแก๊สเรือนกระจก ซึ่งประกอบด้วยคาร์บอนไดออกไซด์ มีเทน ไนตรัสออกไซด์ ซัลเฟอร์เฮกซะฟลูออไรด์ ก๊าซในกลุ่มไฮโดรฟลูโอโรคาร์บอน (HFCs) และเปอร์ฟลูออโรคาร์บอน (PFCs) ในปี พ.ศ. 2553 ลง 5.2% เมื่อเทียบกับปี พ.ศ. 2533..

กลไกตามพิธีสารเกียวโต

พิธีสารเกียวโตมี 3 กลไกที่มุ่งจะช่วยให้ประเทศพัฒนาแล้วบรรลุเป้าหมายการลดการปล่อยแก๊สเรือนกระจกได้ ได้แก่

• การดำเนินการร่วมกัน (Joint Implementation หรือ JI)
• การค้าขายแลกเปลี่ยนแก๊สเรือนกระจก (Emissions Trading หรือ ET)
• กลไกการพัฒนาที่สะอาด (Clean Development Mechanism หรือ CDM)

ประเทศในภาคผนวก 1

ประเทศในภาคผนวก 1 คือ กลุ่มประเทศอุตสาหกรรม เช่น สหภาพยุโรป แคนาดา รัสเซีย ญี่ปุ่นเป็นต้น ประเทศในภาคผนวก 1 ส่วนใหญ่ให้สัตยาบันแล้ว แต่ยังคงมีประเทศที่ลงนามในสัญญาแต่ยังไม่มีการให้สัตยาบัน คือสหรัฐอเมริกาและออสเตรเลีย ทำให้เป็นที่วิตกกังวลกันว่าการดำเนินการจะไม่ได้ผลเนื่องจากประเทศที่ปล่อยแก๊สเรือนกระจกมากที่สุดอย่างสหรัฐอเมริกานั้น ยังไม่มีทีท่าว่าสภาคองเกรสจะให้สัตยาบัน โดยให้เหตุผลว่าจะกระทบอุตสาหกรรมของประเทศ

พิธีสารเกียวโตกับประเทศไทย

ประเทศไทยเป็นประเทศนอกภาคผนวก 1 ซึ่งไม่มีผลบังคับประเทศไทยซึ่งได้ให้สัตยาบันต่อพิธีสารเกียวโตแล้วเมื่อ 28 สิงหาคม พ.ศ. 2545 เป็นเรื่องของกลไกการพัฒนาที่สะอาดซึ่งเราสามารถเลือกร่วมโครงการได้ตามความสมัครใจ โดยมีสำนักงานนโยบายและแผนทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม สังกัดกระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม เป็นหน่วยงานหลักแห่งชาติ (National Focal Point) ของอนุสัญญาและพิธีสาร

อ้างอิง

1. "Status of ratification". UNFCC Homepage. สืบค้นเมื่อ 5 June 2012.
2. "Kyoto Protocol on the United Nations Framework Convention on Climate Change" (PDF). United Nations.
3. "What is the Kyoto Protocol?". UNFCCC.
4. "Status of Ratification". unfccc.int. United Nations Framework Convention on Climate Change.
5. "7 .a Kyoto Protocol to the United Nations Framework Convention on Climate Change". UN Treaty Database. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 8 October 2018. สืบค้นเมื่อ 27 November 2014.
6. "7 .c Doha Amendment to the Kyoto Protocol". UN Treaty Database. สืบค้นเมื่อ 19 April 2015.
7. "Nigeria, Jamaica bring closure to the Kyoto Protocol era, in last-minute dash". Climate Change News. 2 October 2020.
8. "Article 2". The United Nations Framework Convention on Climate Change. สืบค้นเมื่อ 15 November 2005. Such a level should be achieved within a time-frame sufficient to allow ecosystems to adapt naturally to climate change, to ensure that food production is not threatened and to enable economic development to proceed in a sustainable manner
9. "Status of Ratification of the Kyoto Protocol". United Nations Framework Convention on Climate Change. สืบค้นเมื่อ 15 August 2011.
10. "Canada under fire over Kyoto protocol exit". BBC News. 13 December 2011.
11. UNFCCC, Kyoto Protocol, UNFCCC
12. United Nations Framework Convention on Climate Change (UNFCCC) (2011), Kyoto Protocol, UNFCCC
13. Grubb 2003, p. 147
14. Grubb & Depledge 2001, p. 269
15. Adam, David (2 December 2007), "UK to seek pact on shipping and aviation pollution at climate talks", The Guardian
16. Olivier, J.G.J.; และคณะ (21 September 2011), Long-term trend in global CO
    ₂ emissions; 2011 report (PDF), The Hague, Netherlands: PBL Netherlands Environmental Assessment Agency; Institute for Environment and Sustainability (IES) of the European Commission’s Joint Research Centre (JRC), ISBN 978-90-78645-68-9, คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 2011-12-21, สืบค้นเมื่อ 2013-01-05 PBL publication number 500253004. JRC Technical Note number JRC65918.
17. "Methodological issues related to the Kyoto protocol" (PDF). Report of the Conference of the Parties on its third session, held at Kyoto from 1 to 11 December 1997, United Nations Framework Convention on Climate Change. 25 March 1998. สืบค้นเมื่อ 13 February 2010.
18. Figueres, C. (15 December 2012), "Environmental issues: Time to abandon blame-games and become proactive - Economic Times", The Economic Times / Indiatimes.com, Times Internet, สืบค้นเมื่อ 2012-12-18
19. Ritter, K. and M. Casey. "UN conference adopts extension of Kyoto accord". CTPost. สืบค้นเมื่อ 8 December 2012.^{[ลิงก์เสีย]}
20. Harrabin, R. (8 December 2012), "UN climate talks extend Kyoto Protocol, promise compensation", BBC News
21. Harvey, F. (8 December 2012), "Doha climate change deal clears way for 'damage aid' to poor nations", The Observer, London, UK
22. UNFCCC. Conference of the Parties serving as the meeting of the Parties to the Kyoto Protocol (CMP) (8 December 2012), Outcome of the work of the Ad Hoc Working Group on Further Commitments for Annex I Parties under the Kyoto Protocol. Draft decision proposed by the President (EN). Notes: Agenda item 4: Report of the Ad Hoc Working Group on Further Commitments for Annex I Parties under the Kyoto Protocol. Meeting: Conference of the Parties serving as the meeting of the Parties to the Kyoto Protocol (CMP), Eighth session, 26 November - 7 December 2012, Doha, Qatar. FCCC/KP/CMP/2012/L.9 (PDF), Geneva, Switzerland: United Nations Office, pp.6-7. Other languages available.
23. K Ritter and M Caset (8 December 2012). "UN Climate Conference: Kyoto Protocol Extended At Doha, Qatar Talks". Huffington Post. สืบค้นเมื่อ 25 December 2012.
24. Alister Doyle and Barbara Lewis. "UPDATE 3-Doha climate talks throw lifeline to Kyoto Protocol". Reuters. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2012-12-09. สืบค้นเมื่อ 12 December 2012.

บรรณานุกรม

• Carbon Trust (March 2009), Global Carbon Mechanisms: Emerging lessons and implications (CTC748), Carbon Trust, คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 4 May 2013, สืบค้นเมื่อ 24 July 2012
• Depledge, J. (25 November 2000), United Nations Framework Convention on Climate Change (UNFCCC) Technical paper: Tracing the Origins of the Kyoto Protocol: An Article-by-Article Textual History (PDF), UNFCCC
• Dessai, S. (ธันวาคม 2001), Tyndall Centre Working Paper 12: The climate regime from The Hague to Marrakech: Saving or sinking the Kyoto Protocol?, Norwich, UK: Tyndall Centre, คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 31 ตุลาคม 2012
• EEA (2012), "Greenhouse gas emission trends and projections in Europe 2012 - Tracking progress towards Kyoto and 2020 targets. A report by the European Environment Agency (EEA)", European Bathing Water Quality : In, Luxembourg: Publications Office of the European Union, doi:10.2800/56770, ISBN 978-92-9213-331-3, ISSN 1725-9177. Report No 6/2012. Report website.
• G-77 (22 November 2011), The Group of 77 - Member States, The Group of 77, คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2012-11-02, สืบค้นเมื่อ 22 October 2012
• Grubb, M. (July–September 2003), "The Economics of the Kyoto Protocol", World Economics, 4 (3), CiteSeerX 10.1.1.163.1719
• Grubb, M.; Depledge, J. (2001), "The Seven Myths of Kyoto" (PDF), Climate Policy, 1 (2): 269–272, doi:10.3763/cpol.2001.0126, S2CID 219597384, คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 3 ธันวาคม 2011
• IEA (2011), CO₂ Emissions From Fuel Combustion: Highlights (2011 edition) (PDF), Paris, France: International Energy Agency (IEA), คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 2012-02-02, สืบค้นเมื่อ 2021-11-07
• IEA (2012), CO₂ Emissions From Fuel Combustion: Highlights (2012 edition) (PDF), Paris, France: International Energy Agency (IEA), คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 9 March 2013, สืบค้นเมื่อ 7 March 2013. Report website. Data as an Excel spreadsheet.
• IPCC TAR WG3 (2001), Metz, B.; Davidson, O.; Swart, R.; Pan, J.; และคณะ (บ.ก.), Climate Change 2001: Mitigation, Contribution of Working Group III to the Third Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change, Cambridge University Press, ISBN 978-0-521-80769-2, คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 27 กุมภาพันธ์ 2017 (pb: 0-521-01502-2).
• IPCC TAR SYR (2001), Watson, R. T.; Core Writing Team (บ.ก.), Climate Change 2001: Synthesis Report (SYR), Contribution of Working Groups I, II, and III to the Third Assessment Report (TAR) of the Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC), Cambridge University Press, ISBN 978-0-521-80770-8, คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2018-11-03, สืบค้นเมื่อ 2021-11-07 (pb: 0-521-01507-3).
• IPCC AR4 WG3 (2007), Metz, B.; Davidson, O. R.; Bosch, P. R.; Dave, R.; Meyer, L. A. (บ.ก.), Climate Change 2007: Mitigation of Climate Change, Contribution of Working Group III (WG3) to the Fourth Assessment Report (AR4) of the Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC), Cambridge University Press, ISBN 978-0-521-88011-4, คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2014-10-12, สืบค้นเมื่อ 2021-11-07 (pb: 978-0-521-70598-1).
• IPCC AR4 SYR (2007), Core Writing Team; Pachauri, R.K.; Reisinger, A. (บ.ก.), Climate Change 2007: Synthesis Report (SYR), Contribution of Working Groups I, II and III to the Fourth Assessment Report (AR4) of the Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC), Geneva, Switzerland: IPCC, ISBN 978-92-9169-122-7.
• Liverman, D.M. (2009), "Conventions of climate change: constructions of danger and the dispossession of the atmosphere" (PDF), Journal of Historical Geography, 35 (2): 279–296, doi:10.1016/j.jhg.2008.08.008, คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 12 กันยายน 2014
• Spash, C.L. (2010), "The Brave New World of Carbon Trading" (PDF), New Political Economy, 15 (2): 169–195, doi:10.1080/13563460903556049, S2CID 44071002, คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 10 พฤษภาคม 2013
• Stern, N. (2006), Stern Review Report on the Economics of Climate Change (pre-publication edition), London, UK: HM Treasury, คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2010-04-07
• United Nations (9 พฤษภาคม 1992), United Nations Framework Convention on Climate Change, New York, คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 4 เมษายน 2005
• United Nations (1998), Kyoto Protocol to the United Nations Framework Convention on Climate Change. Also available in Arabic, Chinese, Spanish, French and Russian.
• UNEP (November 2012), The Emissions Gap Report 2012 (PDF), Nairobi, Kenya: United Nations Environment Programme (UNEP), คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 13 May 2016, สืบค้นเมื่อ 10 December 2012 Executive summary in other languages เก็บถาวร 13 พฤษภาคม 2016 ที่ Portuguese Web Archive
• UNFCCC (6 June 1995), FCCC/CP/1995/7/Add.1: Report of the Conference of the Parties on its first session, held at Berlin from 28 March to 7 April 1995. Addendum. Part two: Action taken by the Conference of the Parties at its first session (PDF), Geneva, Switzerland: United Nations Office^{[ลิงก์เสีย]}. Available as a PDF in the official UN languages.
• UNFCCC (25 October 2005), Sixth compilation and synthesis of initial national communications from Parties not included in Annex I to the Convention. Note by the secretariat. Executive summary. Document code FCCC/SBI/2005/18, Geneva, Switzerland: United Nations Office
• UNFCCC (2011), Compilation and synthesis of fifth national communications. Executive summary. Note by the United Nations Framework Convention on Climate Change (UNFCCC) secretariat (PDF), Geneva, Switzerland: United Nations Office
• UNFCCC (28 March 2012), Annex I national communications (NC5), UNFCCC
• UNFCCC (2 October 2012), Reports on in-depth reviews of national communications of Annex I Parties, UNFCCC
• UNFCCC (22 January 2013), Non-Annex I national communications, UNFCCC, คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 13 September 2014
• World Bank (2010), World Development Report 2010: Development and Climate Change, Washington DC, USA: The International Bank for Reconstruction and Development / The World Bank, คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 9 March 2012, สืบค้นเมื่อ 10 April 2012

อ่านเพิ่ม

• Ekardt, F./von Hövel, A.: Distributive Justice, Competitiveness, and Transnational Climate Protection. In: Carbon & Climate Law Review, Vol. 3., 2009, p. 102–114.
• Katy Longden, Roshni Pabari, Munir Hassan, and Dalia Majumder-Russel, "Climate Change: Mitigation and Adaptation (A Legal Guide)". Advocates for International Development (June 2012)
• Romain Morel, and Igor Shishlov, "Ex-post evaluation of the Kyoto Protocol : Four key lessons for the 2015 Paris Agreement". CDC Climat Research (May 2014)

เศรษฐกิจ

• Weyant, J. P., บ.ก. (May 1999). "The Costs of the Kyoto Protocol: A Multi-Model Evaluation". Energy Journal (Special issue). คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2010-07-09. สืบค้นเมื่อ 8 August 2009. From this issue:
  • Manne, A. S.; Richels, R. "The Kyoto Protocol: A Cost-Effective Strategy for Meeting Environmental Objectives?" (PDF). สืบค้นเมื่อ 8 August 2009. {{cite journal}}: Cite journal ต้องการ |journal= (help)
  • Nordhaus, W. D.; Boyer, J. G. "Requiem for Kyoto: An Economic Analysis of the Kyoto Protocol" (PDF). คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 6 October 2000. สืบค้นเมื่อ 8 August 2009. {{cite journal}}: Cite journal ต้องการ |journal= (help)

แหล่งข้อมูลอื่น

• Protocol text (HTML and PDF), 2007 and 2012 amendment^{[ลิงก์เสีย]}
• List of countries who have ratified, accepted, approved, or accessed the Kyoto Protocol, its first amendment (Targets for Belarus) and its second amendment (extension period 2012–2020)
• Kyoto Protocol to the United Nations Framework Convention on Climate Change at Law-Ref.org – fully indexed and crosslinked with other documents
• The layman's guide to the Kyoto Protocol
• Kyoto: On Target? – Google Docs
• Introductory note by Laurence Boisson de Chazournes, procedural history note and audiovisual material on the Kyoto Protocol to the United Nations Framework Convention on Climate Change in the Historic Archives of the United Nations Audiovisual Library of International Law