ประเทศทาจิกิสถาน

ทาจิกิสถาน (อังกฤษ: Tajikistan; ทาจิก: Тоҷикистон; รัสเซีย: Таджикистан) หรือชื่อทางการว่า สาธารณรัฐทาจิกิสถาน (อังกฤษ: Republic of Tajikistan; ทาจิก: Ҷумҳурии Тоҷикистон) เป็นประเทศที่ไม่มีทางออกสู่ทะเลในภูมิภาคเอเชียกลาง มีพื้นที่ 143,100 ตารางกิโลเมตร (55,300 ตารางไมล์)^[6][7][8] และประชากรประมาณ 9,537,645 คน^[15] มีอาณาเขตติดต่อกับอัฟกานิสถาน จีน คีร์กีซสถาน และอุซเบกิสถาน ทาจิกิสถานเคยเป็นส่วนหนึ่งของสหภาพโซเวียต

39°N 71°E

สาธารณรัฐทาจิกิสถาน ทาจิก: Ҷумҳурии Тоҷикистон, อักษรโรมัน: Jumhurii Tojikiston รัสเซีย: Республика Таджикистан, อักษรโรมัน: Respublika Tadjikistan
ธงชาติ ตราแผ่นดิน
เพลงชาติ: "เพลงชาติทาจิกิสถาน"
ที่ตั้งของ ประเทศทาจิกิสถาน  (เขียว)
เมืองหลวง และเมืองใหญ่สุด	ดูชานเบ 38°33′N 68°48′E
ภาษาราชการ	ทาจิก
ภาษาในการสื่อสารระหว่างกลุ่มชาติพันธุ์	รัสเซีย[1]
ภาษาพูด	ทาจิก รัสเซีย อุซเบก คีร์กีซ เติร์กเมน ซุกนี Rushani ยักโนบี Bartangi Sanglechi-Ishkashimi อาหรับเอเชียกลาง ปาร์ยา บูโครี ตาตาร์ ยูเครน อื่น ๆ
กลุ่มชาติพันธุ์ (ค.ศ. 2010[2])	84.3% ชาวทาจิก 9.1% ชาวอุซเบก 4.5% ชาวพอมีรี 0.7% ชาวคีร์กีซ 0.4% ชาวรัสเซีย, ยูเครน และเบลารุส 0.2% ชาวเติร์กเมน 0.1% ตาตาร์โวลกาและไครเมีย 0.7% อื่น ๆ
ศาสนา	97.6% อิสลาม 0.6% คริสต์ 1.8% ไม่นับถือศาสนาและอื่น ๆ[3]
เดมะนิม	ชาวทาจิกิสถาน[4] ชาวทาจิก[5]
การปกครอง	รัฐเดี่ยว ระบบพรรคเด่น ระบบประธานาธิบดี สาธารณรัฐรัฐธรรมนูญ
• ประธานาธิบดี	เอมอมาลี ราห์มอน
• นายกรัฐมนตรี	คอฮีร์ ราซุลซอดา
• ประธานมัจลีซีมิลลี	รุสแทม เอมอแมลี
สภานิติบัญญัติ	สมัชชาสูงสุด
• สภาสูง	สภาแห่งชาติ
• สภาล่าง	สมัชชาผู้แทน
ก่อตั้ง
• จักรวรรดิซามานิด	ค.ศ. 819
• เขตปกครองตนเองโซเวียต	27 ตุลาคม ค.ศ. 1924
• สาธารณรัฐโซเวียต	5 ธันวาคม ค.ศ. 1929
• เป็นเอกราชจากสหภาพโซเวียต	9 กันยายน ค.ศ. 1991
• สมาชิกเครือรัฐเอกราช	21 ธันวาคม ค.ศ. 1991
• ได้รับการยอมรับ	26 ธันวาคม ค.ศ. 1991
• ยอมรับเป็นสมาชิกสหประชาชาติ	2 มีนาคม ค.ศ. 1992
• รัฐธรรมนูญฉบับปัจจุบัน	6 พฤศจิกายน ค.ศ. 1994
พื้นที่
• รวม	143,100 ตารางกิโลเมตร (55,300 ตารางไมล์)[6][7][8] (อันดับที่ 94)
• แหล่งน้ำ (%)	1.8
ประชากร
• ค.ศ. 2020 ประมาณ	9,537,645[9] (อันดับที่ 96[10])
• ความหนาแน่น	48.6 ต่อตารางกิโลเมตร (125.9 ต่อตารางไมล์) (อันดับที่ 155)
จีดีพี (อำนาจซื้อ)	ค.ศ. 2018 (ประมาณ)
• รวม	30.547 พันล้านดอลลาร์สหรัฐ[11] (อันดับที่ 132)
• ต่อหัว	3,354 ดอลลาร์สหรัฐ[11] (อันดับที่ 155)
จีดีพี (ราคาตลาด)	ค.ศ. 2018 (ประมาณ)
• รวม	7.350 พันล้านดอลลาร์สหรัฐ[11] (อันดับที่ 147)
• ต่อหัว	807 ดอลลาร์สหรัฐ[11] (อันดับที่ 164)
จีนี (ค.ศ. 2015)	34[12] ปานกลาง
เอชดีไอ (ค.ศ. 2019)	0.668[13] ปานกลาง · อันดับที่ 125
สกุลเงิน	โซโมนี (TJS)
เขตเวลา	UTC+5 (เวลาทาจิกิสถาน)
ขับรถด้าน	ขวา
รหัสโทรศัพท์	+992
โดเมนบนสุด	.tj
รัสเซียมีสถานะภาษาทางการถึงแม้ว่าจะใช้เป็นภาษาระหว่างกลุ่มชาติพันธุ์อย่างเป็นทางการตามรัฐธรรมนูญทาจิกิสถาน[14]

ศัพทมูลวิทยา

บทความหลัก: ชาวทาจิก

ทาจิกิสถาน หมายถึง "ดินแดนของชาวทาจิก" โดยคำว่าทาจิกแปลว่า "ไม่ใช่เติร์ก"^[16][17] และ "-สถาน" เป็นคำลงท้ายภาษาเปอร์เซียที่มีความหมายว่า "ดินแดนของ" หรือ "ประเทศของ"^[18]

พจนานุกรมแอมีด หนึ่งในพจนานุกรมเปอร์เซียที่โดดเด่นที่สุด ให้คำนิยามทาจิกจากข้อมูลหลายแหล่งว่า:^[19]

• ไม่ใช่ทั้งชาวอาหรับหรือเติร์ก เขาผู้พูดภาษาเปอร์เซีย ผู้ที่พูดภาษาเปอร์เซีย
• เด็กที่เกิดในเปอร์เซีย และดังนั้นจึงพูดภาษาเปอร์เซีย

ฆียอส แอลลูฆอต พจนานุกรมเก่าแก่อีกเล่มให้คำนิยามทาจิกว่า "ผู้ที่ไม่ใช่ชาวมองโกลหรือเติร์ก"^[17]

ในภาษาอังกฤษก่อน ค.ศ. 1991 ทาจิกิสถานมักเขียนในรูปของ Tadjikistan หรือ Tadzhikistan เนื่องจากการทับศัพท์คำว่า "Таджикистан" ในภาษารัสเซีย ไม่มีอักษร "j" เดี่ยวที่แสดงหน่วยเสียง /ʤ/ และดังนั้นจึงเขียนเป็น дж หรือ dzh Tadzhikistan เป็นรูปเขียนหนึ่งที่นิยมเขียนกันมากที่สุด และถูกใช้อย่างกว้างขวางในวรรณกรรมอังกฤษที่นำข้อมูลมาจากรัสเซีย^[20] ส่วน "Tadjikistan" เป็นรูปการสะกดตามภาษาฝรั่งเศส และสามารถพบในข้อความภาษาอังกฤษบางส่วน ประเทศทาจิกิสถานเขียนในแบบอักษรเปอร์เซีย-อาหรับเป็น تاجیکستان‎

ประวัติศาสตร์

ทาจิกิสถานของรัสเซีย

ลัทธิจักรวรรดินิยมรัสเซียนำไปสู่การพิชิตเอเชียกลางของจักรวรรดิรัสเซียในช่วงปลายยุคจักรวรรดิของศตวรรษที่ 19 ระหว่างปี พ.ศ. 2407 - 2428 รัสเซียค่อย ๆ เข้าควบคุมดินแดนทั้งหมดของเตอร์กิสถานรัสเซียส่วนทาจิกิสถานซึ่งถูกควบคุมโดยเอมิเรตแห่งบูคาราและคานาเตะแห่งโคกันด์ รัสเซียสนใจที่จะเข้าถึงแหล่งผลิตฝ้าย และในช่วงทศวรรษที่ 1870 พยายามที่จะเปลี่ยนการเพาะปลูกในภูมิภาคจากเมล็ดพืชเป็นฝ้าย (กลยุทธ์ที่ถูกคัดลอกและขยายโดยโซเวียตในภายหลัง) ในปี พ.ศ. 2428 ดินแดนของทาจิกิสถานถูกปกครองโดยจักรวรรดิรัสเซียหรือรัฐข้าราชบริพารเอมิเรตบูฆอรอ แต่ทาจิกิสถานรู้สึกได้ถึงอิทธิพลของรัสเซียเพียงเล็กน้อย

ในช่วงปลายศตวรรษที่ 19 พวกทาจิก ได้จัดตั้งตัวเองเป็นขบวนการทางสังคมอิสลามทั่วทั้งภูมิภาค แม้ว่าทาจิกจะเป็นผู้ที่สนับสนุนความทันสมัยและไม่จำเป็นต้องต่อต้านรัสเซีย แต่ชาวรัสเซียมองว่าการเคลื่อนไหวดังกล่าวเป็นภัยคุกคามเนื่องจากจักรวรรดิรัสเซียนับถือศาสนาคริสต์เป็นหลัก กองกำลังรัสเซียจำเป็นต้องฟื้นฟูคำสั่งซื้อในระหว่างการลุกฮือต่อต้านรัฐข่านโคกันด์ระหว่างปี พ.ศ. 2453 - 2456 ความรุนแรงเพิ่มเติมเกิดขึ้นในเดือนกรกฎาคม พ.ศ. 2459 เมื่อผู้ประท้วงโจมตีทหารรัสเซียในฆูจันด์จากการขู่บังคับเกณฑ์ทหารในช่วงสงครามโลกครั้งที่ 1 แม้กองทัพรัสเซียจะนำฆูจันด์กลับอย่างรวดเร็ว ภายใต้การควบคุมการปะทะยังคงดำเนินต่อไปตลอดทั้งปีในสถานที่ต่าง ๆ ในทาจิกิสถาน

หลังได้รับเอกราชจากสหภาพโซเวียต

บทความหลัก: สงครามกลางเมือง (ทาจิกิสถาน)

ทาจิกิสถานได้ได้รับเอกราชในปี ค.ศ. 1990 (พ.ศ. 2533) ภายหลังการล่มสลายของสหภาพโซเวียต แต่ในช่วงแรก การเมืองภายในประเทศขาดเสถียรภาพเนื่องจากเกิดความขัดแย้งภายในอย่างรุนแรงระหว่างกลุ่มชาตินิยม กลุ่มนีโอ-คอมมิวนิสต์ และกลุ่มอิสลามหัวรุนแรง และมีผู้เสียชีวิตจากเหตุการณ์ดังกล่าว 60,000 คน ต่อมากลุ่มอิสลามหัวรุนแรงได้อพยพออกนอกประเทศพร้อมด้วยประชาชนหลายหมื่นคน ไปตั้งมั่นอยู่ทางภาคเหนือของอัฟกานิสถาน และกลับเข้ามาปฏิบัติการแบบกองโจรในทาจิกิสถาน ทำให้รัฐบาลทาจิกิสถานต้องพึ่งกองกำลังรัสเซียดูแลแนวชายแดนทาจิกิสถาน-อัฟกานิสถาน และมีการสู้รบยืดเยื้อเป็นเวลาหลายปี จนในปี ค.ศ. 1997 (พ.ศ. 2540) จึงมีการลงนามสนธิสัญญาสันติภาพระหว่างประธานาธิบดี เอมอแมลี แรฮ์มอนอฟ กับนาย แซยิด แอบดุลลอห์ นูรี ผู้นำกลุ่มแนวร่วมต่อต้านรัฐบาล (United Tajik Opposition - UTO)

การแบ่งเขตการปกครอง

บทความหลัก: แคว้นของประเทศทาจิกิสถาน และ อำเภอของประเทศทาจิกิสถาน

ทาจิกิสถานแบ่งออกเป็น 4 เขตการปกครองย่อย ได้แก่แคว้นซุฆด์กับฆัตลอน แคว้นปกครองตนเองเคอฮิสทอนีบาดัฆชอน และเขตภายใต้การบริหารของสาธารณรัฐ แต่ละแคว้นแบ่งออกเป็นอำเภอ (ทาจิก: Ноҳия) ซึ่งแบ่งออกเป็น จามออัต (หน่วยปกครองตนเองระดับหมู่บ้าน) ข้อมูลเมื่อ 2006^[update] ประเทศทาจิกิสถานมี 58 อำเภอและ 367 จามออัต^[21]

แผนที่แสดงเขตการปกครองของประเทศทาจิกิสถาน	เขตการปกครองย่อย	ISO 3166-2	หมายเลขแผนที่	เมืองหลัก	พื้นที่ (ตร.กม.)[21]	ประชากร (ค.ศ. 2019)[22]
	แคว้นซุฆด์	TJ-SU	1	ฆูจันด์	25,400	2,658,400
	เขตภายใต้การบริหารของสาธารณรัฐ	TJ-RR	2	ดูชานเบ	28,600	2,122,000
	แคว้นฆัตลอน	TJ-KT	3	บอฆทาร์	24,800	3,274,900
	เคอฮิสทอนีบาดัฆชอน	TJ-GB	4	ฆอรุฆ	64,200	226,900
	ดูชานเบ	-	-	ดูชานเบ	124.6	846,400

วัฒนธรรม

บทความหลัก: วัฒนธรรมทาจิกิสถาน

วันหยุด

บทความหลัก: รายชื่อวันสำคัญของทาจิกิสถาน

• 1 มกราคม – วันปีใหม่ "Yangi Yil Bayrami"
• 14 มกราคม – วันกองทัพอุซเบกิสถาน Vatan Himoyachilari kuni
• 8 มีนาคม – วันสตรีสากล – "Xalqaro Xotin-Qizlar kuni"
• 21 มีนาคม – วันปีใหม่ของชาวเตอร์กิซ – "Navro'z Bayrami"
• 1 พฤษภาคม – วันแรงงานสากล
• 9 พฤษภาคม – ชัยชนะเหนือเยอรมนี – "Xotira va Qadirlash kuni"
• 1 กันยายน – วันประกาศเอกราช – "Mustaqillik kuni"
• 1 ตุลาคม – วันครู – "O'qituvchi va Murabbiylar"
• 8 ธันวาคม – วันรัฐธรรมนูญ – Konstitutsiya kuni

วันหยุดนอกเหนือจากทางราชการ

• End of Ramazon Ramazon Hayit Eid al-Fitr
• 70 days later Qurbon Hayit Eid al-Adha

อ้างอิง

 บทความนี้รวมเอางานสาธารณสมบัติจากเดอะเวิลด์แฟกต์บุ๊ก

1. รัฐธรรมนูญทาจิกิสถาน
2. Национальный состав, владение языками и гражданство населения Республики Таджикистан Том III. stat.tj
3. "Central Intelligence Agency". The World Factbook. Central Intelligence Agency. 7 February 2020. สืบค้นเมื่อ 23 February 2020.
4. "Tajikistan – World Factbook". www.cia.gov. สืบค้นเมื่อ 2021-05-08.
5. M. A., Geography; B. A., Geography. "Ever Wonder What Residents of a Particular Country Are Called?". ThoughtCo.
6. "General information". Embassy of the Republic of Tajikistan to France. 1 March 2013. สืบค้นเมื่อ 29 January 2020. Territorу – 143.1 thsd. square kilometers
7. "Demographic Yearbook – Table 3: Population by sex, rate of population increase, surface area and density" (PDF). United Nations Statistics Division. 2012: 6. สืบค้นเมื่อ 29 January 2020. Continent, country or area{...}Surface area Superficie (km²) 2012{...}Tajikistan – Tadjikistan{...}143 100 {{cite journal}}: Cite journal ต้องการ |journal= (help)
8. Alex Sodiqov (24 January 2011). "Tajikistan cedes disputed land to China". Eurasia Daily Monitor. Jamestown Foundation. 8 (16). สืบค้นเมื่อ 23 September 2018. On January 12, the lower house of the Tajik parliament voted to ratify the 2002 border demarcation agreement, handing over 1,122 square kilometers (433 square miles) of mountainous land in the remote Pamir Mountains (www.asiaplus.tj, January 12). The ceded land represents about 0.8 percent of the country's total area of 143,100 square kilometers (55,250 square miles).
9. "Tajikistan Population (2020) – Worldometer". www.worldometers.info (ภาษาอังกฤษ).
10. "Population by Country (2020) – Worldometer". www.worldometers.info (ภาษาอังกฤษ).
11. "World Economic Outlook Database, October 2018". IMF.org. International Monetary Fund. สืบค้นเมื่อ 3 February 2019.
12. "GINI index (World Bank estimate)". databank.worldbank.org. World Bank. สืบค้นเมื่อ 3 February 2019.
13. Human Development Report 2020 The Next Frontier: Human Development and the Anthropocene (PDF). United Nations Development Programme. 15 December 2020. pp. 343–346. ISBN 978-92-1-126442-5. สืบค้นเมื่อ 16 December 2020.
14. "КОНСТИТУЦИЯ РЕСПУБЛИКИ ТАДЖИКИСТАН". prokuratura.tj. Parliament of Tajikistan. สืบค้นเมื่อ 9 January 2020.
15. "Tajikistan Population (2021) – Worldometer". www.worldometers.info.
16. Amid, Hasan. Farhang-e Amid.
17. "معنی تاجیک | لغت‌نامه دهخدا". www.vajehyab.com. สืบค้นเมื่อ 2020-07-27.
18. "معنی ستان | فرهنگ فارسی معین". www.vajehyab.com. สืบค้นเมื่อ 2021-07-21.
19. "معنی تاجیک | فرهنگ فارسی عمید". www.vajehyab.com. สืบค้นเมื่อ 2020-07-27.
20. Anti-Armenian Riots Erupt in Soviet Republic of Tadzhikistan เก็บถาวร 30 พฤศจิกายน 2016 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน. Articles.latimes.com (2 November 1989). Retrieved on 20 January 2017.
21. Population of the Republic of Tajikistan as of 1 January 2008, State Statistical Committee, Dushanbe, 2008 (ในภาษารัสเซีย)
22. "Population size, Republic of Tajikistan on January 1, 2019" (PDF) (ภาษาทาจิก). Tajikistan Statistics Agency. 2019. pp. 16–29. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 2015-07-02. สืบค้นเมื่อ 28 March 2020.

อ่านเพิ่ม

• Kamoludin Abdullaev and Shahram Akbarzadeh, Historical Dictionary of Tajikistan, 3rd. ed., Rowman & Littlefield, 2018.
• Shirin Akiner, Mohammad-Reza Djalili and Frederic Grare, eds., Tajikistan: The Trials of Independence, Routledge, 1998.
• Richard Foltz, A History of the Tajiks: Iranians of the East, London: Bloomsbury Publishing, 2019.
• Robert Middleton, Huw Thomas and Markus Hauser, Tajikistan and the High Pamirs, Hong Kong: Odyssey Books, 2008 (ISBN 978-9-622177-73-4).
• Nahaylo, Bohdan and Victor Swoboda. Soviet Disunion: A History of the Nationalities problem in the USSR (1990) excerpt
• Kirill Nourdhzanov and Christian Blauer, Tajikistan: A Political and Social History, Canberra: ANU E-Press, 2013.
• Rashid, Ahmed. The Resurgence of Central Asia: Islam or Nationalism? (2017)
• Smith, Graham, ed. The Nationalities Question in the Soviet Union (2nd ed. 1995)
• Monica Whitlock, Land Beyond the River: The Untold Story of Central Asia, New York: St. Martin's Press, 2003.
• Poopak NikTalab. Sarve Samarghand (Cedar of Samarkand), continuous interpretation of Rudaki's poems, Tehran 2020, Faradid Publications {Introduction}
• Sharma, Raj Kumar, "Food Security and Political Stability in Tajikistan", New Delhi, Vij Books, 2018.

แหล่งข้อมูลอื่น

• Tajikistan at UCB Libraries GovPubs
• Tajikistan. The World Factbook. Central Intelligence Agency.
• ประเทศทาจิกิสถาน ที่เว็บไซต์ Curlie
• Tajikistan profile from the BBC News
• Wikimedia Atlas of Tajikistan
• Key Development Forecasts for Tajikistan from International Futures