Loading AI tools
จากวิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี
ไขมันไม่อิ่มตัวมีพันธะคู่หลายคู่ (อังกฤษ: polyunsaturated fat) เป็นไขมันที่ประกอบด้วยโซ่ไฮโดรคาร์บอนที่มีพันธะคู่ของคาร์บอนกับคาร์บอนสองคู่หรือมากกว่านั้น[1][2] พบโดยหลักในเมล็ดถั่ว เมล็ดพืช ปลา น้ำมันเมล็ดพืช และหอยนางรม[1] ชื่อมีคำว่า "ไม่อิ่มตัว" ก็เพราะโมเลกุลไขมันมีอะตอมไฮโดรเจนน้อยกว่าจำนวนมากที่สุดที่เป็นไปได้ (ซึ่งก็จะไม่มีพันธะคู่เลย) อาจเป็นไอโซเมอร์ทางโครงสร้าง (conformational isomerism) แบบ "ซิส" (cis) หรือ "ทรานส์" (trans) ขึ้นอยู่กับการจัดเรียงพันธะคู่
ไขมันอิ่มตัวมีโซ่ไฮโดรคาร์บอนซึ่งเรียงแถวได้ง่าย ๆ ส่วนโซ่ไฮโดรคาร์บอนของไขมันไม่อิ่มตัวแบบทรานส์จะเรียงแถวได้ง่ายกว่าแบบซิส แต่ก็ยังไม่เท่ากับไขมันอิ่มตัว ดังนั้น โดยทั่วไป ไขมันไม่อิ่มตัวแบบซิสมีจุดหลอมเหลวต่ำสุด ไขมันไม่อิ่มตัวแบบทรานส์รองลงมา และไขมันอิ่มตัวมีจุดหลอมเหลวสูงสุด
ตำแหน่งพันธะคู่ของคาร์บอนกับคาร์บอนภายในโซ่กรดคาร์บอกซิลิก จะระบุเป็นอักษรกรีก[1] อะตอมคาร์บอนที่ใกล้กลุ่มคาร์บอกซิลมากที่สุดเรียกว่าคาร์บอนอัลฟา ถัดไปเรียกว่าคาร์บอนบีตา เป็นต้น อะตอมคาร์บอนในกลุ่มเมธิล (methyl group) ท้ายสุดของโซ่ไฮโดรคาร์บอนเรียกว่าคาร์บอน "โอเมกา" เพราะเป็นอักษรสุดท้ายของชุดตัวอักษร กรดไขมันโอเมกา-3 มีพันธะคู่ห่างจากคาร์บอนโอเมกา 3 คาร์บอน เทียบกับกรดไขมันโอเมกา-6 ที่มีพันธะคู่ห่างจากคาร์บอนโอเมกา 6 คาร์บอน (ดูรูป)
แม้ไขมันจะน่าสนใจในเรื่องโภชนาการมากที่สุด แต่ไขมันก็สามารถประยุกต์ใช้ในด้านอื่น ๆ อีกด้วย น้ำมันชักแห้ง (drying oil) ซึ่งเกิดโพลีเมอร์เมื่อได้รับออกซิเจนแล้วกลายเป็นฝ้าแข็ง ก็เป็นไขมันไม่อิ่มตัวมีพันธะคู่หลายคู่เช่นเดียวกัน ที่สามัญที่สุดก็คือ น้ำมันเมล็ดฝ้าย น้ำมันยางเคลือบไม้ของจีน (tung oil จาก Vernicia fordii) น้ำมันเมล็ดดอกป๊อปปี้ น้ำมันกะเพราปรุงอาหารของเกาหลี (perilla oil จาก Perilla frutescens) และน้ำมันวอลนัต น้ำมันเหล่านี้ทั้งหมดสามารถใช้ทำสีและน้ำมันขัดเงา
ในงานวิจัยเบื้องต้น กรดไขมันโอเมกา-3 จากสาหร่าย ปลา และอาหารทะเลพบว่า ลดความเสี่ยงเนื้อหัวใจตายเหตุขาดเลือด (myocardial infarction)[3] ส่วนงานศึกษาเบื้องต้นอื่น ๆ พบว่า กรดไขมันโอเมกา-6 จากต้นทานตะวันและคำฝอยอาจลดความเสี่ยงโรคหัวใจร่วมหลอดเลือด (CVD)[4]
กรดไขมันโอเมกา-3 ทั้งแบบโซ่ยาวและสั้นไม่สัมพันธ์กับความเสี่ยงมะเร็งเต้านมอย่างสม่ำเสมอ docosahexaenoic acid (DHA) เป็นกรดไขมันไม่อิ่มตัวแบบมีพันธะคู่หลายคู่กลุ่มโอเมกา-3 ซึ่งสามัญที่สุดในเยื่อหุ้มเม็ดเลือดแดง การได้ DHA มากสัมพันธ์กับความเสี่ยงมะเร็งเต้านมที่ลดลง[5] และสัมพันธ์กับการทำงานทางประชานและทางพฤติกรรมที่ดีขึ้น[6] DHA ยังสำคัญยิ่งต่อเนื้อเทาในสมองของมนุษย์ ต่อการทำงานของจอตา และต่อการสื่อประสาท[1] ยังมีงานวิจัยเบื้องต้นที่กำลังตรวจการทานกรดไขมันไม่อิ่มตัวแบบมีพันธะคู่หลายคู่ว่าสัมพันธ์กับการเกิดอะไมโอโทรฟิก แลเทอรัล สเกลอโรซิส ซึ่งเป็นโรคเซลล์ประสาทสั่งการหรือไม่[7][8]
งานศึกษาเชิงเปรียเทียบได้แสดงความสำคัญของการทานกรดไขมันโอเมกา-6/โอเมกา-3 ให้ถูกสัดส่วน คือแสดงว่าการทานในอัตราส่วนน้อยกว่า 4:1 อาจมีผลต่อสุขภาพ[9]
ผลงานปี 2013 ซึ่งประเมินหลักฐานจากปี 1966-1973 ขัดกับคำแนะนำทั่วไปว่า การแทนไขมันอิ่มตัวด้วยกรดลิโนลีอิก (linoleic acid) มีผลดีต่อสุขภาพ เพราะพบว่า ผู้ร่วมการทดลองซึ่งทำอย่างนี้กลับมีอัตราการตายจากเหตุทั้งหมด จากโรคหลอดเลือดเลี้ยงหัวใจ และจากโรคหัวใจร่วมหลอดเลือดในระดับสูงขึ้น[10] แต่นักวิทยาศาสตร์จำนวนมากก็คัดค้านงานศึกษานี้[11] จึงเป็นงานที่จุดชนวนการอภิปรายทั่วโลกเรื่องการแนะนำให้แทนไขมันอิ่มตัวด้วยไขมันไม่อิ่มตัวแบบมีพันธะคู่หลายคู่[12]
การให้เพิ่มทานไขมันไม่อิ่มตัวแบบมีพันธะคู่หลายคู่ไม่ลดโรค/ความผิดปกติเกี่ยวกับการตั้งครรภ์ เช่น ความดันโลหิตสูง หรือโรคพิษแห่งครรภ์ระยะก่อนชัก แต่อาจเพิ่มระยะการตั้งครรภ์เล็กน้อยและลดการคลอดก่อนกำหนด[1] คณะผู้เชี่ยวชาญในสหรัฐและยุโรปแนะนำว่า หญิงตั้งครรภ์หรือผู้กำลังให้นมบุตรควรทานไขมันไม่อิ่มตัวแบบมีพันธะคู่หลายคู่เพิ่มขึ้นจากปกติ เพื่อเพิ่มไขมัน DHA ให้กับทารก[1]
การทดลองทางคลินิกแบบสังเกตพบว่า ความสัมพันธ์ระหว่างการทานไขมันไม่อิ่มตัวแบบมีพันธะคู่หลายคู่กับมะเร็งไม่สม่ำเสมอ ต่างกันโดยปัจจัยการเกิดมะเร็งหลายอย่าง รวมทั้งเพศและความเสี่ยงทางพันธุกรรม[3] งานศึกษาบางงานพบความสัมพันธ์ะรหว่างการทานกรดไขมันโอเมกา-3 มากกว่าหรือมีในเลือดมากกว่า กับความเสี่ยงมะเร็งบาองอย่างที่ลดลง รวมทั้งมะเร็งเต้านมและมะเร็งลำไส้ใหญ่ แต่งานอื่น ๆ ก็ไม่พบความสัมพันธ์[3][13]
ฟด
อาหาร (100 ก.) | ไขมันไม่อิ่มตัวมีพันธะคู่หลายคู่ (ก.) |
---|---|
วอลนัต | 47 |
น้ำมันผักกาด (canola) | 34 |
เมล็ดทานตะวัน | 33 |
เมล็ดงา | 26 |
เมล็ดชีอา | 23.7 |
ถั่วลิสงไม่ใส่เกลือ | 16 |
เนยถั่วลิสง | 14.2 |
น้ำมันอาโวคาโด | 13.5[15] |
น้ำมันมะกอก | 11 |
น้ำมันเมล็ดคำฝอย | 12.82[16] |
สาหร่ายทะเล | 11 |
ปลาซาร์ดีน | 5 |
ถั่วเหลือง | 7 |
ปลาทูน่า | 14 |
ปลาแซลมอนทะเล | 17.3 |
ข้าวสาลีไม่ขัดสี | 9.7 |
อาหาร | ไขมันอิ่มตัว | ไขมันไม่อิ่มตัวมีพันธะคู่เดี่ยว | ไขมันไม่อิ่มตัวมีพันธะคู่หลายคู่ |
---|---|---|---|
เป็นเปอร์เซ็นต์ (%) ของน้ำหนักไขมันทั้งหมด | |||
น้ำมันประกอบอาหาร | |||
น้ำมันคาโนลา | 08 | 64 | 28 |
น้ำมันมะพร้าว | 87 | 13 | 00 |
น้ำมันข้าวโพด | 13 | 24 | 59 |
น้ำมันเมล็ดฝ้าย[17] | 27 | 19 | 54 |
น้ำมันมะกอก[18] | 14 | 73 | 11 |
Palm kernel oil[17] | 86 | 12 | 02 |
น้ำมันปาล์ม[17] | 51 | 39 | 10 |
น้ำมันถั่วลิสง[19] | 17 | 46 | 32 |
น้ำมันรำข้าว | 25 | 38 | 37 |
น้ำมันเมล็ดคำฝอยมีกรดโอเลอิกสูง[20] | 06 | 75 | 14 |
น้ำมันเมล็ดคำฝอยเป็นกรดลิโนเลอิก[17][21] | 06 | 14 | 75 |
น้ำมันถั่วเหลือง | 15 | 24 | 58 |
น้ำมันเมล็ดทานตะวัน[22] | 11 | 20 | 69 |
Mustard oil | 11 | 59 | 21 |
ผลิตภัณฑ์นม | |||
ไขมันเนย[17] | 66 | 30 | 04 |
ชีสธรรมดา | 64 | 29 | 03 |
ชีสไขมันน้อย | 60 | 30 | 00 |
ไอศกรีมพิเศษ (gourmet) | 62 | 29 | 04 |
ไอศกรีมไขมันน้อย | 62 | 29 | 04 |
นมไม่พร่องส่วนผสม | 62 | 28 | 04 |
นม 2% | 62 | 30 | 00 |
*Whipping cream[23] | 66 | 26 | 05 |
เนื้อสัตว์ | |||
เนื้อวัว | 33 | 38 | 05 |
เนื้อสันนอกบด | 38 | 44 | 04 |
Pork chop | 35 | 44 | 08 |
แฮม | 35 | 49 | 16 |
อกไก่ | 29 | 34 | 21 |
ไก่ | 34 | 23 | 30 |
อกไก่งวง | 30 | 20 | 30 |
ขาไก่งวง | 32 | 22 | 30 |
ปลา orange roughy | 23 | 15 | 46 |
ปลาแซลมอน | 28 | 33 | 28 |
ฮอตดอกเนื้อ | 42 | 48 | 05 |
ฮอตดอกไก่งวง | 28 | 40 | 22 |
แฮมเบอร์เกอร์ อาหารจานด่วน | 36 | 44 | 06 |
ชีสเบอร์เกอร์ อาหารจานด่วน | 43 | 40 | 07 |
แซนด์วิชไก่โรยเศษขนมปัง | 20 | 39 | 32 |
แซนด์วิชไก่ย่าง | 26 | 42 | 20 |
ไส้กรอกโปแลนด์ | 37 | 46 | 11 |
ไส้กรอกไก่งวง | 28 | 40 | 22 |
พิซซาหน้าไส้กรอก | 41 | 32 | 20 |
ชีสพิซซ่า | 60 | 28 | 05 |
เมล็ดถั่ว | |||
อัลมอนด์คั่วแห้ง | 09 | 65 | 21 |
มะม่วงหิมพานต์คั่วแห้ง | 20 | 59 | 17 |
แมคาเดเมียคั่วแห้ง | 15 | 79 | 02 |
ถั่วลิสงคั่วแห้ง | 14 | 50 | 31 |
พีแคนคั่วแห้ง | 08 | 62 | 25 |
Flaxseeds บด | 08 | 23 | 65 |
เมล็ดงา | 14 | 38 | 44 |
ถั่วเหลือง | 14 | 22 | 57 |
เมล็ดทานตะวัน | 11 | 19 | 66 |
วอลนัตคั่วแห้ง | 09 | 23 | 63 |
ของหวานและของอบ | |||
ช็อกโกแลตแท่ง | 59 | 33 | 03 |
Candy, fruit chews | 14 | 44 | 38 |
คุกกี้ข้าวโอ๊ตแลละลูกเกด | 22 | 47 | 27 |
คุกกี้ช็อกโกแลตชิ๊พ | 35 | 42 | 18 |
yellow cake | 60 | 25 | 10 |
ขนมเดนนิช | 50 | 31 | 14 |
ไขมันเติมใส่ในอาหาร | |||
เนย | 63 | 29 | 03 |
เนยวิ๊ป | 62 | 29 | 04 |
เนยเทียมก้อน | 18 | 39 | 39 |
เนยเทียมกล่อง | 16 | 33 | 49 |
เนยเทียมกล่องไขมันน้อย | 19 | 46 | 33 |
น้ำมันหมู | 39 | 45 | 11 |
Shortening | 25 | 45 | 26 |
ไขมันไก่ | 30 | 45 | 21 |
ไขมันเนื้อ | 41 | 43 | 03 |
ไขมันห่าน[24] | 33 | 55 | 11 |
น้ำสลัดบลูชีส | 16 | 54 | 25 |
น้ำสลัดอิตาเลียนไขมันน้อย | 14 | 24 | 58 |
อื่น ๆ | |||
ไขมันไข่แดง[25] | 36 | 44 | 16 |
อาโวคาโด[26] | 16 | 71 | 13 |
ถ้าไม่ได้กำหนดในตาราง แหล่งอ้างอิงก็คือ[27] | |||
* เป็นไขมันทรานส์ 3% |
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.