อำเภอสามพราน

สามพราน เป็นอำเภอหนึ่งในจังหวัดนครปฐม และเป็นอำเภอที่มีประชากรมากเป็นอันดับ 2 ของจังหวัด รองจากอำเภอเมืองนครปฐม มีแม่น้ำนครชัยศรีไหลผ่าน ได้รับความเจริญจากกรุงเทพมหานครในด้านรถโดยสารประจำทาง ห้างสรรพสินค้า หมู่บ้านจัดสรรมากมาย

อำเภอสามพราน
อำเภอ
การถอดเสียงอักษรโรมัน
• อักษรโรมัน	Amphoe Sam Phran
วัดดอนหวาย
คำขวัญ:  เมืองสามนายพราน พุทธสถานวัดไร่ขิง งามยิ่งสวนสามพราน ถิ่นฐานผลไม้ น้ำใจงดงาม ลือนามตลาดดอนหวาย เกรียงไกรนายร้อยตำรวจ ประกวดราชินีช้าง
แผนที่จังหวัดนครปฐม เน้นอำเภอสามพราน
พิกัด: 13°43′24″N 100°13′0″E
ประเทศ	ไทย
จังหวัด	นครปฐม
พื้นที่
• ทั้งหมด	249.347 ตร.กม. (96.273 ตร.ไมล์)
ประชากร  (2564)
• ทั้งหมด	217,415 คน
• ความหนาแน่น	871.94 คน/ตร.กม. (2,258.3 คน/ตร.ไมล์)
รหัสไปรษณีย์	73110, 73160 (เฉพาะตำบลอ้อมใหญ่), 73210 (เฉพาะตำบลทรงคนอง บางกระทึก บางเตย และไร่ขิง), 73220 (เฉพาะตำบลกระทุ่มล้ม)
รหัสภูมิศาสตร์	7306
ที่ตั้งที่ว่าการ	ที่ว่าการอำเภอสามพราน เลขที่ 1 หมู่ที่ 7 ตำบลสามพราน อำเภอสามพราน จังหวัดนครปฐม 73110
ส่วนหนึ่งของสารานุกรมประเทศไทย

ที่ตั้งและอาณาเขต

อำเภอสามพรานตั้งอยู่ทางทิศใต้สุดของจังหวัด มีอาณาเขตติดต่อกับเขตการปกครองข้างเคียงเรียงตามเข็มนาฬิกา ดังนี้

• ทิศเหนือ ติดต่อกับอำเภอนครชัยศรีและอำเภอพุทธมณฑล
• ทิศตะวันออก ติดต่อกับเขตทวีวัฒนาและเขตหนองแขม (กรุงเทพมหานคร)
• ทิศใต้ ติดต่อกับอำเภอกระทุ่มแบนและอำเภอบ้านแพ้ว (จังหวัดสมุทรสาคร)
• ทิศตะวันตก ติดต่อกับอำเภอบางแพ (จังหวัดราชบุรี) และอำเภอเมืองนครปฐม

ที่มาของชื่ออำเภอ

มีตำนานเล่าต่อกันมาว่าเดิมท้องที่เหล่านี้เป็นป่ารกชัฏ เป็นที่อยู่อาศัยของสัตว์ป่านานาชนิด รวมทั้งเป็นที่ชุมนุมของช้างโขลงใหญ่ด้วย ช้างโขลงนี้ชอบลงมาหากินและเหยียบย่ำจนเส้นทางกลายเป็นทางน้ำและลำคลอง จนในที่สุดชาวบ้านในสมัยนั้นได้เรียกกันว่า "คลองบางช้าง" และในบริเวณนั้นก็ได้กลายเป็นชื่อเรียกตำบลมาจนถึงปัจจุบันนี้ คือ "ตำบลบางช้าง" สำหรับโขลงช้างที่หากินในบริเวณเขตบางช้างนั้น หัวหน้าโขลงช้างเกิดตกมัน ดุร้ายมาก และได้สร้างความเสียหายโดยออกอาละวาดทำลายพืชผลของชาวบ้านจนชาวบ้านทนไม่ไหว ได้ร่วมมือกันปราบเจ้าช้างตกมันเชือกนั้น แต่ทว่าช้างตกมันเชือกนี้มีกำลังเหลือหลาย ชาวบ้านไม่สามารถปราบได้ถึงแม้จะพยายามสักเพียงใด

ในขณะนั้นได้มีนายพรานสามคนเดินทางมายังคลองปากลัด (ปัจจุบันเรียกว่า "วัดท่าข้าม") ซึ่งอยู่ไม่ไกลจากเขตตำบลบางช้างมากนัก นายพรานสามคนได้เดินทางลัดคลองท่านาไปยังบริเวณที่โขลงช้างนั้นอาศัยอยู่ นายพรานทั้งสามเปรียบเสมือนอัศวินม้าขาวของชาวบ้านคลองบางช้าง ได้ทำการปราบช้างตกมันเชือกนั้นโดยใช้ความเชี่ยวชาญและความสามัคคี จนในที่สุดก็สามารถปราบช้างตกมันได้สำเร็จ ชาวบ้านจึงได้เรียกบริเวณที่นายพรานทั้งสามปราบช้างได้สำเร็จว่า "สามพราน" ซึ่งในปัจจุบันเรียกว่า "ตำบลสามพราน"

ประวัติศาสตร์

ในอดีตอำเภอสามพรานนั้นมีชื่อเรียกว่า อำเภอตลาดใหม่ ตั้งขึ้นในปี พ.ศ. 2439 รัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว โดยสร้างขึ้นในที่ดินของพระยาสุนทรบุรีศรีพิชัยสงครามรามภักดีสุริยะพาหะ (อี้ กรรณสูต) ซึ่งพื้นที่บริเวณนั้นเรียกว่าตลาดใหม่

ในปี พ.ศ. 2458 ได้ย้ายที่ทำการไปสร้างใหม่ในตำบลสามพราน เนื่องจากที่ทำการเดิมคับแคบ ให้บริการประชาชนได้ไม่สะดวก พร้อมกับเปลี่ยนชื่อเป็น อำเภอสามพราน ตามชื่อสถานที่ตั้งที่ว่าการอำเภอซึ่งอยู่ภายใต้การปกครองของมณฑลนครชัยศรี ต่อมาปี พ.ศ. 2474 ทางราชการยุบมณฑลนครชัยศรีลง อำเภอสามพรานจึงขึ้นอยู่กับเมืองราชบุรีอยู่ระยะหนึ่ง จนกระทั่งปี พ.ศ. 2476 ได้ยุบมณฑลทั้งหมดทั่วราชอาณาจักร อำเภอสามพรานจึงได้ขึ้นอยู่กับจังหวัดนครปฐม ตามพระราชบัญญัติระเบียบการบริหารราชการของราชอาณาจักรไทย พ.ศ. 2476

ส่วนนี้ตั้งแต่ พ.ศ. 2469 ถึงปัจจุบัน (เรียงตามปี)

• ในปี พ.ศ. 2469 ทางราชการได้มีคำสั่งโอนตำบลท่าไม้ ตำบลบางยาง ตำบลซูกั้ง (หนองนกไข่) และตำบลอ้อมน้อย อำเภอสามพราน ไปขึ้นกับอำเภอกระทุ่มแบน จังหวัดสมุทรสาคร
• วันที่ 10 มิถุนายน 2490 ตั้งตำบลคลองใหม่ แยกออกจากตำบลสามพราน ตำบลบางช้าง และตำบลท่าตลาด ตั้งตำบลยายชา แยกออกจากตำบลสามพราน และตำบลท่าตลาด ตั้งตำบลท่าข้าม แยกออกจากตำบลสามพราน ตั้งตำบลบางเตย แยกออกจากตำบลบางกระทึก ตำบลทรงคนอง และตำบลไร่ขิง ตั้งตำบลหอมเกร็ด แยกออกจากตำบลทรงคนอง และตำบลท่าตลาด ตั้งตำบลบ้านใหม่ แยกออกจากตำบลอ้อมใหญ่^[1]
• วันที่ 31 สิงหาคม 2498 จัดตั้งสุขาภิบาลสามพราน ในท้องที่บางส่วนของ ตำบลสามพราน ตำบลคลองใหม่ ตำบลท่าตลาด และตำบลยายชา^[2]
• วันที่ 5 มีนาคม 2506 ขยายเขตพื้นที่สุขาภิบาลสามพราน ให้ครอบคลุมพื้นที่เพิ่มขึ้น^[3]
• วันที่ 31 กรกฎาคม 2507 จัดตั้งสุขาภิบาลดอนหวาย ในท้องที่บางส่วนของตำบลบางกระทึก และตำบลบางเตย^[4]
• วันที่ 24 กันยายน 2508 ยุบสุขาภิบาลดอนหวาย และเปลี่ยนแปลงเขตสุขาภิบาลสามพราน ให้ครอบคลุมทั้งอำเภอสามพราน^[5]
• วันที่ 14 กันยายน 2519 เปลี่ยนแปลงเขตสุขาภิบาลสามพราน คล้ายกับแบบปี 2506^[6]
• วันที่ 3 มีนาคม 2524 จัดตั้งสุขาภิบาลอ้อมใหญ่ ในพื้นที่ตำบลอ้อมใหญ่ และบางส่วนของตำบลบ้านใหม่^[7]
• วันที่ 1 มกราคม 2527 ได้โอนพื้นที่หมู่ที่ 3 และหมู่ที่ 6 (ที่มีพื้นที่อยู่ในพุทธมณฑล) ของตำบลบางกระทึก อำเภอสามพราน ไปขึ้นกับตำบลศาลายา อำเภอนครชัยศรี (ในขณะนั้น)^[8]
• วันที่ 25 พฤษภาคม 2542 ยกฐานะสุขาภิบาลสามพราน และสุขาภิบาลอ้อมใหญ่ เป็นเทศบาลตำบลสามพราน และเทศบาลตำบลอ้อมใหญ่ตามลำดับ

การแบ่งเขตการปกครอง

การปกครองส่วนภูมิภาค

อำเภอสามพรานแบ่งการปกครองเป็น 16 ตำบล 137 หมู่บ้าน ดังนี้

ลำดับ	อักษรไทย	อักษรโรมัน	จำนวนหมู่บ้าน	จำนวนประชากร (ธันวาคม 2565)[9]
1.	ท่าข้าม	Tha Kham	6	10,502
2.	ทรงคนอง	Song Khanong	6	6,587
3.	หอมเกร็ด	Hom Kret	6	8,380
4.	บางกระทึก	Bang Krathuek	8	14,679
5.	บางเตย	Bang Toei	7	7,156
6.	สามพราน	Sam Phran	9	14,118
7.	บางช้าง	Bang Chang	11	8,325
8.	ไร่ขิง	Rai Khing	14	34,564
9.	ท่าตลาด	Tha Talat	10	16,300
10.	กระทุ่มล้ม	Krathum Lom	9	28,847
11.	คลองใหม่	Khlong Mai	7	12,570
12.	ตลาดจินดา	Talat Chinda	11	7,944
13.	คลองจินดา	Khlong Chinda	14	11,203
14.	ยายชา	Yai Cha	6	8,802
15.	บ้านใหม่	Ban Mai	5	10,441
16.	อ้อมใหญ่	Om Yai	8	18,121

การปกครองส่วนท้องถิ่น

ท้องที่อำเภอสามพรานประกอบด้วยองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น 17 แห่ง ได้แก่

• เทศบาลเมืองสามพราน ครอบคลุมพื้นที่บางส่วนของตำบลสามพราน ตำบลท่าตลาด ตำบลคลองใหม่ และตำบลยายชา
• เทศบาลเมืองไร่ขิง ครอบคลุมพื้นที่ตำบลไร่ขิงทั้งตำบล
• เทศบาลเมืองกระทุ่มล้ม ครอบคลุมพื้นที่ตำบลกระทุ่มล้มทั้งตำบล
• เทศบาลตำบลอ้อมใหญ่ ครอบคลุมพื้นที่ตำบลอ้อมใหญ่ทั้งตำบลและบางส่วนของตำบลบ้านใหม่
• เทศบาลตำบลบางกระทึก ครอบคลุมพื้นที่ตำบลบางกระทึกทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลท่าข้าม ครอบคลุมพื้นที่ตำบลท่าข้ามทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลทรงคนอง ครอบคลุมพื้นที่ตำบลทรงคนองทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลหอมเกร็ด ครอบคลุมพื้นที่ตำบลหอมเกร็ดทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลบางเตย ครอบคลุมพื้นที่ตำบลบางเตยทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลสามพราน ครอบคลุมพื้นที่ตำบลสามพราน (นอกเขตเทศบาลเมืองสามพราน)
• องค์การบริหารส่วนตำบลบางช้าง ครอบคลุมพื้นที่ตำบลบางช้างทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลท่าตลาด ครอบคลุมพื้นที่ตำบลท่าตลาด (นอกเขตเทศบาลเมืองสามพราน)
• องค์การบริหารส่วนตำบลคลองใหม่ ครอบคลุมพื้นที่ตำบลคลองใหม่ (นอกเขตเทศบาลเมืองสามพราน)
• องค์การบริหารส่วนตำบลตลาดจินดา ครอบคลุมพื้นที่ตำบลตลาดจินดาทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลคลองจินดา ครอบคลุมพื้นที่ตำบลคลองจินดาทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลยายชา ครอบคลุมพื้นที่ตำบลยายชา (นอกเขตเทศบาลเมืองสามพราน)
• องค์การบริหารส่วนตำบลบ้านใหม่ ครอบคลุมพื้นที่ตำบลบ้านใหม่ (นอกเขตเทศบาลตำบลอ้อมใหญ่)

การคมนาคม

ถนน

ถนนสายสำคัญในอำเภอสามพราน ได้แก่

• ถนนเพชรเกษม
• ถนนบรมราชชนนี
• ถนนพุทธมณฑลสาย 4
• ถนนพุทธมณฑลสาย 5
• ถนนพุทธมณฑลสาย 6
• ถนนพุทธมณฑลสาย 7

ระบบขนส่ง

อำเภอสามพราน มีรถโดยสารประจำทางหมวด 1 ขององค์การขนส่งมวลชนกรุงเทพ และเอกชน ดังนี้

• สาย 81 หมู่บ้านกลาโหม - ท่าราชวรดิฐ (ไทยสมายล์บัส)
• สาย 84 วัดไร่ขิง - คลองสาน (ไทยสมายล์บัส)
• สาย 123 สวนสามพราน - ท่าราชวรดิฐ (ไทยสมายล์บัส)
• สาย 163 ศาลายา - BTS สนามกีฬาแห่งชาติ (ไทยสมายล์บัส)
• สาย 515 เซ็นทรัล ศาลายา - อนุสาวรีย์ชัยสมรภูมิ (ไทยสมายล์บัส)
• สาย 515E (4-71E) เซ็นทรัล ศาลายา - ทางด่วน - อนุสาวรีย์ชัยสมรภูมิ (ขสมก.)
• สาย 539 อ้อมน้อย - อนุสาวรีย์ชัยสมรภูมิ (เอกชน)
• สาย 547 หมู่บ้านเอื้ออาทรศาลายา - ถนนตก (สมาร์ทบัส
• สาย 556 วัดไร่ขิง - อนุสาวรีย์ประชาธิปไตย (ขสมก.)
• สาย 4-70E เซ็นทรัลศาลายา - BTS หมอชิต (ขสมก.)

สถานที่สำคัญ

• โรงเรียนนายร้อยตำรวจ
• โรงเรียน ภ.ป.ร. ราชวิทยาลัย ในพระบรมราชูปถัมภ์
• โรงเรียนยอแซฟอุปถัมภ์
• โรงเรียนมารีย์อุปถัมภ์
• โรงเรียนนักบุญเปโตร
• โรงเรียนนาคประสิทธิ์
• โรงเรียนสามพรานวิทยา
• โรงเรียนสุคนธีรวิทย์
• โรงเรียนสกลวิทยา
• โรงเรียนบวรธนวิทย์
• วิทยาลัยแสงธรรม
• โรงเรียนวัดไร่ขิง(สุนทรอุทิศ)
• โรงเรียนวัดไร่ขิงวิทยา
• โรงเรียนวัดดอนหวาย
• บ้านผู้หว่าน
• วัดไร่ขิง
• วัดดอนหวาย
• วัดพุทโธ (วัดพญามังกร)
• โรงเรียนเอกดรุณ

วัดในอำเภอสามพราน

วัดในอำเภอสามพราน จังหวัดนครปฐม ประกอบด้วย

• วัดไร่ขิง (มงคลจินดาราม)
• วัดนครชื่นชุ่ม
• วัดเพลินเพชร
• วัดปรีดาราม (ยายส้ม)
• วัดวังน้ำขาว
• วัดบางช้างเหนือ
• วัดจินดาราม
• วัดราษฎร์ศรัทธาราม
• วัดทรงคนองวัดญาณเวศกวัน
• วัดดอนหวายวัดเชิงเลน
• วัดบางช้างใต้
• วัดเทียนดัด
• วัดเดชานุสรณ์
• สุสานวัดนักบุญเปโตร
• วัดสรรเพชญ
• วัดดงเกตุ
• วัดหอมเกร็ด
• วัดคลองอ้อมใหญ่
• วัดอ้อมใหญ่
• วัดสิรินธรเทพรัตนาราม
• วัดธรรมปัญญารามบางม่วง
• วัดท่าพูด
• วัดท่าข้าม

โรงเรียนในอำเภอสามพราน

โรงเรียนในอำเภอสามพราน จังหวัดนครปฐม ประกอบด้วย

• โรงเรียนวัดหอมเกร็ด (ไพศาลประชานุกูล)
• โรงเรียนปรีดารามวิทยาคม
• โรงเรียนบ้านหอมเกร็ด
• โรงเรียนบ้านตากแดด
• โรงเรียนวัดราษฎร์ศรัทธาราม
• โรงเรียนบ้านฉางโรงเรียนวัดบางช้างเหนือ (นครแสงโสภานุเคราะห์)
• โรงเรียนหลวงพ่อแช่มอุปถัมภ์ (ฉิน เกตุ อ่อนอุทิศ)
• โรงเรียนวัดจินดาราม
• โรงเรียนบ้านคลองใหม่ (พรเอิบดิลกราษฎร์บำรุง)
• โรงเรียนบ้านหัวอ่าว (ก๊วยสมบุญราษฏร์บำรุง)
• โรงเรียนบ้านพาดหมอน
• โรงเรียนบ้านคลองจินดา
• โรงเรียนวัดท่าข้าม (ประสานมงคลราษฎร์)
• โรงเรียนวัดทรงคนอง (กิมไน้บำรุงวิทย์)
• โรงเรียนวัดสรรเพชญ (ทวีวิทยาคม)
• โรงเรียนบ้านท่าตลาด
• โรงเรียนวัดบางช้างใต้ (กิตติวิทยากร)
• โรงเรียนบ้านเพลินวิทยา
• โรงเรียนวัดปรีดาราม
• โรงเรียนสกลวิทยา
• โรงเรียนเทศบาล๑บ้านสามพราน(นครสาระผดุงวิทย์)
• วิทยาลัยการอาชีพนครปฐม
• โรงเรียนบ้านบางม่วง (ประชารังสิต)
• โรงเรียนบ้านคลองลัดอ้อมใหญ่ (นครราษฎร์วิทยาคาร)
• โรงเรียนเบญญาพัฒน์

สถานที่ท่องเที่ยว

• สวนสามพราน
• ลานแสดงช้างและฟาร์มจระเข้สามพราน
• ตลาดน้ำดอนหวาย
• ตลาดน้ำคลองจินดา
• วัดไร่ขิงพระอาารามหลวง
• วัดสามพราน (พุทโธภาวนา)
• วัดท่าพูดและพิพิธภัณฑ์พื้นบ้านวัดท่าพูด
• สวนนกยูงสามพราน

โรงพยาบาลในอำเภอสามพราน

1.โรงพยาบาลสามพราน^[10]

2.โรงพยาบาลเมตตาประชารักษ์^[11]

โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบลในอำเภอสามพราน

• โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบลยายชา (สถานีอนามัยยายชา)
• โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบลบ้านใหม่ (สถานีอนามัยตำบลบ้านใหม่)
• โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบลไร่ขิง (สถานีอนามัยตำบลไร่ขิง)
• โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบลกระทุ่มล้ม

แหล่งข้อมูลอื่น

• แหล่งท่องเที่ยวในอำเภอสามพราน เก็บถาวร 2007-03-02 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน

อ้างอิง

1. เก็บถาวร 2011-11-09 ที่ เวย์แบ็กแมชชีนประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง ตั้งตำบลในจังหวัดต่าง ๆ
2. "ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง จัดตั้งสุขาภิบาลสามพราน อำเภอสามพราน จังหวัดนครปฐม" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 72 (74 ง): (ฉบับพิเศษ) 110-111. 17 กันยายน 2498.
3. "ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง เปลี่ยนแปลงเขตสุขาภิบาลสามพราน อำเภอสามพราน จังหวัดนครปฐม" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 80 (32 ง): 871–872. 2 เมษายน 2506.
4. "ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง จัดตั้งสุขาภิบาลดอนหวาย อำเภอสามพราน จังหวัดนครปฐม" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 81 (83 ง): 2223–2224. 1 กันยายน 2507.
5. "ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง เปลี่ยนแปลงเขตสุขาภิบาลสามพราน อำเภอสามพราน จังหวัดนครปฐม และยุบสุขาภิบาลดอนหวาย อำเภอสามพราน จังหวัดนครปฐม" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 82 (84 ง): 2480–2481. 5 ตุลาคม 2508.
6. "ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง เปลี่ยนแปลงเขตสุขาภิบาลสามพราน จังหวัดนครปฐม" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 93 (126 ง): 2833–2835. 12 ตุลาคม 2519.
7. "ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง จัดตั้งสุขาภิบาลอ้อมใหญ่ อำเภอสามพราน จังหวัดนครปฐม" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 98 (90 ง): 1728–1730. 9 มิถุนายน 2524.
8. "พระราชกฤษฎีกาเปลี่ยนแปลงเขตอำเภอสามพราน กับอำเภอนครชัยศรี จังหวัดนครปฐม พ.ศ. ๒๕๒๖" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 100 (206 ก): (ฉบับพิเศษ) 10-12. 31 ธันวาคม 2526.
9. "ระบบสารสนเทศเพื่อการบริหาร". stat.bora.dopa.go.th.
10. http://hospital.moph.go.th/sampran/home.html
11. http://www.metta.go.th/