Uholanzi
nchi katika Ulaya Kaskazini Magharibi From Wikipedia, the free encyclopedia
Uholanzi ni nchi ya Ulaya ya Magharibi. Imepakana na Ujerumani upande wa mashariki, Ubelgiji upande wa kusini na Bahari ya Kaskazini (North Sea) upande wa magharibi na kaskazini. Uholanzi ni sehemu ya "Ufalme wa Nchi za Chini" (Kingdom of the Netherlands) pamoja na visiwa vya Aruba, Curaçao na Sint Maarten, mbali ya visiwa vingine vitatu vya Karibi vya Uholanzi.Lugha rasmi ni Kiholanzi, na Kifrisia cha Magharibi kama lugha rasmi ya pili katika jimbo la Friesland.Ikiwa na watu takriban milioni 18 ni nchi ya 71 kubwa kwa idadi ya watu duniani.
| Uholanzi Nederland (Kiholanzi) | |
|---|---|
 Bendera
 Nembo
| |
| Kaulimbiu: "Je maintiendrai" (Kifaransa) ("Nitadumisha") | |
| Wimbo wa taifa: Wilhelmus (Kiholanzi) | |
.png)
| |
| Mji mkuu na mkubwa | Amsterdam |
| Lugha rasmi | Kiholanzi |
| Kabila |
|
| Dini | |
| Serikali | Ufalme wa kikatiba wa bunge la umoja |
• Mfalme | Willem-Alexander |
• Waziri Mkuu | Dick Schoof |
| Eneo | |
| • Jumla | km2 41,865 |
| Idadi ya watu | |
| • Kadirio la 2025 | ▲ 18,270,300 |
| • Msongamano | 520/km2 |
| PLT (PPP) | Kadirio la 2024 |
| • Jumla | ▲ $1.460 Trilioni [1] |
| • Kwa kila mtu | ▲ $81,494 [1] |
| PLT (Kawaida) | Kadirio la |
| • Jumla | ▲ $1.218 Trilioni [1] |
| • Kwa kila mtu | ▲ $67,984 [1] |
| HDI (2022) | ▲ 0.946 [2] |
| Gini (2022) | 38.7 |
| Sarafu | Euro Dola ya Marekani |
| Majira ya saa | UTCTC+01:00 (CET)UTC−04:00 (AST) |
| Upande wa magari | Kulia |
Jina la Uholanzi limetokana na “Holland”, eneo la magharibi la nchi hii. Watu wengi hutumia jina hilo, lakini wakazi wenyewe wanaiita nchi yao “Nederland” inayomaanisha "nchi ya chini". Kwa kweli, sehemu kubwa ya Uholanzi iko chini ya usawa wa bahari. Waholanzi wamejenga maboma kuzuia maji yasienee yakifurika.
Jiografia
Akifika Uholanzi kwa uwanja wa ndege wa Schiphol, msafiri anastaajabu nchi ilivyo tambarare. Kwa kweli, kuna sehemu zenye vilima, lakini sehemu kubwa zaidi ya Uholanzi ni tambarare.
Mahali pa juu kabisa nchini ni Kilima cha Vaals, upande wa kusini wa mkoa wa Limburg, kwa 322 m. Mahali pa chini kabisa ni karibu na Nieuwerkerk aan de IJssel, mkoa wa Zuid Holland, kwa -6.76 m (mita 6.76 chini ya usawa wa wastani wa bahari).
Vipande vikubwa vya nchi vimepatikana kutoka ziwa au bahari. Ili kufanya hivyo boma linajengwa kuzunguka ziwa au sehemu ya bahari, kisha maji yanavutwa kwa bomba. Mahali kati ya boma huitwa “polder”. Mkoa mmoja mzima, Flevoland, umepatwa kwa maji ya “Zuiderzee” (Bahari ya Kusini). Kwa sababu hiyo watu husema: “Mungu aliumba dunia lakini Waholanzi waliumba Uholanzi.” Hata sasa sehemu muhimu ya Uholanzi ni maji: 18%.
Maboma mengine makubwa yamejengwa upande wa kusini magharibi wa nchi ili ya kuzuia maji yasienee mikoa ya Zeeland na Zuid Holland. Mradi huu huitwa “Deltawerken” au Ujenzi wa Delta. “Oosterscheldekering” au boma la mto wa Oosterschelde ni jengo linaloshangaza. Urefu wake ni 9 km na katikati yake kuna malango makubwa 62 ambayo hujifunga wenyewe kila wakati ambapo maji ya bahari yakifura zaidi ya 3 m. Barabara kuu inapitia juu ya boma hili.
Mito
Mito mikubwa kadhaa inaingia Uholanzi na kutiririka katika Bahari ya Kaskazini. Mto Rijn (Mto Rhine) unaingia kwa Tolkamer upande wa mashiriki, na karibu na Nijmegen Mto Waal unajitenga ambao unachukua 70% ya maji. Mto IJssel unajitenga karibu na Westervoort na kwenda upande wa kaskazini. Mto Maas (Mto Meuse) unaingia Uholanzi upande wa kusini wa Limburg, na karibu na Mook unageuka upande wa magharibi. Mto Schelde unaingia upande wa kusini wa Zeeland.
Mikoa
Uholanzi umegawanyika katika mikoa 12. Kila mkoa unatawaliwa na gavana ambaye huitwa “Commissaris van de Koningin” isipokuwa yule wa Limburg ambaye huitwa “Gouverneur”. Mikoa na miji mikuu yao ni :
Miji mikubwa
| Mji | Wakazi |
|---|---|
| Amsterdam | 742,011 |
| Rotterdam | 600,000 |
| Den Haag | 476,000 |
| Utrecht | 281,569 |
| Eindhoven | 209,399 |
Trafiki
Katika Uholanzi barabara daima zina msongamano wa magari. Hii ni kwa sababu watu wanakwenda kazini asubuhi hadi kurejea jioni, na wanaoishi Uholanzi ni wengi, na kufanya kazi nyingi sana.
Historia
Kisha kutekwa na Julius Caesar katika karne ya 1 KK, kusini mwa nchi ikawa mpaka wa kaskazini wa Dola la Roma hadi lilipokoma (karne ya 5).
Baadaye nchi ilivamiwa na makabila mbalimbali ya Wagermanik: Wasaksoni, Wabatavi, Wafrisi na Wafaranki.
Katika karne ya 8 nchi ilikuwa sehemu ya dola la Karolo Mkuu, na katika karne ya 10 ya Dola Takatifu la Kiroma.
Baadaye mfumo wa ukabaila ulitawala nchi sehemu sehemu.
Katika karne ya 16 nchi ilikuwa chini ya familia ya makaisari (Absburg), lakini ilipokea Matengezo ya Kiprotestanti kinyume cha matakwa ya kaisari Karolo V.
Mwanae Filipo II wa Hispania alipomrithi hakukubali jambo hilo na kusababisha uasi ulioenea kote (1566-1581) hadi wilaya saba zilipounda jamhuri iliyotambuliwa na Hispania mwaka 1648 tu, katika amani ya Westfalia.
Karne ya 17 ndipo nchi ilipofikia kilele cha ustawi wake, ikiwa na makoloni mengi huko India, Indonesia, Afrika na Amerika, pamoja na biashara kubwa ya kimataifa duniani kote.
Karne iliyofuata Uingereza ulishika nafasi hiyo ya Uholanzi.
Baada ya mapinduzi ya Kifaransa (1789) nchi ilitekwa na Wafaransa hadi Amani ya Vienna (1814-1815) iliyopanua Uholanzi huru tena, lakini kwa mfumo wa ufalme.
Hata hivyo mwaka 1830 Ubelgiji ulijitenga na mwaka 1890 Luxemburg ilifanya vilevile.
Uholanzi haukutaka kushiriki Vita vikuu vya kwanza vya dunia, lakini katika vita vikuu vya pili ulivamiwa na Ujerumani (1940-1945).
Baadaye Uholanzi umejitahidi sana kushiriki katika mahusiano ya kimataifa na ni kati ya nchi waanzilishi wa Umoja wa Ulaya.
Demografia
Mnamo 2023, Uholanzi ina takriban watu milioni 17.9, na kuifanya kuwa moja ya nchi zenye msongamano mkubwa zaidi wa watu duniani. Takwimu za idadi ya watu zinadhibitiwa na taasisi ya kitaifa ya takwimu,( Statistics Netherlands (CBS)).[3]
Muhtasari
- Jumla ya Idadi ya Watu (2025): 18,056,712
- Wanawake : 8.8 Milioni
- Wanaume : 8.7 Milioni
- Kiwango cha Ukuaji wa Watu (2022): 0.6%
- Kiwango cha Kuzaliwa (2022): Wazaliwa 9.6 kwa kila watu 1,000
- Kiwango cha Vifo (2022): Vifo 9.1 kwa kila watu 1,000
- Umri wa Kuishi (2023): Miaka 81.7
- Wanaume: Miaka 79.8
- Wanawake: Miaka 83.9
- Kiwango cha Uzazi (2022): Watoto 1.49 kwa kila mwanamke
- Umri wa Kati (2023): Miaka 42.3
Uholanzi ni mojawapo ya nchi zilizoendelea zaidi mijini barani Ulaya, ambapo zaidi ya 92% ya watu wake wanaishi mijini. Ukuaji wa idadi ya watu umekuwa endelevu, hasa kutokana na uhamiaji na kuongezeka kwa umri wa kuishi, licha ya kiwango cha uzazi kuwa chini ya kiwango kinachohitajika kwa kizazi kujirejesha.
Msongamano
Uholanzi ni mojawapo ya nchi zilizo na msongamano mkubwa zaidi barani Ulaya, ikiwa na wastani wa watu 523 kwa kila kilomita ya mraba (2023). Wakazi wengi wanaishi katika Randstad, eneo la miji mikuu linalojumuisha Amsterdam, Rotterdam, The Hague, na Utrecht, ambalo lina takriban watu milioni 8.5 (karibu 50% ya idadi ya watu wote).
Mikoa Yenye Idadi Kubwa ya Watu (2023):
- 1. Uholanzi kusini (Zuid-Holland): Milioni 3.8
- 2. Uholanzi Kazkazini (Noord-Holland): Milioni 2.9
- 3. Brabant Kazkazini (Noord-Brabant): Milioni 2.6
- 4. Gelderland: Milioni 2.1
- 5. Utrecht: Milioni 1.4
Mkoa wenye idadi ndogo zaidi ya watu ni Zeeland, wenye takriban wakazi 390,000.
Kabila
Uholanzi ina mchanganyiko mkubwa wa makabila, ulioathiriwa na historia yake ya ukoloni na uhamiaji wa baada ya Vita vya Pili vya Dunia.
| Kabila/Makundi ya Kikabila | Idadi (makadirio) | Asilimia |
|---|---|---|
| Waholanzi wa asili | 13.3M | 74.6% |
| Wahamiaji wasio wa Magharibi | 2.6M | 14.4% |
| Wamoroko | 426K | - |
| Waturuki | 416K | - |
| Wasurinamu | 349K | - |
| Waholanzi wa Karibiani (Antilleans & Arubans) | 172K | - |
| Wahamiaji wa Magharibi | 2.0M | 11.0% |
| Wajerumani | 359K | - |
| Wapolandi | 260K | - |
| Wabelgiji | 12K | - |
| Waindonesia (kizazi cha uhamiaji wa enzi ya ukoloni) | 77K | - |
Waholanzi wengi wenye asili ya kigeni wanatoka Uturuki, Moroko, Surinam, na Indonesia, huku wahamiaji wapya wakitokea Ulaya Mashariki, hasa Poland na Romania. Amsterdam na The Hague zina idadi kubwa ya wahamiaji na wakazi wa kimataifa kutokana na uwepo wa mashirika ya kimataifa.
Miji Mikubwa
Uholanzi ni nchi ya mijini, ambapo watu wengi wanaishi katika maeneo ya miji mikubwa.
Miji Mikubwa kwa Idadi ya Watu (2023):
Muundo wa Umri
Idadi ya wazee inazidi kuongezeka, na sehemu kubwa ya watu wanazidi kuwa na umri mkubwa.
- Chini ya 20 : 21%
- 20 - 40 : 26%
- 40-65 : 33%
- 65-80 : 15%
- 80+ : 5%
Kufikia mwaka 2050, inakadiriwa kuwa 26% ya idadi ya watu watakuwa na umri wa miaka 65 au zaidi, jambo linaloongeza mahitaji ya huduma za afya na pensheni.
Uhamiaji
Uholanzi imekuwa nchi inayovutia wahamiaji, hasa kutoka kwa koloni zake za zamani na Umoja wa Ulaya.
- Uhamiaji Halisi (2022): +224,000
- Wahamiaji Walioingia (2022): 403,000
- Wahamiaji Waliohama (2022): 179,000
Vyanzo Vikuu vya Uhamiaji:
- 1. Nchi za EU (Poland, Romania, Ujerumani, Ubelgiji)
- 2. Koloni za zamani za Uholanzi (Surinam, Indonesia, Karibiani ya Uholanzi)
- 3. Mashariki ya Kati na Afrika Kaskazini (Syria, Uturuki, Moroko)
- 4. Asia (India, China, Ufilipino)
Mwaka 2022, Uholanzi ilishuhudia viwango vya juu vya uhamiaji kutokana na wakimbizi wa Ukraini, wahamiaji wa kazi, na wanafunzi wa kimataifa.
Dini
Dini imepungua sana katika karne iliyopita, huku idadi ya watu wasio na dini ikiongezeka.
Ufuasi wa Kidini (Makadirio ya 2023):
- Ukristo (Jumla): 43.5%
- Katoliki: 19.8%
- Protestanti (PKN & Kiinjili): 15.4%
- Ukristo mwingine: 8.3%
- Uislamu: 5.6% (~milioni 1)
- Uhindu: 1.0% (~170,000)
- Ubuddha: 0.5% (~80,000)
- Uyahudi: 0.1% (~30,000)
- Wasio na dini: 49.3%
Uholanzi ni moja ya nchi zenye watu wengi wasio na dini barani Ulaya, lakini dini bado ina ushawishi katika maeneo kama Brabant (Katoliki) na "Bible Belt" (Protestanti).
Tazama pia
Viungo vya nje
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.