Shteti pa dalje në det

Një shtet pa dalje në det është një vend që nuk ka territor të lidhur me një oqean ose bregdeti i të cilit shtrihet në pellgjet endorheike. Aktualisht janë 44 vende pa dalje në det dhe 5 shtete pjesërisht të njohura pa dalje në det.^[1] Kazakistani është vendi më i madh në botë pa dalje në det..^[2]

Shtetet pa dalje në det: 42 pa dalje në det (e gjelbërt), 2 dyfish pa dalje në tokë (vjollcë)

Në vitin 1990, kishte vetëm 30 vende pa dalje në det në botë. Shpërbërja e Jugosllavisë, shpërbërjet e Bashkimit Sovjetik dhe Çekosllovakisë, dhe referendumet e pavarësisë të Eritreas dhe Sudanit të Jugut kanë krijuar 15 vende të reja pa dalje në det dhe 4 shtete të njohura pjesërisht pa dalje në det, ndërsa ish-vendi pa dalje në det i Çekosllovakisë pushoi së ekzistuari më 1 janar 1993.

Në përgjithësi, të qenit pa dalje në det krijon disa të meta politike dhe ekonomike që qasja në ujërat ndërkombëtare do të shmangte. Për këtë arsye, kombet e mëdha dhe të vogla gjatë historisë kanë kërkuar të kenë qasje në ujërat e hapura, madje edhe me shpenzime të mëdha në pasuri, gjakderdhje dhe kapital politik.

Vendet pa dalje në det mund të kufizohen nga një vend i vetëm që ka qasje të drejtpërdrejtë në det të hapur, dy ose më shumë vende të tilla, ose të rrethohen nga vende të tjera pa dalje në det, duke e bërë një vend dyfish të dalë nga deti.

Lista e vendeve pa dalje në det dhe shteteve pjesërisht të njohura pa dalje në det

Shteti	Sipërfaqja (km2)	Popullsia	Kontinenti	Nënrajoni	Vendet rrethuese
Internationally recognized landlocked states
Afganistani	652,230	33,369,945	Azia	Azia e Jugut	Kina, Irani, Pakistani, Taxhikistani, Turkmenistani, Uzbekistani
Andorra	468	77,543	Evropa	Evropa Jugore	Franca dhe Spanja
Armenia	29,743	3,254,300	Azia	Azia Perëndimore	Azerbajxhani, Gjeorgjia, Irani, dhe Turqia
Stampa:Country data AUS Austria	83,871	8,823,054	Evropa	Evropa Qendrore	Republika Çeke, Gjermania, Hungaria, Italia, Lihtenshtajni, Sllovakia, Sllovenia, dhe Zvicra
Azerbajxhani	86,600	8,997,401	Azia	Azia Perëndimore	Armenia, Gjeorgjia, Irani, Rusia, dhe Turqia
Bjellorusia	207,600	9,484,300	Evropa	Evropa Lindore	Letonia, Lituania, Polonia, Rusia, dhe Ukraina
Stampa:Country data Bhutan Butani	38,394	691,141	Azia	Azia Jugore	Kina dhe India
Bolivia	1,098,581	10,907,778	Amerika	Amerika Jugore	Argjentina, Brazili, Kili, Paraguaji, dhe Peru
Botsvana	582,000	1,990,876	Afrika	Afrika Jugore	Namibia, Republika Jugafrikane, Zambia, dhe Zimbabveja
Burkina Faso	274,222	15,746,232	Afrika	Afrika Perëndimore	Benin, Bregu i Fildishtë, Gana, Mali, Niger, dhe Togo
Burundi	27,834	10,557,259	Afrika	Afrika Lindore	Republika Demokratike e Kongos, Ruanda, dhe Tanzania
Republika e Afrikës Qendrore	622,984	4,422,000	Afrika	Afrika Qendrore	Kameruni, Çadi, Kongo, Republika Demokratike e Kongos, Sudani i Jugut, dhe Sudani
Stampa:Country data Chad Çadi	1,284,000	13,670,084	Afrika	Afrika Qendrore	Kameruni, Republika e Afrikës Qendrore, Libia, Nigeri, Nigeria, dhe Sudani
Republika Çeke	78,867	10,674,947	Evropa	Evropa Qendrore	Austria, Gjermania, Polonia, dhe Sllovakia
Stampa:Country data Eswatini Esuatini	17,364	1,185,000	Afrika	Afrika Jugore	Mozambiku dhe Republika Jugafrikane
Etiopia	1,104,300	101,853,268	Afrika	Afrika Lindore	Xhibuti, Eritrea, Kenia, Somalia, Sudani i Jugut, dhe Sudani
Hungaria	93,028	9,797,561	Evropa	Evropa Qendrore	Austria, Kroacia, Rumania, Serbia, Sllovakia, Sllovenia, dhe Ukraina
Kazakistani	2,724,900	16,372,000	Azia	Azia Qendrore	Kina, Kirgistani, Rusia, Turkmenistani, dhe Uzbekistani
Kirgistani	199,951	5,482,000	Azia	Azia Qendrore	Kina, Kazakistani, Taxhikistani, dhe Uzbekistani
Stampa:Country data Laos Laosi	236,800	7,123,205	Azia	Azia Juglindore	Kamboxhia, Kina, Birmania, Tajlanda, dhe Vietnami
Stampa:Country data Lesotho Lesoto	30,355	2,067,000	Afrika	Afrika Jugore	Republika Jugafrikane
Lihtenshtajni	160	35,789	Evrope	Evropa Qendrore	Austria dhe Zvicra
Luksemburgu	2,586	502,202	Evropa	Evropa Qendrore	Belgjika, Franca, dhe Gjermania
Malavi	118,484	15,028,757	Africa	Eastern Africa	Mozambique, Tanzania, and Zambia
Mali	1,240,192	14,517,176	Afrika	Afrika Perëndimore	Algjeria, Burkina Faso, Bregu i Fildishtë, Guinea, Mauritania, Nigeri, dhe Senegali
Maqedonia e Veriut	25,713	2,114,550	Evropa	Evropa Jugore	Shqipëria, Bullgaria, Greqia, Kosova dhe Serbia
Moldavia	33,846	3,559,500	Evropa	Evropa Lindore	Rumania, Transnistria dhe Ukraina
Mongolia	1,566,500	2,892,876	Azia	Azia Lindore	Kina dhe Rusia
Nepali	147,181	26,494,504	Azia	Azia Jugore	Kina dhe India
Nigeri	1,267,000	15,306,252	Afrika	Afrika Perëndimore	Algjeria, Benini, Burkina Faso, Çadi, Libia, Mali, dhe Nigeria
Paraguaji	406,752	6,349,000	Amerika	Amerika Jugore	Argjentina, Bolivia, dhe Brazili
Rwanda	26,338	10,746,311	Afrika	Afrika Lindore	Burundi, Republika Demokratike e Kongos, Tanzania, dhe Uganda
San Marino	61	31,716	Evropa	Evropa Jugore	Italia
Serbia	88,361	6,926,705	Evropë	Evropa Jugore	Shqipëria (nërpëmjet territorit të diskutueshëm të Kosovës), Bosnja dhe Hercegovina, Bullgaria, Kroacia, Hungaria, Kosova Mali i Zi, Maqedonia e Veriut, dhe Rumania
Sllovakia	49,035	5,429,763	Evropa	Evropa Qendrore	Austria, Republika Çeke, Hungaria, Polonia, dhe Ukraina
Stampa:Country data South Sudan Sudani i Jugut	619,745	8,260,490	Afrika	Afrika Lindore	Republika e Afrikës Qendrore, Republika Demokratike e Kongos, Etiopia, Kenia, Sudani, dhe Uganda
Stampa:Country data Tajikistan Taxhikistani	143,100	7,349,145	Azia	Azia Qendrore	Afganistani, Kina, Kirgistani, dhe Uzbekistani
Turkmenistani	488,100	5,110,000	Azia	Azia Qendrore	Afganistani, Irani, Kazakistani, dhe Uzbekistani
Uganda	241,038	40,322,768	Afrika	Afrika Perëndimore	Republika Demokratike e Kongos, Kenia, Ruanda, Sudani i Jugut, dhe Tanzania
Uzbekistani	449,100	32,606,007	Azia	Azia Qendrore	Afghanistan, Kazakistani, Kirgistani, Taxhikistani, dhe Turkmenistani
Stampa:Country data Vatican City Vatikani	0.44	826	Evropa	Evropa Jugore	Italia
Zambia	752,612	12,935,000	Afrika	Afrika Lindore	Angola, Botsvana, Republika Demokratike e Kongos, Malavi, Mozambiku, Namibia, Tanzania, dhe Zimbabveja
Zimbabveja	390,757	12,521,000	Afrika	Afrika Lindore	Botsvana, Mozambiku, Republika Jugafrikane, dhe Zambia
Zvicra	41,284	8,401,120	Evropa	Evropa Qendrore	Austria, Franca, Gjermania, Italia, dhe Lihtenshtajni
Shtetet e njohura pjesërisht pa dalje në det
Stampa:Country data Artsakh Arcahu	3,170	120,000	Azia	Azia Perëndimore	Azerbajxhani
Kosova	10,908	1,804,838	Evropa	Evropa Jugore	Shqipëria, Mali i Zi, Maqedonia e Veriut, dhe Serbia
Stampa:Country data South Ossetia Osetia e Jugut	3,900	72,000	Azia	Azia Perëndimore	Gjeorgjia dhe Rusia
Stampa:Country data Transnistria Transnistria	4,163	505,153	Evropa	Evropa Lindore	Moldavia dhe Ukraina
Gjithsej	14,776,228	475,818,737	N/A
Përqindja e botës	11.4%	6.9%

Shënim:

1. Nëse Transnistria (e panjohur) përfshihet, atëherë Moldavia dhe Transnistria formojnë grupin e tyre të Evropës Lindore, të listuar në kllapa në tabelë.
2. Nëse nuk do të ishte për 40 km vijë bregdetare në Muanda, Republika Demokratike e Kongos do t'i bashkonte dy grupet afrikane në një, duke i bërë ata grupin më të madh të afërt në botë.
3. Grupi i Azisë Jugore dhe grupi i Azisë Perëndimore mund të konsiderohen të afërta, të bashkuara me Detin Kaspik pa dalje në det. Mongolia është pothuajse pjesë e këtij grupi gjithashtu, duke u ndarë nga Kazakistani vetëm 30 km, përgjatë territorit kinez ose rus.

Ekzistojnë 14 vendet e mëposhtme "të vetme" pa dalje në det (secila prej tyre nuk kufizohet me asnjë vend tjetër pa dalje në det):

• Evropë (6): Andorra, Bjellorusia, Luksemburgu, Moldavia, San Marino dhe Vatikani
• Azi (6): Butani, Laosi, Mongolia, Nepali, Osetia e Jugut (pjesërisht e njohur), dhe Bregu Perëndimor (një pjesë e shtetit pjesërisht të njohur të Palestinës)
• Afrika (2): Esuatini dhe Lesoto

Shënime:

1. Nëse Transnistria (e panjohur) përfshihet, atëherë Moldavia nuk do të konsiderohet një vend i vetëm pa dalje në det.
2. Nëse Bregu Perëndimor (një pjesë e shtetit të njohur pjesërisht të Palestinës) përfshihet si një entitet i veçantë politik, atëherë Azia do të kishte 6 vende të vetme pa dalje në det.

Referime

1. 44 Landlocked Countries Without Direct Ocean Access
2. "Largest LLC" (në anglisht). United Nations Conference on Trade and Development.