![cover image](https://wikiwandv2-19431.kxcdn.com/_next/image?url=https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/45/Flag_of_Ireland.svg/langsq-640px-Flag_of_Ireland.svg.png&w=640&q=50)
Republika e Irlandës
shtet në Evropën veriperëndimore / From Wikipedia, the free encyclopedia
Irlanda (irlandisht: Éire, anglisht: Ireland), i njohur gjithashtu Republika e Irlandës (irl.: Poblacht na hÉireann, ang.: Republic of Ireland)[lower-alpha 1] është një shtet në Evropën veriperëndimore që përbëhet nga 26 nga 32 qarqet e ishullit të Irlandës. Kryeqyteti dhe qyteti më i madh është Dublini, në anën lindore të ishullit. Rreth 2.1 milionë nga popullsia e vendit prej 5.15 milionë banorësh banojnë në Zonën e Madhe të Dublinit.[10] Shteti sovran ndan kufirin e tij të vetëm tokësor me Irlandën Veriore, e cila është pjesë e Mbretërisë së Bashkuar. Përndryshe, ajo është e rrethuar nga Oqeani Atlantik, me Detin Kelt në jug, Kanalin e Shën Gjergjit në jug-lindje dhe Detin Irlandez në lindje.
Irlanda[lower-alpha 1] Éire (Irlandisht)
| |||||
---|---|---|---|---|---|
Himni: Amhrán na bhFiann "Kënga e Ushtarëve" | |||||
![]() Vendndodhja e Irlandës (e gjelbër e errët)
–
në Europë
(
e gjelbër & gri e errët)
| |||||
Kryeqyteti | Dublin 53°20.65′N 6°16.05′W53°N 8°W | ||||
Qyteti më i madh | capital | ||||
Gjuhët zyrtare | |||||
Grupet etnike (2022[3]) |
| ||||
Besimi (2022[4]) |
| ||||
Nofka | Irlandez/e | ||||
Qeveria | |||||
Lloji i qeverisjes | Republika parlamentare unitare | ||||
• Presidenti | Michael D. Higgins | ||||
• Taoiseach | Simon Harris | ||||
• Tánaiste | Micheál Martin | ||||
• Shefi i Drejtësisë | Donal O'Donnell | ||||
Kuvendi | Oireachtas | ||||
Seanad | |||||
Dáil | |||||
Pavarësia | |||||
• Shpallje | 24 prill 1916 | ||||
• Deklarata | 21 janar 1919 | ||||
6 dhjetor 1921 | |||||
• Kushtetuta e vitit 1922 | 6 dhjetor 1922 | ||||
29 dhjetor 1937 | |||||
• Akti i Republikës | 18 prill 1949 | ||||
Sipërfaqja | |||||
• Gjithsej | 70,273 km2 (27,133 sq mi) (118-të) | ||||
• Ujë (%) | 2.0% | ||||
Popullsia | |||||
• Përllogaritje 2022 | ![]() | ||||
• 2022 census | 5,149,139[6] | ||||
• Dendësia | 71.3/km2 (184.7/sq mi) (113-të) | ||||
Ekonomia | |||||
PBB (PFB) | Përllogaritje 2024 | ||||
• Gjithsej | ![]() | ||||
• Për kokë banori | ![]() | ||||
PBB (zyrtare) | Përllogaritje 2024 | ||||
• Gjithsej | ![]() | ||||
• Për kokë banori | ![]() | ||||
Monedha | Euro (€)[lower-alpha 3] (EUR) | ||||
Të dhëna të tjera | |||||
Gini (2022) | ![]() i ulët | ||||
IZHNJ (2022) | ![]() shumë i lartë · 7-t | ||||
Zona kohore | UTC (GMT) | ||||
• Verës | UTC+1 (IST) | ||||
Formati i datës | dd/mm/yyyy | ||||
Ana e drejtimit të makinës | majtas | ||||
Prefiksi telefonik | +353 | ||||
Kodi i internetit TLD | .ie[lower-alpha 4] | ||||
|
Shteti i Lirë Irlandez u krijua me statusin e Dominion në vitin 1922, pas Traktatit Anglo-Irlandez. Në vitin 1937, u miratua një kushtetutë e re, në të cilën shteti u emërua "Irlandë" dhe në fakt u bë një republikë, me një president joekzekutiv të zgjedhur. Ajo u shpall zyrtarisht republikë në vitin 1949, pas Aktit të Republikës së Irlandës 1948. Irlanda u bë anëtare e Kombeve të Bashkuara në vitin 1955. Ajo iu bashkua Komuniteteve Evropiane (KE), paraardhësi i Bashkimit Evropian (BE), në vitin 1973. Shteti nuk kishte marrëdhënie formale me Irlandën Veriore për pjesën më të madhe të shekullit të 20-të, por në vitet 1980 dhe 1990 qeveria britanike dhe irlandeze punonin me partitë e Irlandës Veriore për të zgjidhur konfliktin që ishte bërë i njohur si Problemet. Që nga nënshkrimi i Marrëveshjes së së Premtes së Mirë në vitin 1998, qeveria irlandeze dhe qeveria e Irlandës Veriore kanë bashkëpunuar në një sërë fushash politikash nën Këshillin Ministror Veri/Jug të krijuar nga Marrëveshja.