From Wikipedia, the free encyclopedia
Srednjovjekovna književnost je široka tema koja obuhvata gotovo sva pisana djela dostupna u Evropi i šire tokom srednjeg vijeka (tj. tokom hiljadu godina nakon pada Zapadnog Rimskog Carstva oko 500. godine do početka firentinske renesanse u kasnom 15. vijeku). Književnost tog vremena sastojala se od religijskih zapisa, kao i sekularnih djela. Kao što je slučaj i sa modernom književnošću, ona je složena oblast proučavanja, od posve svetog do veselo profanog, dodirujući sve tačke između ta dva ekstrema. Književna djela obično se grupiraju prema porijeklu, jeziku i žanru.
Budući da je latinski bio jezik Rimokatoličke crkve, koja je dominirala u Zapadnoj i Centralnoj Evropi, i budući da je Crkva faktički bila jedini izvor obrazovanja, latinski se jezik često koristio pri pisanju srednjovjekovnih manuskripta, čak i u nekim dijelovima Evrope koji nikada nisu bili romanizirani. Međutim, u Istočnoj Evropi utjecaj Istočnog Rimskog Carstva i Pravoslavne crkve učinio je grčki i staroslavenski jezik dominantnim pisanim jezicima.
Narodi su nastavili koristiti svoje vlastite govorne jezike. Neki primjeri, kao što su Beowulf (na staroengleskom), Nibelungenlied (na srednjogornjonjemačkom), Digenis Acritas (na srednjovjekovnom grčkom), Slovo o Igorovom pohodu (na staroruskom), Chanson de Roland (na starofrancuskom), poznati su i danas. Iako se postojeće verzije tih epova generalno smatraju djelima pojedinačnih (ali anonimnih) pjesnika, nema sumnje da su se oni zasnivali na narodnoj usmenoj predaji. Keltske tradicije također su se očuvale u baladama Marije Francuske, Mabinogionu i Arthurske cikluse.
Značajan dio srednjovjekovnih književnih djela su anonimna. To nije samo zbog nedostatka dokumenata iz određenog perioda, već i zbog shvatanja autorove uloge koja se značajno razlikuje od romantičkog shvatanja tog termina, koje koristimo i danas. Srednjovjekovni autori često su izražavali duboko poštovanje za klasične pisce i crkvene oce i prepričavali su i uljepšavali priče koje su čuli ili pročitali, umjesto osmišljanja novih priča. Čak i kada ih jesu stvarali, često su tvrdili da zavještaju nešto od auktora. Sa tog gledišta, imena pojedinačnih autora činila su se mnogo manje važnima, te stoga mnoga važna djela nikada nisu pripisana jednoj tačno određenoj osobi.
U srednjovjekovnom periodu stvorena je biografija. Istraživala ju je Andrea Walkden u svom djelu "Privatni životi učinjeni javnima: Stvaranje biografije u Engleskoj u ranom modernom dobu (izučavanje srednjovjekovne i renesansne književnosti)" (en. Private Lives Made Public: The Invention of Biography in Early Modern England (Medieval and Renaissance Literary Studies)).[1]
Teološka djela bila su dominantna književna forma i obično su se mogli naći u bibliotekama tokom srednjeg vijeka. Katolički sveštenici bili su intelektualni centar društva u srednjem vijeku i njihova se književnost proizvodila u najvećoj količini.
Iz tog perioda potiču bezbrojne himne (i liturgijske i paraliturgijske). Sama liturgija nije imala fiksnu formu, a brojni konkurentni misali postavljali su induvidualne zamisli o redoslijedu mise. Teolozi kao što su Anselmo Canterburyjski, Toma Akvinski i Pierre Abélard piasli su dugačke teološke i filozofske rasprave, često pokušavajući pomiriti učenja grčkih i rimskih paganskih autora sa doktrinama Crkve. Hagiografije, ili "životi svetaca", također su često pisane kao poticaj za pobožne i opomena za ostale.
Zlatna legenda (Jacobus de Voragine) postala je tako popularna da se, u svoje vrijeme, navodno čitala češće nego Biblija. Franjo Asiški je bio plodan pjesnik, a njegovi franjevački sljedbenici često su pisali poeziju u svrhu izražavanja svoje pobožnosti. Dies Irae i Stabat Mater su dvije najsnažnije pjesme na latinskom koje se dotiču religijskih tema. Golijardski stih bio je umjetnička forma kojom su neki sveštenici izražavali neslaganje. Jedina raširena religijska djela koja nisu pisali sveštenici bili su mirakuli: izrasli iz prostih izvodbi pojedinačnih biblijskih scena uživo, svaki mirakul postao je izraz ključnih događaja u Bibliji za svako selo. Tekstove tih drama često su kontrolirali lokalni esnafi, a mirakuli su se izvodili u pravilnim vremenskim razmacima tokom praznika i često su trajali cijeli dan i dugo u noć.
Tokom srednjeg vijeka, jevrejska populacija Evrope također je doprinijela sa značajnim brojem izuzetnih pisaca. Majmonid, rođen u Cordobi, i Raši, rođen u Troyesu, Francuska, dva su najpoznatija i najutjecajnija od tih jevrejskih pisaca.
Sekularna književnost u tom periodu nije stvarana u jednakoj količini kao i religijska književnost, ali je dobar dio nje sačuvan. Tema "dvorske ljubavi" postala je važna u 11. vijeku, naročito na romanskim jezicima (francuski, španski, galicijsko-portugalski, katalonski, provansalski, prije svega), kao i na grčkom. Putujući pjevači—trubaduri—živjeli su od svojih pjesama. Trubadurske pjesme često se asociraju sa neuzvraćenom čežnjom, ali to nije sasvim istinito (vidjeti obad, na primjer). U Njemačkoj, Minnesängeri su nastavili tradiciju trubadura.
Uz epske pjesme u njemačkoj tradiciji (npr. Beowulf i Nibelungenlied), epske pjesme u tradiciji chanson de geste (npr. La Chanson de Roland i Digenis Acritas, koje se bave karolinškim ciklusom, odnosno akritskim pjesmama) i dvorske romanse u tradiciji roman courtoisa, koje se bave britanskim pitanjem i rimskim pitanjem, postigle su veliku i dugotrajnu popularnost. Roman courtois se razlikuje od chanson de geste ne samo po tematici, već i po naglasku na ljubavi i viteštvu umjesto ratnom umijeću.
Također se pisala politička poezija, naročito pri kraju tog perioda, a golijardsku formu počeli su koristiti sekularni pisci kao i sveštenici. Putopisi su bili vrlo popularni u srednjem vijeku, budući da su fantastični izvještaji o dalekim zemljama (često uljepšani ili sasvim neistiniti) pružali zabavu za društvo koje je, u većini slučajeva, ograničavalo ljude na područje u kojem su rođeni. (Važno je spomenuti važnost hodočašća, naročito u Santiago de Compostela, tokom srednjeg vijeka, o čemu se govori i u Kenterberijski pričama Geoffreya Chaucera).
Najistaknutiji autori jevrejske sekularne poezije u srednjem vijeku bili su Solomon ibn Gabirol i Yehuda Halevi, koji su također bili poznati pisci religijskih pjesama.
Iako je istina da žene u srednjovjekovnom periodu nikada nisu postigle potpunu jednakost sa muškarcima, neke su od njih mogle iskoristiti svoju vještinu sa pisanom riječi kako bi postigle slavu. Religijska djela bila su najlakši izbor—žene koje su kasnije kanonizirane kao svetice često su objavljivale svoja razmišljanja, otkrića i molitve. Mnogo toga što se zna o ženama u srednjem vijeku poznato je zahvaljujući djelima kaluđerica kao što su Klara Asiška, Sveta Brigitan i Katarina Sijenska.
Međutim, vlasti su često smatrale religijsku perspektivu žena nepravovjernom, a mistične vizije autora kao što su Julian od Norwicha, Matilda Magdeburška i Hildegard od Bingena daju uvid u dio srednjovjekovnog života koji je bio manje prijatan za institucije koje su u to doba vladale Evropom. Žene su također pisale utjecajne tekstove u polju sekularne književnosti—razmišljanja o dvorskoj ljubavi i društvu Marije Francuske i Kristine Pizanske i dan danas se istražuju u svrhu razumijevanja srednjovjekovnog društva.
Za moderan pogled na historiju, historijsko djelo D.H. Greena (2007), Žene čitatelji srednjeg vijeka (en. Women Readers of the Middle Ages) istražuje pismenost i književnost u pogledu žena u srednjovjekovnom društvu.[2] Neki je smatraju "radikalnom ponovnom procjenom doprinosa žena srednjovjekovnoj književnoj kulturi." [3]
Iako su u srednjovjekovnim književnim djelima iskorištene mnoge književne tehnike, alegorija je bila tako izražena u tom periodu da zaslužuje posebno priznanje. Većina srednjovjekovne književnosti oslanjala se na alegoriju kako bi prenijela pouku koju je autor imao na umu prilikom pisanja - predstave apstraktnih vrlina, događaja i institucija snažno prožimaju većinu književnih djela tog vremena. Najutjecajnija i vjerojatno prva alegorija je Psychomachia (Borba duša) Aureliusa Clemensa Prudentiusa. Ostali važni primjeri su Roman de la Rose, Everyman, Piers Plowman, Roman de Fauvel i Božanstvena komedija.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
