Savo Brković

Savo Brković (Velje Brdo, kod Podgorice, 16. jun 1906. – Titograd, 9. oktobar 1991), učesnik Narodnooslobodilačke borbe, društveno-politički radnik Socijalističke Republike Crne Gore i publicista, junak socijalističkog rada i narodni heroj Jugoslavije.

Savo Brković
Savo Brković
Mesto rođenja	Velje Brdo, kod Podgorice Knjaževina Crna Gora
Datum smrti	9. 10. 1991. (85 godina)
Mesto smrti	Titograd, SR Crna Gora SFR Jugoslavija
Profesija	društevno-politički radnik i publicista
Član KPJ od	1924.
Učešće u ratovima	Narodnooslobodilačka borba
Služba	NOV i PO Jugoslavije
Narodni heroj od	27. novembra 1953.
Odlikovanja	Orden narodnog heroja Orden junaka socijalističkog rada Orden narodnog oslobođenja Orden zasluga za narod sa zlatnim vencem Orden bratstva i jedinsta Orden partizanske zvezde Orden za hrabrost Partizanska spomenica 1941.

Biografija

Rođen je 16. juna 1906. godine u selu Velje Brdo, kod Podgorice. Poticao je iz siromašne zemljoradničke porodice. Njegov otac Krsto poginuo je u Drugom balkanskom ratu, 1913. godine. Osnovnu školu završio je u Spužu a gimnaziju u Podgorici 1927. godine. Nakon mature, otišao je u Beograd, gde je upisao Pravni fakultet.^[1]

Još 1924. godine, kao osamnaestogpdišnjak postao je član tada ilegalne Komunističke partije Jugoslavije (KPJ). Kao partijski aktivista aktivno je radio s omladinom. Bio je aktivan i u partijskoj organizaciji kao sekretar partijske ćelije u svom selu, a potom sekretar Mesnog komiteta KPJ u Piperima. Godine 1932. je postao član Mesnog komiteta KPJ za Podgoricu, a sledeće 1933. godine postao je sekretar Okružnog komiteta KPJ za Podgoricu. Uporedo sa partijskim radom, Savo je sarađivao i u partijskim listovima „Radni narod”, koji je izlazio tokom 1927. i 1928. godine, kao i u listu „Glas naroda,” koji je izlazio u periodu od 1926. do 1929. godine. Pisao je zapažene kritičke natpise o tadašnjem režimu i borio se za prava radničke klase.^[1]

U vreme velike policijske provale u partijsku organizaciju u Crnoj Gori, 1936. godine je kako bi izbegao hapšenje emigrirao u Kraljevinu Albaniju. Sledeće 1937. godine se vratio u Crnu Goru i tom prilikom je bio uhapšen i u istražnom zatvoru je proveo dva meseca. Nakon toga je bio izveden pred Državni sud za zaštitu države u Beogradu, koji ga je usled nedostataka dokaza oslobodio optužbi za komunističko delovanje. Godine 1939. postao je sekretar Privremenog pokrajinskog komiteta KPJ za Crnu Goru, Boku, Sandžak, Kosovo i Metohiju, a kasnije kada je bio formiran novi Pokrajinski komitet postao je njegov član i član njegovog Biroa.^[1]

Kada je krajem 1940. godine bila formirana Vojna komisija pri Pokrajinskom komitetu KPJ za Crnu Goru, Savo je postao njen rukovodilac. Kao rukovodilac ove Komisije, nakon Aprilskog rata i okupacije Kraljevine Jugoslavije, 1941. godine aktivno je učestvovao u pripremama oružanog ustanka u Crnoj Gori. Bio je učesnik sastanka Pokrajinskog komiteta održanog 8. jula 1941. godine u Stijeni Piperskoj, kod Podgorice, na kome je doneta odluka o dizanju ustanka. Bio je aktivni učesnik Trinaestojulskog ustanka, kao član Glavnog štaba NOP odreda Crne Gore i Boke.^[1]

Aprila 1942. godine, zajedno sa ostalim članovima Pokrajinskog komiteta KPJ za Crnu Goru i Boku bio je smenjen, zbog slabosti i grešaka koje su imale uticaja na slabljenje pozicija Narodnooslobodilačkog pokreta (NOP) u Crnoj Gori. Nakon toga je bio raspoređen u partizanske jedinice, gde se nalazio na dužnostima političkog komesara Prvog bataljona Nikšićkog partizanskog odreda, a zatim politički komesar Prvog bataljona Pete proleterske crnogorske udarne brigade. Od septembra 1942. godine nalazio se na dužnosti rukovodica Politodela Treće krajiške proleterske udarne brigade.^[1]

Juna 1943. godine je povučen iz brigadi i po zadatku je kao politički radnik poslat u pozadinu na dužnost sekretara Okružnog komiteta KPJ za Podgoricu, a zatim sekretara OK KPJ za Nikšić. Martu 1944. godine ponovo je bio izabran za člana Pokrajinskog komiteta KPJ za Crnu Goru i Boku, a nešto kasnije i za člana Biroa ovog komiteta.^[1]

Februara 1945. godine Savo je bio postavljen za načelnika Odeljenja za zaštitu naroda (OZNA) za Crnu Goru, a aprila 1946. godine je bio postavljen za ministra unutrašnjih poslova u prvoj Vladi Narodne Republike Crne Gore. Na ovoj dužnosti je bio do 31. decembra iste godine, nakon čega je bio ministar pravosuđa, do 4. februara 1947. godine, a potom ministar građevina. Avgusta 1948. godine je bio izabran za predsednika Komisije državne kontrole Vlade NR Crne Gore. Poslije toga se nalazio na dužnostima predsjednika Glavnog odbora Saveza boraca NOR Crne Gore, potpredsjednika Izvršnog veća NR Crne Gore. Više puta je bio biran za republičkog i saveznog narodnog poslanika, a nakon penzionisanja je bio član Saveta federacije.^[1][2]

Kao delegat je učestvovao na Prvom osnivačkom kongresu Komunističke partije Crne Gore, oktobra 1948. godine. Dugi niz godina je bio član Izvršnog komiteta Centralnog komiteta Saveza komunista Crne Gore. Na Šestom i Sedmom kongresu SKJ bio je biran za člana Centralne revizione komisije SKJ, a na Osmom kongresu za člana Kontrolne komisije SKJ.^[1][2]

Nakon „antibirokratske revolucije” u Crnoj Gori i neslaganja sa novim partijskim rukovodstvom, na čelu sa Momirom Bulatovićem, aprila 1990. godine je istupio iz članstva Saveza komunista Jugoslavije.

Umro je 9. oktobra 1991. godine u Titogradu, a sahranjen je u selu Grbe, kod Danilovgrada.

Nosilac je Partizanske spomenice 1941. i drugih jugoslovenskih odlikovanja, među kojima su Orden junaka socijalističkog rada, Orden narodnog oslobođenja, Orden zasluga za narod prvog reda, Orden bratstva i jedinstva prvog reda i dr.^[3] Ordenom narodnog heroja odlikovan je 27. novembra 1953. godine.^[1]

Publicistički rad

U posleratnom periodu nastavio je sa novinarskom delatnošću započetom u toku ilegalnog partijskog rada, a sarađivao je u listu „Pobjeda”. Bavio se i publicističkim radom pišući uglavnom o istoriji Crne Gore. U „Istorijskim zapisima” objavio je izvode iz svog ratnog dnevnika, a 1963. godine je ovo objavio kompletan dnevnik pod nazivom Zapisano u ratu.^[1]

Godine 1974. je objavio knjigu O postanku i razvoju crnogorske nacije, u kojoj je predstavio pokušaj objašnjenja etnogeneze Crnogoraca. Stvaranje savremene crnogorske nacije Brković je pokušao prikazati marksističkim tumačenjem prošlosti. Godine 1988. objavio je knjigu Etnogenezofobija – prilog kritici velikosrbstva koja je predstavljala skup studioznije zasnovanih teza iz njegove prve knjige. On je u ovoj knjizi izneo brojne dokaze koje smatra falsifikatima, koji su kao naučne istine poturani Crnogorcima o njihovom etničkom identitetu i poreklu.

Njegova druga knjiga izazvala je brojne reakcije, kako među Srbima u Crnoj Gori, tako i od rukovodstva Saveza komunista Crne Gore, posebno nakon „antibirokratske revolucije” u Crnoj Gori, januara 1989. godine. Poznate su bile njegove polemike vođene preko štampanih medija sa generalom Milijom Stanišićem i Batrićem Jovanovićem.

Reference

1. Narodni heroji Jugoslavije 1982: str. 118
2. Ko je ko u Jugoslaviji 1970: str. 125
3. Ko je ko u Jugoslaviji 1957: str. 86

Literatura

Portal Narodnooslobodilačka borba

• Ko je ko u Jugoslaviji. Beograd. 1957.
• Ko je ko u Jugoslaviji. Beograd. 1970.
• Narodni heroji Jugoslavije tom I. Beograd: Narodna knjiga. 1982.