Mumbaj

Mumbai ( मुम्बई , od Mumbadevi, imena jedne lokalne božice, do 1995. Bombay बम्बई) glavni grad države Maharashtra u Indiji i najveća luka na Arapskom moru i indijskom potkontinentu. Predstavlja glavno poslovno središte Indije, kao i administrativno središte indijske države Maharashtra. Grad (bez pojasa predgrađa) ima 12.883.654 stanovnika, dok s predgrađima i sjevernim dijelovima broji 19.994.372 stanovnika i čini šestu po veličini gradsku aglomeraciju na svijetu (sve stanje s 1. siječnjem 2006.)

Mumbaj Bombay
Koordinate: 18°58′N 72°49′E
Država	Indija
Osnivanje	1668.
Vlast
- Izvršni upravitelj	Jairaj Phatak
- Gradonačelnik	Shubha Raul
Površina
- Ukupna	603,40 km²
Stanovništvo (2008.)
- Grad	12.478.447[1]
- Gustoća	21.880 stanovnika/km²
Vremenska zona	Indian Standard Time (UTC+5.30)
- Ljeto (DST)	ne primjenjuje se (UTC+5.30)
Poštanski broj	400 xxx
Pozivni broj	022
Službene stranice MCGM.in
Karta
Položaj Mumbaija u Indiji Položaj Mumbaija u Indiji

Grad leži na istoimenom otoku pred zapadnom obalom Indije. Moderni razvoj grada počinje tek u prvoj polovini 19. stoljeća, kada Bombay postaje sjedište indijske trgovine. U vrhu zaljeva Back Bay podignut je uz staru hinduističku jezgru niz monumentalnih zgrada (ističe se željeznička stanica Victoria). Otmjene stambene četvrti na poluotocima Kobala i Malabar stopile su se duž obala zaljeva u impozantnu cjelinu. Kulturno središte sa sveučilištem (od 1857.), knjižnicama, muzejima, nizom hramova, poznatom "kulom šutnje" (groblje bogatih Parsa) i drugi. Važan centar pamučne industrije, proizvodnja vune, svile i automobila; metalna, kemijska, drvna, kožna i prehrambena industrija; prerada nafte; filmska industrija (70 % indijske proizvodnje). Na susjednom otoku Trombay izgrađen je prvi nuklearni reaktor u Indiji. Moderno uređena luka povezuje Bombay ("vrata Indije", naziv za grad i za monumentalnu građevinu kroz koju se iz luke ulazi u grad) i Indiju sa zapadnim svijetom. Izvozi se pamuk, sjemeno ulje, riža, pšenica, manganova ruda; uvozi tekstil i željezo, čelik, strojeve, ugljen. Željezničkim prugama i cestama Bombay je spojen s dalekim zaleđem, a glavni kolodvor, Chhatrapati Shivaji Terminus, je od 2004. godine uvršten u UNESCOv popis mjesta svjetske baštine u Aziji i Oceaniji. Važno čvorište međunarodnih zrakoplovnih linija.

Po njemu je indijska filmska industrija dobila naziv Bollywood.

Istorija

Istorijska mapa Bombaja

U portugalskoj vlasti je od 1534. Od 1661. pod upravom engleske Istočnoindijske kompanije. Od 1708. sedište britanske uprave u Indiji. Brzo se razvija posle otvaranja Sueckog kanala (1869.). Tu je 1908. došlo do prvog velikog radničkog štrajka u Indiji, koji je vojska ugušila u krvi. U oslobođenoj Indiji od 1947. sedište provincije, a od 1956. federalne države Bombaj. 1960. Bombaj je postao glavni grad države Maharaštra.

Geografija

Mumbaja se sastoji od dva zasebna regiona: grada Mumbaja i prigragratskog okruga Mumbaja, koji formiraju dva zasebna upravna okruga Maharaštre.^[2] Region gradskog kruga se naziva i Ostrvski grad ili Južni Mumbaj.^[3] Totalna površina Mumbaja je 603,4 km² (233 sq mi).^[4] Od toga, ostrvski grad pokriva 67.79 km² (26 sq mi), dok prigradski okrug ima 370 km² (143 sq mi), i ukupno 437.71 km² (169 sq mi) je pod upravom Opštinske korporacije šireg Mumbaja (MCGM). Preostala oblast pripada odbrambenim snagama, Mumbajskom lučnom trastu, Komisiji za atomsku energiju i nacionalnom parku Borivali.^[5]

Mumbaj leži na ušću reke Ulhasa na zapadnoj obali Indije, u primorskom regionu poznatom kao Konkan. On je smešten na ostrvu Salsete, koje delimično deli sa okrugom Tan.^[6] Mumbaj je ograničen Arapskim morem na zapadu.^[7] Mnogi delovi grada leže neposredno iznad nivoa mora, sa elevacijom u opsegu od 10 m (33 ft) do 15 m (49 ft);^[8] grad ima prosečnu nadmorsku visinu od 14 m (46 ft).^[9] Severni Mumbaj (Salsette) je brdovit,^[10] i najviša tačka grada je na 450 m (1,476 ft) na Salseti u Povaj–Kanheri vencu.^[11] Nacionalni park Sanjay Gandhi (Nacionalni park Borivali) je delom lociran u predgradskom okrugu Mumbaja, a delom u okrugu Tan, i pokriva oblast od 103.09 km² (39.80 sq mi).^[12]

• 
  Mumbaj se sastoji od dva okruga
• 
  Mumbajski metropolitanski region, satelitska slika sa Landsata 5 napravljena 30. januara 2011.

Pored brane Batsa, postoji šest glavnih jezera iz kojih se grad snabdeva vodom: Vihar, Donja Vaitarna, Gornja Vaitarna, Tulsi, Tansa i Povaj. Jezera Tulsi i Vihar su locirana u Nacionalnom parku Borivili, unutar gradskih granica. Voda iz jezera Povaj, koje je takođe unutar gradskih granica, se koristi samo za poljoprivredne i industrijske svrhe.^[13] Tri male reke, reka Dahisar, reka Poisar i reka Ohivara (ili Ošivara) ističu iz parka, dok zagađena reka Miti ističe iz jezera Tulsi i sakuplja preliv vode iz jezera Vihar i Povaj.^[14] Obale grada su razuđene brojnim potocima i zalivima, i protežu se od potoka Tan na istoku do Madh Marve na zapadnoj strani.^[15] Istočna obala ostrva Salset je pokrivena velikim mangrovskim močvarama sa bogatim biodiverzitetom, dok je zapadna obala uglavnom peskovita i kamenita.^[16]

Zemljišni pokrivač u gradskom regionu je predominantno peskovit usled blizine mora. U predgrađima, zemljište je uglavnom aluvijalno i glinasto.^[17] Kamena osnova ispod zemljišnog pokrivača se sastoji od crnih dekanskih bazaltnih tokova, i njihovih kiselih i baznih varijanti koje datiraju iz era kasne Krede i ranog Eocena.^[18] Mumbaj sedi na seizmički aktivnoj zoni zbog prisutva 23 linije razdvajanja u blizini.^[19] Oblast je klasifikovana kao region seizmičke zone III,^[20] što znači da može da dođe do zemljotresa sa magnitudom od 6,5 na Rihterovoj skali.^[21]

Klima

Prosečna temperatura i precipitacija u Mumbaju

Glavni članak: Klima Mumbaja

Mumbaj ima Tropsku klimu, specifično tropsku vlažnu i suvu klimu (Aw) po Kopenovoj klasifikaciji klima, sa sedam suvih meseci i vrhuncom kiša u julu.^[22] Hladnijoj sezoni od decembra do februara sledi letnja sezona od marta do juna. Period od juna do oko kraja septembra se sastoji od jugozapadne monsunske sezone, i oktober i novembar formiraju post-monsunsku sezonu.^[23]

Između juna i septembra, jugozapadne monsunske kiše šibaju grad. Premonsunske kiše padadu u maju. S vremena na vreme se javljaju severnoistočne monsunske kiše u oktobru i novembru. Maksimalna godišnja količina padavina ikad zabeležena je bila 3,452 mm (136 in) 1954. godine.^[24] Najviša zabeležena količina padavina u jednom danu od 944 mm (37 in) se dogodila 26. jula 2005.^[25] Prosečna totalna godišnja količina padavina je 2,146.6 mm (85 in) za sam grad, i 2,457 mm (97 in) za predgrađa.^[24]

Prosečna godišnja temperatura je 27.2 °C (81 °F), a prosečna precipitacija je 2,167 mm (85 in).^[26] U gradu je prosečna maksimalna temperatura 31.2 °C (88 °F), dok je prosečna minimalna temperatura 23.7 °C (75 °F). U predgrađima, dnevna srednja maksimalna temperatura je u opsegu od 29.1 °C (84 °F) do 33.3 °C (92 °F), dok je dnevna minimalna temperatura u opsegu od 16.3 °C (61 °F) do 26.2 °C (79 °F).^[24] Rekordno visoka temperatura od 40.2 °C (104 °F) je zabeležena 28. marta 1982,^[27] a rekordno niska od 7.4 °C (45 °F) 27. januara 1962.^[28]

Stanovništvo

Prema nezvaničnim rezultatima popisa, u gradu je 2011. živelo 12.478.447 stanovnika.

Kretanje broja stanovnika

1991.	2001.	2011.
9.925.891[29]	11.978.450[29]	12.478.447[1]

Reference

1. Census of India 2011: Provisional Population Totals. Cities having population 1 lakh and above., Приступљено 13. 4. 2013.
2. „Mumbai Suburban”. National Informatics Centre (Mahrashtra State Centre).
3. „Mumbai Urban Infrastructure Project”. Mumbai Metropolitan Region Development Authority (MMRDA). Arhivirano iz originala na datum 2009-02-26. Pristupljeno 18 July 2008.
4. „Area and Density – Metropolitan Cities”. Ministry of Urban Development (Government of India). str. 33. Arhivirano iz originala na datum 2009-04-29. Pristupljeno 28 April 2008.
5. Mumbai Plan, 1.2 Area and Divisions
6. Greater Bombay District Gazetteer 1960: str. 2
7. Mumbai Plan, 1.1 Location
8. Krishnamoorthy 2008: str. 218
9. „Mumbai, India”. Weatherbase. Pristupljeno 19 March 2008.
10. Mumbai Plan, 1.3.2.2 Salsette Island
11. Srinivasu, T.; Pardeshi, Satish. „Floristic Survey of Institute of Science, Mumbai, Maharashta State”. Government of Maharashtra. Arhivirano iz originala na datum 2009-07-17. Pristupljeno 26 August 2009.
12. Bapat 2005: str. 111–112 harvnb error: no target: CITEREFBapat2005 (help)
13. „Salient Features of Powai Lake” (PPT). Department of Environment (Government of Maharashtra). str. 1–3. Arhivirano iz originala na datum 2011-07-15. Pristupljeno 29 April 2009.
14. Mumbai Plan, 1.7 Water Supply and Sanitation
15. Sen, Somit (13 December 2008). „Security web for city coastline”. The Times of India. Pristupljeno 30 April 2009.
16. Patil 1957: str. 45–49
17. Mumbai Plan, 1.3.1 Soil
18. Mumbai Plan, 1.3.2 Geology and Geomorphology
19. Kanth, S. T. G. Raghu; Iyenagar, R. N. (10 December 2006). „Seismic Hazard estimation for Mumbai City”. Current Science (Current Science Association) 91 (11): 1486. Pristupljeno 3 September 2009. »This is used to compute the probability of ground motion that can be induced by each of the twenty-three known faults that exist around the city.«
20. India Meteorological Department. Seismic Zoning Map (Map). Arhivirano iz originala na datum 2008-09-15. Pristupljeno 20 July 2008.
21. „The Seismic Environment of Mumbai”. Department of Theoretical Physics (Tata Institute of Fundamental Research). Pristupljeno 6 December 2007.
22. Proceedings of the Indian National Science Academy 1999: str. 210
23. Greater Bombay District Gazetteer 1960: str. 84
24. Mumbai Plan, 1.4 Climate and Rainfall
25. Kishwar, Madhu Purnima (3 July 2006). „Three drown as heavy rain lashes Mumbai for the 3rd day”. Daily News and Analysis (DNA) (Mumbai). Pristupljeno 15 June 2009.
26. Rohli & Vega 2007: str. 267
27. WMO bulletin, 2000 & °C on 28 March 1982, the highest since 1955.", p. 346, "Bombay recorded a maximum temperature of 40.2
28. „Mumbai still cold at 8.6 °C”. The Times of India. 9 February 2008. Pristupljeno 26 April 2009.
29. World Gazetteer: Die wichtigsten Orte mit Statistiken zu ihrer Bevölkerung, Pristupljeno 13. 4. 2013.

Literatura

• Baptista, Elsie Wilhelmina (1967). The East Indians: Catholic Community of Bombay, Salsette and Bassein. Bombay East Indian Association.
• Bates, Crispin (2003). Community, Empire and Migration: South Asians in Diaspora. Orient Blackswan. ISBN 978-81-250-2482-8.
• Brunn, Stanley; Williams, Jack Francis; Zeigler, Donald (2003). Cities of the World: World Regional Urban Development (Third izd.). Rowman & Littlefield Publishers, Inc.. ISBN 0-06-381225-8.
• Campbell, Dennis (2008). International Telecommunications Law [2008]. II. ISBN 1-4357-1699-X.
• Census of India, 1961. 5. Office of the Registrar General (India). 1962.
• Carsten, F. L. (1961). The New Cambridge Modern History (The ascendancy of France 1648–88). V. Cambridge University Press Archive. ISBN 978-0-521-04544-5.
• Chaudhuri, Asha Kuthari (2005). „Introduction: Modern Indian Drama”. Mahesh Dattani: An Introduction. Contemporary Indian Writers in English. Foundation Books. ISBN 81-7596-260-7. Pristupljeno 26 April 2009.
• Chittar, Shantaram D. (1973). The Port of Bombay: a brief history. Bombay Port Trust.
• Datta, Kavita; Jones, Gareth A. (1999). Housing and finance in developing countries. Volume 7 of Routledge studies in development and society (illustrated izd.). Routledge. ISBN 978-0-415-17242-4.
• David, M. D. (1973). History of Bombay, 1661–1708. University of Mumbai.
• David, M. D. (1995). Bombay, the city of dreams: a history of the first city in India. Himalaya Publishing House.
• Davis, Mike (2006). Planet of Slums [" Le pire des mondes possibles : de l'explosion urbaine au bidonville global "]. Paris: La Découverte. ISBN 978-2-7071-4915-2.
• Dwivedi, Sharada; Mehrotra, Rahul (2001). Bombay: The Cities Within. Eminence Designs. ISBN 81-85028-80-X.
• Environment and urbanization. v. 14, no. 1. International Institute for Environment and Development. April 2002. ISBN 978-1-84369-223-2. Pristupljeno 29 August 2009.
• „Executive Summary on Comprehensive Transportation Study for MMR”. MMRDA. Arhivirano iz originala na datum 2010-04-16. Pristupljeno 28 August 2009.
• Farooqui, Amar (2006). Opium city: the making of early Victorian Bombay. Three Essays Press. ISBN 978-81-88789-32-0.
• Fortescue, J. W. (2008). A History of the British Army. III. Read Books. ISBN 978-1-4437-7768-1.
• Fuller, Christopher John; Bénéï, Véronique (2001). The everyday state and society in modern India. C. Hurst & Co. Publishers. ISBN 978-1-85065-471-1.
• Ganti, Tejaswini (2004). „Introduction”. Bollywood: a guidebook to popular Hindi cinema. Routledge. ISBN 0-415-28854-1.
• Greater Bombay District Gazetteer. Maharashtra State Gazetteers. v. 27, no. 1. Gazetteer Department (Government of Maharashtra). 1960.
• Ghosh, Amalananda (1990). An Encyclopaedia of Indian Archaeology. Brill. ISBN 81-215-0088-5.
• Guha, Ramachandra (2007). India after Gandhi. HarperCollins. ISBN 0-06-019881-8.
• Hansen, Thomas Blom (2001). Wages of violence: naming and identity in postcolonial Bombay. Princeton University Press. ISBN 978-0-691-08840-2. Pristupljeno 16 August 2009.
• Huda, Anwar (2004). The Art and Science of Cinema. Atlantic Publishers & Distributors. ISBN 978-81-269-0348-1. Pristupljeno 11 June 2008.
• Jha, Subhash K. (2005). The Essential Guide to Bollywood. Roli Books. ISBN 81-7436-378-5.
• Keillor, Bruce David (2007). Marketing in the 21st Century: New world marketing. 1. Praeger. ISBN 0-275-99276-4.
• Kelsey, Jane (2008). Serving Whose Interests?: The Political Economy of Trade in Services Agreements. Taylor & Francis. ISBN 978-0-415-44821-5.
• Khalidi, Omar (2006). Muslims in the Deccan: a historical survey. Global Media Publications. ISBN 978-81-88869-13-8.
• Kothari, Rajni (1970). Politics in India. Orient Longman.
• Krishnamoorthy, Bala (2008). Environmental Management: Text And Cases. PHI Learning Pvt. Ltd.. ISBN 978-81-203-3329-1.
• Kumari, Asha (1990). Hinduism and Buddhism. Vishwavidyalaya Prakashan. ISBN 81-7124-060-7.
• Lok Sabha debates. New Delhi: Lok Sabha Secretariat. 1998.
• Machado, José Pedro (1984). „Bombaim” (Portuguese). Dicionário Onomástico Etimológico da Língua Portuguesa. I.
• Mehta, Suketu (2004). Maximum City: Bombay Lost and Found. Alfred A Knopf. ISBN 0-375-40372-8.
• Metropolitan planning and management in the developing world: spatial decentralization policy in Bombay and Cairo. United Nations Centre for Human Settlements. 1993. ISBN 978-92-1-131233-1.
• Misra, Satish Chandra (1982). The Rise of Muslim Power in Gujarat: A History of Gujarat from 1298 to 1442. Munshiram Manoharlal Publishers.
• Morris, Jan; Winchester, Simon (2005) [1983]. Stones of empire: the buildings of the Raj (reissue, illustrated izd.). Oxford University Press. ISBN 978-0-19-280596-6.
• „Mumbai Plan”. Department of Relief and Rehabilitation (Government of Maharashtra). Arhivirano iz originala na datum 2009-03-10. Pristupljeno 29 April 2009.
• Naravane, M. S. (2007). Battles of the honourable East India Company: making of the Raj. APH Publishing. ISBN 978-81-313-0034-3.
• O'Brien, Derek (2003). The Mumbai Factfile. Penguin Books. ISBN 978-0-14-302947-2.
• „Office of the Commissioner of Police, Mumbai” (PDF, 1.18 MB). Mumbai Police. Pristupljeno 15 June 2009.
• Patel, Sujata; Masselos, Jim, ur. (2003). „Bombay and Mumbai: Identities, Politics and Populism”. Bombay and Mumbai. The City in Transition. Delhi, India: The Oxford University Press. ISBN 0-19-567711-0.
• Pai, Pushpa (2005). „Multilingualism, Multiculturalism and Education: Case Study of Mumbai City”. u: Cohen, James; McAlister, Kara T.; Rolstad, Kellie; MacSwan, Jeff. Proceedings of the 4th International Symposium on Bilingualism. Cascadilla Press. str. 1794–1806.
• Patil, R.P. (1957). The mangroves in Salsette Island near Bombay. Calcutta: Proceedings of the Symposium on Mangrove Forest.
• Aditi Phadnis. Business Standard Political Profiles: Of Cabals and Kings. Business Standard.
• „Population and Employment profile of Mumbai Metropolitan Region” (PDF). Mumbai Metropolitan Region Development Authority (MMRDA). Arhivirano iz originala na datum 2009-12-28. Pristupljeno 4 June 2010.
• Proceedings of the Indian National Science Academy. 65. Indian National Science Academy. 1999.
• Rana, Mahendra Singh (2006). India votes: Lok Sabha & Vidhan Sabha elections 2001–2005. Sarup & Sons. ISBN 978-81-7625-647-6.
• Rohli, Robert V.; Vega, Anthony J. (2007). Climatology (illustrated izd.). Jones & Bartlett Publishers. ISBN 978-0-7637-3828-0.
• Saini, A.K.; Chand; Hukam. History of Medieval India. Anmol Publications. ISBN 978-81-261-2313-1.
• Singh, K. S.; B. V. Bhanu; B. R. Bhatnagar; Anthropological Survey of India; D. K. Bose; V. S. Kulkarni; J. Sreenath (2004). Maharashtra. XXX. Popular Prakashan. ISBN 978-81-7991-102-0.
• Shirodkar, Prakashchandra P. (1998). Researches in Indo-Portuguese history. 2. Publication Scheme. ISBN 978-81-86782-15-6.
• Swaminathan, R.; Goyal, Jaya (2006). Mumbai vision 2015: agenda for urban renewal. Macmillan India in association with Observer Research Foundation.
• Strizower, Schifra (1971). The children of Israel: the Bene Israel of Bombay. B. Blackwell.
• The Gazetteer of Bombay City and Island. Gazetteers of the Bombay Presidency. 2. Gazetteer Department (Government of Maharashtra). 1978.
• „The Mumbai Municipal Corporation Act, 1888” (PDF). State Election Commissioner (Government of Maharashtra). Arhivirano iz originala na datum 2007-07-05. Pristupljeno 3 May 2009.
• Kurian, Mathew; McCarney, Patricia (2010). Peri-urban water and sanitation services policy, planning and method. Dordrecht: Springer. ISBN 9048194253.
• Vilanilam, John V. (2005). Mass communication in India: a sociological perspective (illustrated izd.). SAGE. ISBN 978-0-7619-3372-4.
• Wasko, Janet (2003). How Hollywood works. SAGE. ISBN 0-7619-6814-8.
• WMO bulletin. 49. World Meteorological Organization. 2000.
• Yimene, Ababu Minda (2004). An African Indian Community in Hyderabad: Siddi Identity, Its Maintenance and Change. Cuvillier Verlag. ISBN 3-86537-206-6.
• Yule, Henry; Burnell, A. C. (1996) [1939]. A glossary of colloquial Anglo-Indian words and phrases: Hobson-Jobson (2 izd.). Routledge. ISBN 978-0-7007-0321-0.
• Zakakria, Rafiq; Indian National Congress (1985). 100 glorious years: Indian National Congress, 1885–1985. Reception Committee, Congress Centenary Session.

Vanjske veze

Mumbaj na Wikimedijinoj ostavi

• Official website of the Municipal Corporation of Greater Mumbai
• Official City Report Arhivirano 2009-03-10 na Wayback Machine-u