Afrička unija

Afrička unija (skraćeno AU) je kontinentalna unija koja je započela sa radom u julu 2002. godine kao naslednica Organizacije afričkog jedinstva (OAJ). Organizacija je formalno osnovana godinu dana pre, 26. maja 2001. Nastala je sjedinjenjem više afričkih organizacija prema uzoru na Evropsku uniju, ali njena struktura najviše podseća na stukturu međuratne Ligu naroda. Ciljevi su joj promovisanje demokratije, ljudskih prava i ekonomskog razvoja širom Afrike, naročito putem povećanja stranih investicija kroz razvojne programe kao što su Novo partnerstvo za razvoj Afrike. Prvi predsedavajući ove organizacije je bio predsednik Južne Afrike Tabo Mbeki. AU čine sve afričke zemlje sem nepriznatog Somalilanda. Maroko je na 33 godine napustio organizaciju da bi se 30. januara 2017. vratio u članstvo. Maroko je napustio organizaciju zbog protivljenja članstvu Zapadne Sahare pod imenom Saharska Arapska Demokratska Republika i Mauritanije.

Afrička unija

Mapa
Sedište	Komesarijat: Adis Abeba Etiopija Panafrički parlament: Johannesburg Južnoafrička Republika
Najveći grad	Lagos Nigerija
Službeni jezici	Arapski, engleski, francuski, portugalski, španski, svahili, drugi afrički jezici kada je to praktično moguće
Godina osnivanja	Osnovana: 26. maja 2001. Započela sa radom: jul 2002.
Himna	Ujedinimo se i slavimo zajedno
Web stranica	au.int

Istorija

Prve intelektualne ideje o stvaranju ujedinjene afričke države pojavile su se u XIX veku u Evropi, ali su zbog dominantnog kolonijalizma i otimačine za Afriku bile gurnute na marginu dok je kontinent podeljen granicama koje su odgovarale okupatorima i pokazivale potpunu nezainteresovanost i ignorisanje lokalnog konteksta, istorije i životnih potreba. Dominantnu ulogu u ovome procesu odigrale su Velika Britanija, Belgija, Francuska, Italija, Nemačka, Španija i Portugal. Afričke zemlje ostale su i formalno kolonije sve do 1950-ih, 1960-ih i 1970-ih kada dolazi do vala proglašenja nezavisnosti kojim se delom upravljalo kroz Starateljski savet Ujedinjenih nacija.

Početni koraci koji su doveli do nastanka savremene Afričke unije mogu da se prate od osnivanja kratkotrajne Unije afričkih država (francuski: ), konfederalne zajednice zapadnoafričkih država Gane i Gvineje osnovane 1958. godine, a kojoj se 1960. pridružio i Mali.^[1] Zbog toga je unija bila poznata i pod nazivom Unija Gana-Gvineja-Mali. Organizacija je formalno postojala do 1963. bez vez većih uspeha u ostvarivanju ambicioznih zacrtanih ciljeva, a njezino se nasleđe svodi na istoriju odnosa trojice lidera-Ahmeda Sékou-a Touré-a, Modiboa Keïta-a i Kwame-a Nkrumaha. Nastojanja da se u zajednicu uključi i Godnja Volta, današnja Burkina Faso, nisu bila uspešna.

Organizacija afričkog jedinstva

Egipatski predsednik Nasser na samitu OAJ u Kairu 1964.

Organizacija afričkog jedinstva, organizacija iz koje se direktno razvila današnja AU, osnovana je od strane 32 afričke vlade 25. maja 1963. godine u Adis Abebi u Etiopiji.^[1] Inicijativa za konferenciju potekla je od etiopskog cara Haila Selassije koji je želeo da prevaziđe podelu koja je nastala između takozvane Grupe iz Casablance u kojoj su bili Alžir, Egipat, Gana, Gvineja, Libija, Mali i Maroko i takozvane Grupe iz Monrovije u kojoj su bili Senegal, Nigerija, Liberija kao i većina bivših afričkih kolonija iz sastava Francuskog kolonijalnog imperija koje nisu bile u prvoj grupi. Grupa iz Casablance se samoidentifikovala kao grupa progresivnih država kojima su na čelu bili levičarski lideri, najugledniji među njima Gamal Abdel Nasser, Kwame Nkrumah i Ahmed Sékou Touré. Lideri ovih zemalja zalagali su se za dublje političke integracije u Africi i prenos ovlasti sa nacionalnoga, na nivo kontinenta. I sama podržavajući mnoge od principa panafrikanizma, Grupa iz Monrovije bila je stava kako se saradnja u Africi ne treba razvijati na račun suvereniteta afričkih zemalja koje po njima trebaju da zadrže nezavisnost.^[1] Bez obzira na prijedlog Gane koji je već pri osnivanju predlagao uspostavu zajedničke vlade i parlamenta, Grupa iz Monrovije bila je dominantnija i odnela je prevagu prilikom osnivanja Organizacije afričkog jedinstva 1963. godine.^[1] Pre osnivačkog samita u Adis Abebi, prve uvodne diskusije organizovane su u gradu Sanniquellie na severu Liberije.

12. novembr 1984. Maroko je napustio organizaciju kao odgovor na primanje u članstvo Demokratske Arapske Republike Sahare kao legitimnog predstavnika Zapadne Sahare. Organizacija je bila izložena brojnim kritikama koje su je nazivale debatnim klubom bez stvarnih ovlasti. Građanski ratovi kao što su višegodišnji Angolski građanski rat i Nigerijski građanski rat trajali su bez mogućnosti OAJ da se na bilo koji način uključi u njihovo zaustavljanje.^[2] Politika neuplitanja u unutarnja pitanja drugih zemalja dodatno je limitirala mogućnost delovanja organizacije kao npr. u slučaju kršenja ljudskih prava od strane režima Idi Amina u Ugandi. Generalni sekretar Ujedinjenih naroda Kofi Annan hvalio je organizaciju zbog toga što je ujedinila Afrikance, dok su je kritičari nazivali "Diktatorskim klubom". Ipak, OAJ je postigla određeni uspeh u izgradnji zajedničkog stava i platforme, naročito na međunarodnim forumima kakve su Ujedinjene nacije gde su afričke zemlje zajednički pružale otpor kolonijalizmu i zahtevale dekolonizaciju.

Postizanje jedinstva unutar organizacije predstvljalo je veliki izazov budući da su bivše francuske kolonije, koje su osnovale Grupu iz Monrovije, u mnogome i dalje ovisile o bivšoj metropoli. U isto vreme, u kontekstu Hladnog rata postojala je podela i na režime koji su bili bliskiji Sovjetskom Savezu i one koji su bili bliskiji Sjedinjenim Državama bez obzira na činjenicu da je velik deo članica bio i u članstvu Pokreta nesvrstanih. U grupi su postojale i liderske i ideološke podele gdje je Kwame Nkrumah predvodio pro-socijalističke struje, a Félix Houphouët-Boigny pro-kapitalističke struje.

OAJ je imala značajnu ulogu u otporu kolonijalizmu i vlasti belih manjina u Africi. Organizacija je naoružavala, trenurala i osnivala vojne baze za pokrete otpora koji su se borili protiv belačkih rasističkih režima u Africi.^[2] Grupe kao što su Afrički nacionalni kongres i Panafrički kongres koji su pružali otpor aparthejdu u Južnoj Africi i Afrički nacionalni savez Zimbabvea i Afrički narodni savez Zimbabvea koji su se borili za obaranje belačkog manjinskog režima u Rodeziji primali su pomoć od OAJ. Luke zemalja čanica bile su zatvorene za brodove iz Južne Afrike, dok je avionima iz te zemlje bilo zabranjeno da koriste zračni prostor zemalja članica. Zemlje OAJ zajednički su uspeli da se izbore za izbacivanje predstavnika rasitičkog režima Južne Afrike iz Svetske zdravstvene organizacije. Zemlje su zajednički sa UN-om radile i na rešavanju problema izbeglica, a uspostavile su i Afričku razvojnu banku.

Afrička ekonomska zajednica

Afrička ekonomska zajednica osnovana je 1981. godine. Cilj je zajednica stvaranje osnova za zajednički ekonomski razvoj afričkih država. Zacrtani ciljevi organizacije koja i danas (2017) postoji u okvirima AU su stvaranje zona slobodne trgovine, carinskih unija, zajedničkog tržišta, centralne banke do 2028. godine i zajedničke afričke valute do 2023. godine po planu iz 1991. godine. Time bi se stvorila ekonomska i monetarna unija slična evrozoni u Evropskoj uniji. Zajednica je podeljena na više takozvanih stubova, odnosno regionalnih blokova zemalja kao što je Ekonomska zajednica zapadnoafričkih država, jedna od desetak sličnih zajednica u okviru AEZ-a. Mnoge su zemlje istovremeno članice više od jednoga bloka u okviru AEZ-a, i svaka od grupa sa sobom nosi poseban aranžman. Zemlje severozapadne Afrike kao što su Alžir, Tunis i Mauritanija su čanice AEZ-a, ali nisu u članstvu niti jednoga aktivnog stuba među blokovima unutar zajednice. U isto vreme one sudeluju u drugim regionalnim blokovima koji nisu deo zajednice.

Ustavni akt Afričke unije i osnivanje današnje organizacije

Obnovljeni podsticaj za bliže povezivanje kontinenta na principima koji su preglasani u šezdesetima pokrenuo je u devedesetim godinama libijski vođa Moamer Gadafi.^[2] Ustavni akt Afričke unije, dokument kojim se uređuje okvir u kojemu će Afrička unija funkcionisati, potpisali su 11. jula 2000. u glavnom gradu Toga Lomé-u predstavnici 53 afričke zemlje. Ratifikacijom Ustavnog akta zemlje su i formalno postajale članice AU. Organizacija je započela sa radom 2002. godine kao naslednica Organizacije afričkog jedinstva.

Jezici

Na osnovi Ustavnog akta Afričke unije radni jezici unije su arapski, engleski, francuski i portugalski kao i afrički jezici kada je to moguće. Protokol sa amandmanom na Ustavni akt koji je usvojen 2003, ali do 2016. nije bio ratifikovan od 2/3 članica, dodaje i španski, svahili i bilo koji drugi afrički jezik i proglašava ih sve službenima, umesto radnim jezicima Afričke unije. Izvršno veče AU i dalje određuje praktične modalitete kada je u pitanju upotreba službenih jezika kao radnih jezika u konkretnim slučajevima. 2001. godine osnovana je i Afrička akademija jezika koja za cilj ima promociju korišćenja afričkih jezika među narodima na kontinentu. Afrička unija proglasila je 2006. godinu Godinom afričkih jezika.

Članice

Plenarna skupština AU-a

Robert Mugabe na samitu AU-a

Pripadnica Misije AU u Somaliji

Bernard Mbembe na samitu AU

Afrička unija ima 55 zemalja članica:

• Alžir
• Angola
• Benin
• Bocvana
• Burkina Faso
• Burundi
• Cape Verde
• Centralnoafrička Republika
• Côte d'Ivoire
• Čad
• Džibuti
• Egipat
• Ekvatorijalna Gvineja
• Eritreja
• Etiopija
• Gabon
• Gambija
• Gana
• Gvineja
• Gvineja-Bissau
• Kamerun
• Kenija
• Komori
• Demokratska Republika Kongo
• Lesoto
• Liberija
• Libija
• Madagaskar
• Malavi
• Mali
• Mauritanija
• Mauricius
• Maroko
• Mozambik
• Namibija
• Niger
• Nigerija
• Republika Kongo
• Ruanda
• Demokratska Arapska Republika Sahara (status Zapadne Sahare predmet spora)
• São Tomé i Príncipe
• Senegal
• Sejšeli
• Sierra Leone
• Somalija
• Južnoafrička Republika
• Južni Sudan
• Sudan
• Svaziland
• Tanzanija
• Togo
• Tunis
• Uganda
• Zambija
• Zimbabve

Izvori

1. Vukadinović, Radovan. „Organizacija afričkog jedinstva - izraz napora za ujedinjavanje afričkog kontinenta”. Politička misao : časopis za politologiju, Vol.3 No.1-2 Ožujak 1966.. Pristupljeno 5.2.2017.
2. Šadomski, Ludger; Ivanović, Ivana. „50 godina afričkog jedinstva”. Deutsche Welle. Pristupljeno 5.2.2017.

Povezano

• Dekolonizacija Afrike
• Panafrikanizam
• Neokolonijalizam
• CFA franak

Vanjske veze

• Službena stranica
• Rođena Afrička unija
• Afrička unija vidi veliki prostor za saradnju sa Srbijom^{[mrtav link]}
• PREDOMISLILI SE: Maroko podneo zahtev za pridruživanje Afričkoj uniji posle više od 40 godina
• "Sjedinjene afričke države": Afrička unija izdaje zajedničke pasoše za cijeli kontinent^{[mrtav link]}
• Valerija Štefan (2016) Afrička unija i regionalna kriza u Libiji
• Odnosi EU-a i Afrike
• Nismo ludi da nam se sudi

Afrička unija na Wikimedijinoj ostavi