1659

Godina 1659 (MDCLIX) bila je redovna godina koja počinje u srijedu po gregorijanskom kalendaru odn. redovna godina koja počinje u subotu po 10 dana zaostajućem julijanskom kalendaru.

1659 na Wikimedijinoj ostavi

Ovo je članak o godini 1659.

Milenijum:	2. milenijum
Vjekovi:	16. vijek – 17. vijek – 18. vijek
Decenija:	1620-e  1630-e  1640-e  – 1650-e –  1660-e  1670-e  1680-e
Godine:	1656 1657 1658 – 1659 – 1660 1661 1662

1659. po kalendarima

Gregorijanski	1659. (MDCLIX)
Ab urbe condita	2412.
Islamski	1069–1070.
Iranski	1037–1038.
Hebrejski	5419–5420.
Bizantski	7167–7168.
Koptski	1375–1376.
Hindu kalendari
• Vikram Samvat	1714–1715.
• Shaka Samvat	1581–1582.
• Kali Yuga	4760–4761.
Kineski
• Kontinualno	4295–4296.
• 60 godina	Yin Zemlja Svinja (od kineske Ng.)
Holocenski kalendar	11659.
p • r • u
Podrobnije: Kalendarska era

Događaji

Januar/Siječanj – Mart/Ožujak

• januar - Knezovi iz Crne Gore i stare Hercegovine dolaze do Kotora, ali bez sporazuma sa Mlečanima; u gradu se nalazi oko 8.000 izbeglica iz Hercegovine^[1].
• 14. 1. - Rat portugalske restauracije: Bitka kod Linhas de Elvasa je ubedljiva portugalska pobeda.
• februar, početkom - Kandijski rat u Dalmaciji: zadarski i šibenski serdari zajednički upadaju preko Cetine na tursku teritoriju, ginu Janko Mitrović i Ilija Miljković (umiru 28. 2. odn. 1. 3.)^[2]. Janka će naslediti sin Stojan Janković.
• 11. 2. - Dansko-švedski rat (1658-60): Danci odbili švedski napad na Kopenhagen.
• 16. 2. - Veliki vezir Mehmed-paša Ćuprilić ubio u Alepu pobunjenog dijarbakirskog namesnika Abaza Hasan-pašu^[3].
• februar - U Beču potvrđeni Srpski (vlaški) statuti, Srbi krajišnici dobili diplomu o tome u maju, nakon čega se smirila njihova pobuna u Slavoniji^[4].
• mart, početkom - Zadarski morlaci uništili odred ličkih Turaka u bukovičkom klancu^[5].
• mart - Kandijski rat u Egeju: Mlečani zauzeli Kalamatu na jugu Peloponeza, kasnije Toroni na Halkidiku i Češme na anadolskoj obali^[6].
• mart - Nakon brojnih žalbi stanovništva i Dubrovčana smenjen bosanski namesnik Sejdi Ahmed-paša - poslat u Budim, a u Bosnu dolazi Melek Ahmed-paša^[5].

April/Travanj – Jun/Lipanj

• 20. 4. - Kaptol i sisački pobunjenici sklopili sporazum (isti kao i 1656.), prethodno je silom ugušena pobuna Posavaca^[7].
• 21. 5. - Haški koncert: Engleska, Francuska i Holandija se zalažu za mir između Švedske i Danske-Norveške i slobodnu plovidbu do Baltika.
• 4. 6. - Richard Cromwell daje ostavku kao lord protektor Commonwealtha - sledećih godinu dana figurira Državni savet.
• 29. 6. - Rusko-poljski rat (1654-67): Konotopska bitka je pobeda Ukrajinaca, Poljaka-Litvanaca i Tatara nad Rusima.

Jul/Srpanj – Septembar/Rujan

• jul - Patrijarh srpski Gavrilo I Rajić pogubljen u Bursi.
• jul - U napadu na Popovo učestvuje 600 hajduka, kod Stona ih čeka 39 brodova iz Sućuraja na Hvaru^[5].
• leto - Bosanski Turci (Jusuf-beg Filipović) napadaju šibensku teritoriju, odbili ih kliški morlaci. Kasnije, morlaci porazili Turke na Neretvi i na splitskoj teritoriji i opet kod Šibenika (poginuo sin ličkog sandžakbega)^[8].
• septembar - Počinje prvi od dva Esopuska rata između Indijanaca Esopus i Holanđana u Severnoj Americi.
• 22. 9. - Mlečani i Francuzi zauzeli Karistos na Eubeji i uništili fortifikacije^[6].

Oktobar/Listopad – Decembar/Prosinac

• oktobar - Morlaci upali u Knin i oterali svu tursku stoku sa pazara^[8].
• oktobar - Spor generala Johna Lamberta i engleskog Krnjeg parlamenta - vojska imenuje Komitet sigurnosti.
• 16. 10. - Domenico II Contarini je novi mletački dužd (do 1675).
• 27. 10. - Jurij Hmeljnicki izabran za hetmana ukrajinskih kozaka; pod ruskim pritiskom zaključeni Perejaslavski članci kojima je znatno ograničena kozačka autonomija.
• 7. 11. - Pirinejskim mirom okončan Franko-španski rat (1635-59): Francuska dobija grofoviju Roussillon i delove Luksemburga i Flandrije a odriče se grofovije Barcelone. Luj XIV će se oženiti španskom princezom. Pirineji utvrđeni kao granica dve zemlje a špansko "Zlatno doba" u političkom smislu se smatra okončanim.
• 25. 11. - Holandske snage admirala de Ruytera oslobađaju danski grad Nyborg od Šveđana.
• 11. 12. - Kurlandska kolonizacija u Americi: Nova Kurlandija tj. Tobago zvanično prepuštena Holanđanima (poništeno sledeće godine).

Kroz godinu

• Visarion II Kolinović novi crnogorski vladika nakon Mardarija Kornećanina.
• Petar Zrinski pobjedio Turke kod Senja.
• Juraj Križanić stigao u Moskvu.
• George Ghica postaje knez Vlaške.
• Sveta Helena postaje engleska kolonija.
• Janičarski aga preuzeo kontrolu nad Osmanskim Alžirom (do 1671).
• Izbio prvi Holandsko-hotentotski rat.

Rođenja

Glavni članak: :Kategorija:Rođeni 1659.

• 18. 7. - Hyacinthe Rigaud, slikar († 1743)
• 1. 8. - Sebastiano Ricci, slikar († 1734)
• sept. - Henry Purcell, kompozitor († 1695)
• 22. 10. - Georg Ernst Stahl, hemičar i filozof († 1734)
• 19. 11. - Stjepan II. Cupilli, splitski nadbiskup († 1719)

Smrti

Glavni članak: :Kategorija:Umrli 1659.

• februar - Janko Mitrović, uskočki vođa
• februar - Ilija Smiljanić, uskočki vođa
• 10. 10. - Abel Tasman, pomorac i istraživač (* 1603)
• jul - Patrijarh srpski Gavrilo I Rajić (* 1595)
• 30. 9. - Giovanni Pesaro, mletački dužd (* 1589)

Reference

1. Istorija s. n., 393
2. Istorija s. n., 394
3. Shaw1976, p. 211
4. Istorija s. n., 478
5. Istorija s. n., 395
6. Setton, 189
7. Historija n. J., 735-6
8. Istorija s. n., 396

Literatura

• Stanford J. Shaw. History of the Ottoman Empire and Modern Turkey: Volume 1, Empire of the Gazis: The Rise and Decline of the Ottoman Empire 1280-1808. Cambridge University Press; 29 October 1976. ISBN 978-0-521-29163-7.
• Kenneth Meyer Setton. Venice, Austria, and the Turks in the Seventeenth Century. American Philosophical Society; 1991. ISBN 978-0-87169-192-7.
• Historija naroda Jugoslavije II, Školska knjiga Zagreb, 1959
• Istorija srpskog naroda, Treća knjiga, prvi tom, Srbi pod tuđinskom vlašću 1537-1699, SKZ Beograd 1993, ISBN 86-379-0383-5