Kosta Nađ

Konstantin - Kosta Nađ (mađ. Koszta Nagy; 1911 — 1986), učesnik Španskog građanskog rata i NOR-a, general armije JNA i narodni heroj Jugoslavije.

KONSTANTIN - KOSTA NAĐ
Kosta Nađ
Datum rođenja	(1911-05-13)13. 5. 1911.
Mesto rođenja	Petrovaradin Austrougarska
Datum smrti	19. 11. 1986. (dob: 75)
Mesto smrti	Beograd, SR Srbija SFR Jugoslavija
Supruga	Dušanka Nađ
Profesija	vojno lice
Član KPJ od	1937.
Učešće u ratovima	Španski građanski rat Narodnooslobodilačka borba
Služba	Vojska Kraljevine Jugoslavije Španska republikanska armija NOV i PO Jugoslavije Jugoslovenska narodna armija 1937 — 1939. i 1941 — 1976.
Čin	General armije
Narodni heroj od	20. decembra 1951.
Odlikovanja	Orden slobode Orden narodnog heroja Orden junaka socijalističkog rada Orden ratne zastave Orden partizanske zvezde Orden partizanske zvezde Orden zasluga za narod sa zlatnim vencem Orden bratstva i jedinsta Orden narodne armije Orden narodne armije Orden za hrabrost Partizanska spomenica 1941.

Biografija

Rođen je 13.5. 1911. godine u Petrovaradinu. Osnovnu školu i nižu gimnaziju završio je u Petrovaradinu. A 1926. godine počeo je da uči zanat u avio-industriji „Ikarus“. Ali zbog očevog lošeg materijalnog stanja, porodica se morala preseliti iz Petrovaradina u Zagreb, gde ubrzo umiru Kostini roditelji Stjepan i Ana.

Konstantin je kasnije upisao Vojnu podoficirsku školu u Bileći. Kada je završio, zadržan je u Bileći, da obučava nove pitomce. Tu se počeo zanimati za marksističku literaturu i radnički pokret. Kada je vojna policija otkrila da podoficir Kosta Nađ, poseduje marksističke knjige, 1932. godine, uhapšen je i odveden najpre u Nikšić, a potom u Sarajevo, gde je 1933. godine osuđen na dve godine robije. Pošto je uspeo da pobegne iz Sarajeva, odlazi u Zagreb, gde živi ilegalno.

Pošto su Kostina braća već bili članovi KPJ, i on se priključio partijskom radu, najpre u ilegalnoj štampariji Pokrajinskog komiteta KPJ za Hrvatsku, koja se nalazila u podrumu kuće u kojoj je stanovao, a potom je sarađivao i u organizaciji „Prijatelji slobode“. Odmah po izbijanju Španskog građanskog rata, u proleće 1936. Kosta se prijavio dr. Pavlu Gregoriću, koji je organizovao slanje jugoslovenskih dobrovoljaca u Španiju.

Španski građanski rat

Glavni članak: Španski građanski rat

Kosta Nađ uoči odlaska u Španiju sa prijateljima

Posle nekoliko neuspelih pokušaja, uspeo je tek januara 1937. godine da ilegalno pređe granicu. Na putu do Španije, bio je zatvaran u Austriji i Švajcarskoj, ali je uspeo da pređe Pirineje i 8. marta 1937. godine se prijavio u prihvatni logor dobrovoljaca u Fignerasu.

U internacionalnim brigadama Kosta Nađ bio je vodnik, komandir čete i komandant Balkanskog bataljona. Krajem januara 1939. godine, štiteći odstupnicu hiljadama španskih izbeglica, primio je komandu jedne od dve poslednje brigade, koje su se povlačile preko Pirineja na sever. U borbama kod Bruneta i na Ebru bio je četiri puta ranjen. Dobio je čin kapetana i odlikovan španskim republikanskim ordenom Oslobođenja, a 1937. godine primljen je u KPJ.

Pošto je Kraljevina Jugoslavija zabranila povratak jugoslovenskim dobrovoljcima u zemlju. Kosta je, s nekoliko stotina Jugoslovena, od februara 1939. do maja 1941. godine bio u francuskim logorima: Sen Siprien, Girs i Verne. U maju 1941. godine, s ostalim drugovima, odlazi iz logora u Nemačku u radni logor Desau. To je učinjeno po preporuci rukovodstva KPJ, kako bi lakše uspeli da se prebace u okupiranu Jugoslaviju.

Narodnooslobodilačka borba

Glavni članak: Narodnooslobodilačka borba

Kosta je, s prvom grupom „Španaca“, stigao u Zagreb 16.7. 1941. godine. Rade Končar i Vlado Popović su ga tu zadržali do 5. avgusta, kada je poslat u Karlovac, da pomogne Operativnom rukovodstvu u organizovanju ustanka. U avgustu je delovao u Topuskom, Velikoj Kladuši, vrginmoščanskim selima i Držnici. Zajedno sa Vladom Popovićem i vojnim rukovodiocima Korduna, učestvovao je 5. septembra na vojno-političkom savetovanju s ličkim rukovodstvom ustanka, u Krbavicu.

Od 9.9. do kraja oktobra, Kosta je po nalogu Glavnog štaba NOPO Jugoslavije, delovao u Bosanskoj krajini. Na savetovanju u Stolicama, imenovan je za člana Glavnog štaba NOPO Bosne i Hercegovine. Od 6.11. 1941. do 9. februara 1942. godine komandovao je romanijskim, jahorinskim i drugim jedinicama u istočnoj Bosni.

Kada je Vrhovni komandant NOPO Jugoslavije Josip Broz Tito reorganizovao rukovodstvo partizanskih jedinica BiH-a, početkom februara 1942. godine, Kosti Nađu je poverena komanda nad svim jedinicama zapadne Bosne (od reke Bosne do Une). Od 23.2. do kraja jula, kada je u zapadnu Bosnu prodrla grupa proleterskih brigada s Vrhovnim štabom, jedinice pod Kostinom komandom (oko 14.000 boraca) stvorile su ogromnu slobodnu teritoriju, povezanu sa Dalmacijom, Likom, Banijom i Slavonijom.

Tokom 1942. godine partizanske jedinice, pod komandom Koste Nađa, oslobodile su: Prijedor, Krupu, Dobrljin, Ključ, Drvar, Bosanski Petrovac, Mrkonjić Grad, Jajce... Od 2. do 4.11. Kosta je rukovodio, dotad najvećom operacijom NOR-a, bitkom za Bihać. Njegova taktika osvajanja utvrđenih gradova, po sistemu klinova, iznenađivala je i zbunjivala neprijatelja. Vrhovni komandant Tito je, 6.11., Kostinim jedinicama uputio priznanji i pohvalu za „junačko držanje i pri oslobođenju Bihaća“.

U novembru 1942. godine, kada je osnovana NOV i PO Jugoslavije i obrazovan Prvi bosanski korpus, Kosta je postavljen za njegovog komandanta. Vrhovni komandat Tito je, 10.8. 1943. godine, svojim najvišim komandantima dodelio oficirske činove. Kosta Nađ, Peko Dapčević i Koča Popović su tada postali pukovnici, a desetak dana kasnije generali. Depeša o unapređenju je zatekla Kostu na putu za istočnu Bosnu.

Osnovni zadatak divizija, kojima je od jeseni 1943. godine, komandovao Kosta Nađ, bio je osiguranje planiranog prodora NOVJ na istok, u Srbiju. To je bilo moguće ostvariti tek 1944. godine, kada počinje prva faza završnih operacija za oslobođenje Jugoslavije. Početkom 1944. godine postavljen je za komndanta Glavnog štaba NOV i PO Vojvodine.

U jesen 1944. godine, i tokom zime 1944/45. godine, Kostine jedinice (1.1. prerasle u Treću armiju JA) forsirale su Dunav i Dravu, tzv. Sremski front, potpuno oslobodile Vojvodinu, Baranju i deo Slavonije. U završnim operacijama, Treća armija je tri puta pohvaljena, za borbe kod Batine, za brzi prodor uz Dravu, preko Slavonije i Podravine u Štajersku i 15. maja za slamanje neprijateljski jedinica između Celovca, Celja i Maribora.

Posleratna karijera i odlikovanja

Grob Koste Nađa u Aleji zaslužnih građana na Novom groblju u Beogradu

Posle oslobođenja Jugoslavije obavljao je niz odgovornih dužnosti u JNA. U više saziva je bio poslanik Savezne skupštine, a od Sedmog kongresa SKJ, četiri puta je biran u CK SKJ. Od 1974. do 1981. godine bio je predsednik Saveznog odbora SUBNOR-a Jugoslavije.

Umro je 19.11. 1986. godine. Sahranjen je, zajedno sa suprugom Dušankom, u Aleji zaslužnih građana na Novom groblju u Beogradu.

Odlikovan je ordenima:

• Ordenom junaka socijalističkog rada,
• Ordenom slobode
• Ordenom partizanske zvezde, sa zlatnim vencem, dva puta,
• Ordenom ratne zastave,
• Ordenom narodne armije, sa lovorovim vencem, dva puta,
• Ordenom za vojne zasluge, sa velikom zvezdom,
• Ordenom zasluga za narod, sa zlatnom zvezdom,
• Ordenom bratstva i jedinstva sa zlatnim vencem
• Ordenom za hrabrost

Nosilac je Partizanske spomenice 1941. godine. Ordenom narodnog heroja odlikovan je 20.12. 1951. godine.

Njegov sin Branko Nađ je bio višestruki prvak Jugoslavije u automobilizmu.

Literatura

Portal NOB Segment isključivo posvećen Narodnooslobodilačkoj borbi.

• Vojna enciklopedija (knjiga peta), Beograd 1973. godina.
• Narodni heroji Jugoslavije. „Mladost“, Beograd, 1975. godina.