Qiwuña

Qhiñuwa, Qiwuña,^[1] Qiwiña,^[2][3] Qiwña,^[2][4][5] Qiñwa^[6][7][8] icha Qiwna^[9], kichwapi Kiñwa^[10] icha Sachakiñwa^[11] (genus Polylepis) nisqaqa huk sach'akunam, 4500 mitru hanaqkama wiñaq. 26 rikch'aqniyuq rikch'anam, waysallpu yura rikch'aq aylluman kapuq. Qiwuñaqa ancha alli-allillamantam wiñan, qaranta pisi-pisillamanta k'uskiykuchispa. Chay pisillata paskasqa qaranqa sach'ata chirimantam amachan.

Qiwuña
Polylepis australis (Arhintinapi) Polylepis australis (Arhintinapi)
Mit'an kamay
Regnum: Plantae Divisio: Magnoliophyta Classis: Magnoliopsida Subclassis: Rosidae Superordo: Rosanae Ordo: Rosales Familia: Rosaceae Subfamilia: Rosoideae Genus: Polylepis Ruiz & Pav.
Rikch'aq
Polylepis australis Bitter Polylepis besseri Polylepis canoi Polylepis crista-galli Polylepis flavipila Polylepis hieronymi Polylepis incana Kunth 1824 Polylepis incarum Polylepis lanata Polylepis lanuginosa H.B.K., Polylepis microphylla (Wedd.) Bitter Polylepis multijuga Polylepis quadrijuga Polylepis pauta Hieron. Polylepis pepei Polylepis racemosa Polylepis reticulata H.B.K. Polylepis rugulosa Bitter Polylepis sericea Wedd. Polylepis subsericans Polylepis subtusalbida Polylepis tarapacana Phil., 1891 Polylepis tomentella Polylepis weberbaueri Pilger

Qiwuñap kawsayninmanta

Ñawpa pachas Punapi ancha achka qiwuña-qiwuñas karqan, kunan pachataq chaymanta chunka ch'iqtallamantas aswan pisillas puchuq kachkan. Tawantinsuyu pachapiqa Inkakuna ama sach'a muthuychu ñiqsi karqan. Ispañulkuna hamuptinqa achka sach'akunas michina ruranapaq muthusqa karqan.

Kunan pacha mana chayllaña q'iru kaptinmi, runakuna qiwuñakunata yamt'apaq wasichanapaqpas muthunku. Llamakuna qiwuñap raphinkunatam mikhunku. Chaywan musuq qiwuña manañam wiñanchu. Lluqsiq qaranrayku qiwuña utqayllam rawran. Chayrayku achka qiwuñatañam kañarqanku.

Qiwuña-qiwuña Punapi allin allpapaq ancha chaniyuq kaptinmi, chay sach'a-sach'akunata amachananchikmi tiyachkan.

Mama llaqtap sach'a-sach'a kamayuqninkunaqa qiwuña ranti utqaylla wiñaq kalistukunatam churayta munan, runakunata q'iruwan kawsachinapaq. Chaywanpas huk kawsay pacha amachaq tantanakuykunam ayllu llaqtakunawan yanapanakuspa musuq qiwuña-qiwuñakunata churayta munan.

Rikch'aqkuna

Qullasuyu qiwuña Polylepis australis Polylepis besseri Polylepis canoi Polylepis crista-galli Polylepis flavipila Polylepis hieronymi Uqi qiwuña Polylepis incana Polylepis incarum Polylepis lanata Millma qiwuña Polylepis lanuginosa H.B.K., Ch'iñiraphi qiwuña Polylepis microphylla Polylepis multijuga	Polylepis quadrijuga Polylepis pauta Polylepis pepei Kintu qiwuña Polylepis racemosa Llika qiwuña Polylepis reticulata Chullpi qiwuña Polylepis rugulosa Puka qiwuña Polylepis sericea Polylepis subsericans Polylepis subtusalbida Puna qiwuña Polylepis tarapacana Polylepis tomentella Polylepis weberbaueri

• 
  Polylepis racemosa, Waskaran mamallaqta parki, Piruw
• 
  Polylepis racemosa, Waskaran mamallaqta parki
• 
  Polylepis racemosa, Waskaran mamallaqta parki
• 
  Polylepis rugulosa, Sajama mamallaqta parki, Buliwya
• 
  Polylepis tarapacana, Sajama mamallaqta parki, Buliwya

Amachasqa sallqa suyukunapi qiwuña sach'a-sach'akunap tiyan

Piruwpi:^[12]

Suyu	Amachasqa sallqa suyu	Rikch'aq
Anqash suyu	Waskaran mamallaqta parki	Polylepis weberbaueri, Polylepis sericea, Polylepis reticulata, Polylepis racemosa, Polylepis incana
Punu suyu	Aymara-Lupaka risirwa suyu	Polylepis tomentella subs. tomentella, Polylepis tarapacana, Polylepis subtusalbida, Polylepis incarum
Ariqipa suyu / Muqiwa suyu	Kachi-kachi yuraq yakupas mama llaqta risirwa	Polylepis tarapacana, Polylepis rugulosa, Polylepis subtusalbida
Lima suyu / Hunin suyu	Reserva Paisajística Nor Yauyos-Cochas	Polylepis flavipila
Qusqu suyu	Machu Pikchu willkachasqa ñawpa suyu	Polylepis sericea, Polylepis pepei, Polylepis pauta, Polylepis lanata
San Martin suyu	Abiseo mayu mamallaqta parki	Polylepis pepei, Polylepis pauta
Qusqu suyu / Mayutata suyu	Manu mamallaqta parki	Polylepis pauta
San Martin suyu	Hanan Mayu amachana sach'a-sach'a	Polylepis multijuga
Ayakuchu suyu	Pampa Galeras - Bárbara D´Achille mama llaqta risirwa	Polylepis incana
Anqash suyu / Wanuku suyu / Lima suyu	Waywash Urqukuna risirwa suyu	Polylepis incana
Hunin suyu / Qusqu suyu	Utishi mamallaqta parki	Polylepis canoi

Kaypipas qhaway

• Antikunapi sach'a kamay